Cevap: Miras evi kullanım hakkı
OTURMA HAKKI (SÜKNA HAKKI)
KISA BİLGİ:
Oturma Hakkı, yasal (MK 240,255,279) ve sözleşme (MK 823) ile olmak üzere iki şekilde tesis edilebilir.
Medeni Kanunun 823. maddesine göre, "Oturma hakkı, bir binadan veya onun bir bölümünden konut olarak yararlanma yetkisi verir.
Oturma hakkı, başkasına devredilemez ve mirasçılara geçmez.
Kanunda aksine hüküm bulunmadıkça, intifa hakkına ilişkin hükümler oturma hakkına da uygulanır."
Yine, edinilmiş mallara katılma rejiminde, aile konutu ve eş eşyası başlığını taşıyan MK 240. Maddesi; "Sağ kalan eş, eski yaşantısını devam ettirebilmesi için, ölen eşine ait olup birlikte yaşadıkları konut üzerinde kendisine katılma alacağına mahsup edilmek, yetmez ise bedel eklemek suretiyle intifa veya oturma hakkı tanınmasını isteyebilir; Mal rejimi sözleşmesi ile kabul edilen başka düzenlemeler saklıdır. Hükmünü içermektedir. MK 255 ve 279 maddelerinde de mal rejimlerinden dolayı aynı haklar verilmiştir.
Buna göre; edinilmiş mal rejiminde sağ kalan eş, ölen eşine ait olup da birlikte yaşadıkları konut üzerinde kendisine mahkemece intifa veya oturma hakkı tanınması durumunda, sağ kalan eşin bu yolda verilmiş mahkeme kararını ibraz ve talep etmesi halinde re'sen tapu sicil müdürlülüğünce söz konusu hakların tapu sicilinin "irtifak hakları" sütununda tesis edilmesi gerekir.
MK 823. Maddesinde belirtildiği üzere oturma hakkı şahsa sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğu için, başkalarına devredilemez. Oturma hakkı sahibinin rızası olmadıkça bu hakkını kira yolu ile de olsa başkalarına devredemez.
Sözleşmeden doğan oturma hakkı tesisi için tapu sicil müdürlüğünde resmi senet düzenlenmesi gerekir, kanundan doğan oturma hakkı içinse, mahkeme kararının ibrazı ile tecil işlem belgesi düzenlenmesi gerekir.
Oturma hakkı intifa hakkı gibi tapu kütüğünün irtifak hakları sütununa tescil edilir. Bu tescil Tüzüğün 30. maddesinde, gösterilen şekilde yapılır.
Kat mülkiyetine geçmiş mesken nitelikli bağımsız bölümler üzerinde oturma hakkı kurulabilir. Ancak iskan izni alınmadıkça kat irtifaklı taşınmazlar üzerinde oturma hakkı tesisi mümkün değildir.
Hissedarların hissesi üzerinde bu hak kurulamaz. Ancak; tüm hissedarların birlikte tesis etmeleri mümkündür.
Oturma hakkı bir evde oturmak olduğuna göre burada oturmaktan kasıt ikamet etmektir. Evin başka bir amaçla kullanımı için (örneğin iş yeri olarak) kurulamaz. Ayrıca bu hakkın tesisi için taşınmazın tapudaki cinsinin ev (mesken, daire, konut) olması gerekir. İşyerleri (dükkan, mağaza, depo gibi) üzerinde kurulamaz. Üzerinde bina bulunmayan (bina olsa da cinsi tapuda ev olarak değiştirilmemiş olan) arsa, tarla gibi taşınmazlar üzerinde kurulamaz.
İSTENECEK BELGELER:
- Oturma hakkı tesis edilecek taşınmaz malın varsa tapu senedi, yoksa taşınmaz malın ada ve parsel numarasını belirtir belge veya malikinin sözlü beyanı,
- Oturma hakkı tesisini isteyen tarafların veya yetkili temsilcilerinin fotoğraflı nüfus cüzdanları veya pasaportları ile temsilciliğe ilişkin belgeler,
- Tarafların son altı ay içinde çekilmiş 6 x 4 cm. büyüklüğünde birer vesikalık fotoğrafları,
- Tarafların vergi kimlik numaralarını gösterir vergi dairesinden alınmış belge.
- Oturma hakkı mahkeme kararı ile tesis edilecekse kesinleşmiş mahkeme kararı.
- Oturma hakkı evin tümünde değil de bir kısmında kuruluyorsa hangi kısım üzerinde kurulduğu inşaat projesinde belirlenmeli, proje yoksa bir krokiye bağlanmalıdır.
- Deprem Sigortası aranır.
MALİ YÖNÜ:
Oturma hakkı tesisinde;
- Genel beyan döneminde belirlenen emlak vergisi değerinden (diğer yıllarda bir önceki senenin emlak vergisi değerine her yıl Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranı uygulanarak bulunacak değerden) az olmamak üzere bildirilen bedel üzerinden, lehine Oturma hakkı tanınandan 492 sayılı Harçlar Kanununa ekli (4) sayılı Tarifenin (20/e) pozisyonu uyarınca Binde 15 oranında tapu harcı tahsil edilir.
- Döner Sermaye İşletmesince belirlenen tarifeye göre ücret tahsil edilir.
- Deprem Sigortası aranır.
Oturma hakkı bedelsiz olarak tanınıyor ise,
- Yine lehine Oturma hakkı tesis edilenden 492 sayılı harçlar yasasının 4 sayılı tarifesinin (4) nolu pozisyonu uyarınca Binde 54 oranında tapu harcı tahsil edilir. Medeni Kanunun 748 inci maddesi gereği intifa hakkına ilişkin hükümler Oturma hakkında da uygulanacağından Oturma hakkının harca konu değeri taşınmaz malın emlak beyan değerinin 2/3' ü sayılır. Taşınmaz malın tümü değil de bir kısmı üzerinde Oturma hakkı kuruluyorsa harç matrahının hesaplanması için Oturma hakkına konu metrekare ile evin metrekaresinin oranlanması gerekir
- Ayrıca veraset ve intikal vergisi için vergi dairesine bildirim yapılır
- Döner Sermaye İşletmesince belirlenen tarifeye göre ücret tahsil edilir.
- Deprem Sigortası aranır.
Terkininde:
Sürenin dolması halinde malikin talebi ile ;
- 492 sayılı harçlar yasasının 4 sayılı tarifesinin 14 nolu pozisyonu gereğince her yıl belirlenen oranda maktu terkin harcı tahsil edilir.
- Deprem Sigortası aranır.
Oturma hakkı sahibinin ölümü ve tüzel kişiliğin sona ermesi halinde,
- 492 sayılı harçlar yasasının 4 sayılı tarifesinin 14 nolu pozisyonu gereğince her yıl belirlenen oranda maktu terkin harcı tahsil edilir ve vergi dairesine veraset ve intikal vergisi için bildirim yapılır.
- Deprem Sigortası aranır.