Ýþ iliþkisi - Ýþ sözleþmesi

Mrb

Benim sorum iþ iliþkisnin doðmasýnýn tek þartýnýn geçerli bir iþ sözleþmesinin olup olmamasý üzerinde toplanmakta. Örneðin 1 yýldan fazla iþ sözleþmesinin tanýmýndan doðan unsurlar yerine gelmiþ bir þekilde( baðýmlý çalýþmanýn gerçekleþmesi , belli bir iþi yapmayý tahhüt etme ve karþýlýðýnda ücret almasý gibi...) çalýþan kiþinin yazýlý bir iþ sözleþmesi yoksa bu kiþi iþ hukuku kapsamýndamýdýr. Ýþ kanunu 2. maddesine göre yapýlan iþçinin tanýmýnda iþ sözleþmesiyle çalýþan kiþileri iþçi olarak addetmiþ. Hatta kanunun maddesinin gerekçesinde de iþ iliþkisinle iþ sözleþmesinin ayný anlama gelip özdeþ oluðundan bahsediliyor. Salt bu madde ve gerekçeye bakýldýðýnda kiþi geçerli bir iþ sözleþmesiyle çalýþmadýðýndan iþ kanunu kapsamýnda olmayacak ve bu kanundan doðan haklarýný talep edemeyecektir.

Fakat incelememe göre bir yargýtay kararýnda (içtihadý birleþtirme kararý) kanunun iþ sözleþmesi yapýlmasýný yasakladýðý bir alanda iþ sözleþmesi yapmýþ olan kiþinin iþ sözleþmesini baþýndan itibaren geçersiz saymamýþtýr. Yani kiþi olayýn ortaya çýktýðý tarihe kadar iþçi sayýlmýþ ve eskiden doðmuþ olan alacaklarýný talep edebilmiþ ; fakat ileriye yönelik olarakta iþ sözleþmesini geçersiz saymýþtýr.

Buna karþýn yargýtay buna çok benzer bir olayda tam tersi bir karar varerek kiþinin iþ sözleþmesini baþtan itibaren geçersiz saymýþtýr.

Duruma göre madde ve 2. yargýtay kararý iþiliþkisi iþ sözleþmesi birliðinden 1. yargatay kararý ise iþ ilikisinin iþ sözleþmesinden ayrý düþünebileceðini göstermiþtir.

Yani duruma göre iþ sözleþmesinin yazýlý olmamasý kiþinin iþ kanununa göre iþçi olmadýðýný gösterir mi?

Görüþlerinizi bekliyorum...

Sözleþme serbestisi ilkesi gereði -ki bunun birkaç istisnasý vardýr, ahlaka aykýrý, kanuna aykýrý, imkansýz bir edimin taahhüt edilmemiþ olmasý gibi- kanunen resmi ya da yazýlý þekle baðlanmamýþ olan sözleþmeler her þekilde yapýlabilir.

Ýþ akdinin (= iþ sözleþmesinin) geçerlilik þartlarý arasýnda yazýlý olma koþulu yoktur.

Yargýtayýn hangi kararlarýndan bahsettiðinizi buraya alýntýlayabilirseniz aralarýndaki çeliþki gibi görünen durumu ki bence muhtemelen olayýn mahiyetinin farkýndan kaynaklanmaktadýr, beraberce görebiliriz.

Ýçtihadý birleþtirme kararlarý resmi gazetede yayýmlanan kararlardýr ve kanunlar gibi uyulmasý zorunlu kararlardandýr.

Eðer bahsetitðiniz içtihadý birleþtirme kararýndan sonra bir kanun deðiþkiliði olmadýysa mahkemeler de Yargýtay daireleri de bu kararla baðlýdýrlar.

Cvp için tþk ler...

Fakat bahsettiðim yargýtay kararýnýn metni elimde deðil. Bu yargýtay kararýna Nuri ÇELÝK in Ýþ Hukuku Dersleri kitabýndan ulaþmýþtým va olay þöyle aktarýlýyor;

Kanunun ilgili maddelerince bayan iþçilere verilemeyecek olan iþlerle ilgili bir iþ sözleþmesi imzalanmýþ. Bu iþ sözleþmesi geçersiz olmasý gerekirken yargýtay güçsüz olan iþciyi korumak için dava kanusu meydana gelene kadar olan süreye kadar butün iþcilik haklarýný saklý tutmuþ ve iþçi gibi kabul etmiþ. Yani kural olark geçersiz sayýlmasý gereken bir iþ sözleþmesini iþçinin haklarýný korumak adýna sözleþmeyi geçerli saymýþ ve kanundan doðan haklarýndan yararlanmasý doðrultusunda hüküm kurmuþtur.

Ýþ kanununa göre süresi 1 yýl veya daha fazla olan iþ sözleþmeleri yazýlýlýk þartýna baðlanmýþtýr. Buna göre iþ sözleþmesi yazýlý yapýlmamýþ olan bir iþcinin mesela 5 yýl sonra iþ kanunundan doðan bir hakkýný mahkemede aradýðýnda mahkeme yazýlý bir iþ sözleþmesi olamdðý için kiþiyi iþçi saymayarak bu haklardan faydalanamayacaðý yönündemi hüküm kuracak yoksa taraflarýn arasýnda bir iþ iliþkisinin( iþcinin baðýmlý olarak belli bir iþi yapma ve karþýlýðýnda ücret alma anlamýnda ) olup olmadýðýna bakýp yazýlýlýk þartýna uymadýðý için kural olarak butlan sayýlmasý gereken sözleþmeyi bahsettiðim yargýtay karaýna baðlý kalýp iþ sözleþmesini geçerli mi saymasý lazým.

Süresi 1 yýl ve daha uzun süreli iþ sözleþmelerinin yazýlý yapýlmasý kanunen zorunlu ise de, ki sonraki fýkrada yapýlmadýðý takdirde iþverenin bazý yükümlülüklerinden bahseder, yazýlý olma þartýný geçerlilik koþulu olarak kabul etmek mümkün deðil. Ýkinci fýkra baþtan itibaren yazýlý yapýlmadýðýný / yapýlmayacaðýný öngörerek iþverene bazý yükümlülükler getirmiþ. Ýþveren bu yükümlülüklerini yerine getirmedi diye iþçiyi haklarýndan mahrum býrakmak Anayasanýn sosyal devlet ilkesine sýðmaz.

Ýþçi lehine yorum ilkesi, sözleþmede zayýf olan iþçiyi koruma gereði geçerli bir sözleþme olarak kabul edilecek iþçilik alacaklarý ve tazminatlar istenebilecektir.

Açýklama için teþekkürler