Ýdarenin borçlu olmasý ve idari baþvuru yolu

Salt idari eylemden kaynaklanan bir zararýmýz olduðunu düþünelim,böyle bir zararýn tazmin edilebilmesi için ÝYUK md.13 uyarýnca öncelikle idari baþvuru yolunu tüketmemiz gerekiyor,sonrasýnda ise talebimizin reddi halinde idari yargýda bir tam yargý davasý açabiliyoruz.Ülkemizde bu gibi zararlarýn tazmini için bir usul yasasý bulunmadýðý için idari baþvuru yolu sadece bir þekil kuralýnýn yerine getirilmesinden ibaret olan bir müessese ve zaman kaybýndan baþka bir þey deðil..Bu durumda bu yola baþvurmadan, icra dairesinden idare aleyhine ödeme emri göndertebilir miyiz?(Alacaðýn muayyen bir alacak olduðunu varsayalým)Ödeme emri gönderdiðimiz taktirde,bir tazmin sistemi olmadýðý için,idare bu borca itiraz edecektir,bu halde idare talep halinde %40 icra inkar tazminatýna mahkum edilebilir mi?Yine bununla birlikte açacaðýmýz itirazýn iptali davasý için yetkili ve görevli mahkeme neresidir?Ýdare mahkemesi olduðu düþünüldüðünde,mahkeme idari baþvuru yolu tüketilmediðinden davamýzý usulden red mi edecektir?

Saygýlarýmla..

T.C. Danistay
Ýdari Dava Daireleri Kurulu

Esas: 1999/996
Karar: 2000/1038
Karar Tarihi: 27.10.2000

ÖZET : Tam yargý davalarýnda maddi tazminatýn idarenin belli bir eyleminden veya iþleminden dolayý kiþilerin mal varlýðýnda meydana gelen eksilmeyi önlemeye yönelik olmasý nedeniyle, uðranýlan zararýn nelerden meydana geldiðinin ve tutarýnýn mahkemece araþtýrýlmasý ve saptanacak gerçek zararýn tazminine karar verilmesinin gerekir.
Ýdari eylem veya iþlemlerden doðan zararýn tazmini istemiyle açýlan davalarda zararýn tutarýnýn kesin olarak belirlenmesi ve tazminata hükmedilecekse belirlenen gerçek zararýn tazminine hükmedilmesi gerekmektedir. Öte yandan Danýþtay Ýçtihatlarý Birleþtirme Kurulunun E: 1983/1, K: 1983/10 sayýlý kararýnda, kamu görevlilerine ait mevzuattan doðan uyuþmazlýklarda idari iþlemin neden olduðu zararýn miktarýnýn tespitinin mümkün olmadýðý hallerde dava dilekçesinde miktar gösterilmeden tam yargý davasý açýlabileceðinin karara baðlanmýþtýr; anýlan içtihadý birleþtirme kararý kamu görevlilerine iliþkin mevzuattan doðan uyuþmazlýklarda idari iþlem nedeniyle uðranýlan ve dava açýldýðýnda devam etmekte olduðu için zarar miktarý kesin olarak belirlenemeyen davalarý kapsamaktadýr.

( 2577 S. K. m. 12, 13 )

Ýstemin Özeti: Ankara 4. Ýdare Mahkemesince, Danýþtay Onuncu Dairesinin 21.12.1998 günlü, E: 1996/9568, K: 1998/6870 sayýlý bozma kararýna uyulmayarak ilk kararýnda ýsrarýna iliþkin olarak verilen 29.6.1999 günlü, E: 1999/513, K: 1999/698 sayýlý kararý, davalý idare temyiz etmekte ve bozulmasýný istemektedir.

Savunmanýn Özeti: Temyiz dilekçesine yanýt verilmemiþtir.

Danýþtay Tetkik Hakimi Adnan Zengin'in Düþüncesi: Temyiz isteminin kabulü ile idare mahkemesi ýsrar kararýnýn Danýþtay Onuncu Dairesi kararý doðrultusunda bozulmasý gerektiði düþünülmüþtür.

Danýþtay Savcýsý Sevim Göle'nin Düþüncesi: Davalý kurumda çalýþýrken re'sen emekliye sevkedilen davacýnýn, bu iþlemin Ankara 2. Ýdare Mahkemesince iptali sonucu tekrar görevine baþlatýlmasý üzerine, açýkta geçen süre içinde alamadýðý aylýk ve diðer özlük haklarýnýn yasal faiziyle ödenmesine iliþkin mahkeme kararýnýn bozulmasýna iliþkin Danýþtay 10'uncu Dairesinin 21.12.1998 günlü K: 98/6870 sayýlý kararý üzerine Ankara 4. Ýdare Mahkemesinin verdiði 29.6.1999 günlü K: 1999/698 sayýlý ýsrar kararýnýn temyizen incelenerek bozulmasý istenilmektedir.

Davacýnýn tazminini istediði aylýk ve diðer özlük haklarý tutarlarýnýn davalý idareden araþtýrýlarak saptanmasýndan sonra belirlenen miktara hükmedilmesi gerekeceðinden, Danýþtay'ýn bozma kararýnda yasal isabetsizlik bulunmamaktadýr.

Açýklanan nedenlerle davalý idarenin temyiz isteminin kabulüyle ýsrar kararýnýn bozulmasý gerekeceði düþünülmüþtür.

TÜRK MÝLLETÝ ADINA

Hüküm veren Danýþtay Ýdari Dava Daireleri Genel Kurulunca gereði görüþüldü:

Türkiye ... Fabrikalarý A.Þ.'nde çalýþmakta iken re'sen emekliye sevkedilen davacýnýn bu iþlemin idari yargý merciince iptal edilmesi üzerine tekrar göreve baþlatýlmasýndan sonra açýkta geçirdiði süre içindeki aylýk ve diðer özlük haklarýnýn yasal faiziyle birlikte ödenmesine hükmedilmesi istemiyle dava açýlmýþtýr.

Ankara 4. Ýdare Mahkemesi 22.12.1994 günlü, E: 1994/10, K: 1994/2193 sayýlý kararýyla; hukuka aykýrýlýðý idari yargý kararýyla saptanan re'sen emekli edilme iþleminden doðan zararlarýn tazmininin zorunlu olduðu gerekçesiyle davacýnýn açýkta geçen süreye iliþkin maaþ ve parasal haklarýnýn dava konusu iþlemin tesis edildiði tarihten itibaren ( aylýk ödeme dönemleri dikkate alýnmak suretiyle ) yürütülecek yasal faiziyle birlikte davacýya ödenmesine karar vermiþtir.

Bu karar temyiz incelemesi sonunda, Danýþtay Onuncu Dairesinin 21.12.1998 günlü, E: 1996/9568, K: 1998/6870 sayýlý kararýyla, tam yargý davalarýnda maddi tazminatýn idarenin belli bir eyleminden veya iþleminden dolayý kiþilerin mal varlýðýnda meydana gelen eksilmeyi önlemeye yönelik olmasý nedeniyle, uðranýlan aylýk ve özlük hakký kaybýnýn tazmini istemiyle açýlan davalarda zararýn nelerden meydana geldiðinin ve tutarýnýn mahkemece araþtýrýlmasý ve saptanacak gerçek zararýn tazminine karar verilmesinin gerektiði, ancak mahkemece bu yönde bir araþtýrma yapýlmadan eksik incelemeye dayalý olarak karar verilmesinde hukuki isabet bulunmadýðý gerekçesiyle bozulmuþtur.

Ankara 4. Ýdare Mahkemesince bozma kararýna uyulmayarak ilk kararýnda ýsrarýna iliþkin olarak verilen 29.6.1999 günlü, E: 1999/513, K: 1999/698 sayýlý kararý, davalý idare temyiz etmekte ve bozulmasýný istemektedir.

Danýþtay Onuncu Dairesi kararýnda belirtildiði gibi, idari eylem veya iþlemlerden doðan zararýn tazmini istemiyle açýlan davalarda zararýn tutarýnýn kesin olarak belirlenmesi ve tazminata hükmedilecekse belirlenen gerçek zararýn tazminine hükmedilmesi gerekmektedir.

Öte yandan idare mahkemesi ýsrar kararýný verirken Danýþtay Ýçtihatlarý Birleþtirme Kurulunun E: 1983/1, K: 1983/10 sayýlý kararýnda, kamu görevlilerine ait mevzuattan doðan uyuþmazlýklarda idari iþlemin neden olduðu zararýn miktarýnýn tespitinin mümkün olmadýðý hallerde dava dilekçesinde miktar gösterilmeden tam yargý davasý açýlabileceðinin karara baðlanmýþ olduðunu da gerekçesine eklemiþ ise de; anýlan içtihadý birleþtirme kararý kamu görevlilerine iliþkin mevzuattan doðan uyuþmazlýklarda idari iþlem nedeniyle uðranýlan ve dava açýldýðýnda devam etmekte olduðu için zarar miktarý kesin olarak belirlenemeyen davalarý kapsamakta olup, bakýlan uyuþmazlýkta ise davanýn açýldýðý tarih itibariyle davacýnýn uðradýðý zararýn mahkemece kesin olarak belirlenmesi olanaklý olduðundan, bu yoldaki gerekçeye itibar edilmemiþtir.

SONUÇ : Açýklanan nedenlerle; davalý idarenin temyiz isteminin kabulü ile Ankara Ýdare Mahkemesinin 29.6.1999 günlü, E: 1999/513, K: 1999/698 sayýlý kararýnýn Danýþtay Onuncu Dairesi kararý doðrultusunda bozulmasýna, yeniden bir karar verilmek üzere dosyanýn Ankara 4. Ýdare Mahkemesine gönderilmesine 27.10.2000 günü oyçokluðu ile karar verildi.

KARÞI OY:

Temyiz dilekçesinde ileri sürülen hususlar, Ankara 4. Ýdare Mahkemesinin 29.6.1999 günlü, E: 1999/513, K: 1999/698 sayýlý ýsrar kararýnýn bozulmasýný gerektirecek nitelikte olmadýðýndan, temyiz isteminin reddi gerektiði oyuyla, karara karþýyýz.

Sayýn Deðirmenci, aþaðýdaki kararlarý yorumlayalým mý hep bilikte?..


T.C. YARGITAY
7.Hukuk Dairesi

Esas: 2005/2133
Karar: 2005/2382
Karar Tarihi: 18.07.2005

ÖZET: Baþlatýlan icra takibinin dayanaðý, maddi tazminatý gerektiren haksýz eylemin, davalý Büyükþehir Belediyesi Baþkanlýðý yönünden kamu hizmetinin ifasýna iliþkin bulunmasý, bu nedenle hizmet kusuru ile baðýmlý olmasý ve tam yargý davasýnýn konusunu oluþturmasý nedeni ile, davalý Büyükþehir Belediyesi Baþkanlýðý aleyhine açýlan davanýn idari yargý yerinde görülmesi zorunludur.



(2577 S. K. m. 1, 2, 13) (818 S. K. m. 41)

Taraflar arasýnda görülen dava sonucunda verilen hükmün Yargýtay'ca incelenmesi taraflarca istenilmekle, temyiz isteðinin süresinde olduðu anlaþýlmakla, dosya incelendi. Dosyadaki belgeler okundu. Tetkik hakiminin açýklamalarý dinlendi, gereði görüþüldü:

1- Dava niteliði ve içeriði itibariyle tacir ya da (tacir sayýlan) taraflar arasýnda haksýz fiilden kaynaklanan maddi tazminata dayalý alacaðýn tahsili için baþlatýlan icra takibine karþý yapýlan itirazýn iptali istemine iliþkindir. Ýddia ve savunmaya, duruþma tutanaklarýna yansýyan bilgi ve belgelere, bu yolla saptanan dava niteliðine ve özellikle iddia ve savunmanýn kýymetlendirilmesi yönünden bilgilerine baþvurulan ve hükme dayanak yapýlan uzman bilirkiþi raporunun niteliði, içeriði ve dosya kapsamýnda toplanýp deðerlendirilen delillere, delillerin takdirine, tahlil ve tartýþýmýna iliþkin hükümde gösterilen gerekçelere göre davacý Ýski Genel Müdürlüðü ile davalý M. B. S. 'nin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarýnýn reddine,

2- Davalý Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi Baþkanlýðýnýn temyiz itirazlarýna gelince; Baþlatýlan icra takibinin dayanaðý maddi tazminatý gerektiren haksýz eylemin davalý Büyükþehir Belediyesi Baþkanlýðý yönünden kamu hizmetinin ifasýna iliþkin bulunmasý, bu nedenle hizmet kusuru ile baðýmlý olmasý ve tam yargý davasýnýn konusunu oluþturmasý nedeni ile davalý Büyükþehir Belediyesi Baþkanlýðý aleyhine açýlan davanýn idari yargý yerinde görülmesi zorunludur. Görev, kamu düzenine iliþkin olup istek olmasa bile yargýlamanýn her aþamasýnda mahkemece resen gözetilmesi gerekir. Mahkemece davalý Büyükþehir Belediyesi Baþkanlýðýna yöneltilen davanýn idari yargý yerinde görülmesi gerekeceði göz önüne alýnarak davalý Büyükþehir Belediyesi Baþkanlýðýna yöneltilen davanýn görev yönünden reddine karar verilmesi gerekirken bu olgu gözardý edilerek iþin esasý hakkýnda, davalý Büyükþehir Belediyesi Baþkanlýðý yönünden de yazýlý þekilde hüküm kurulmasý isabetsiz, davalý Büyükþehir Belediyesi tüzel kiþiliðinin temyiz itirazlarý, bu nedenlerle yerinde görüldüðünden kabulü ile hükmün BOZULMASINA, adý geçen yönünden sair yönün incelenmesine yer olmadýðýna, davacý tarafýndan harç peþin alýndýðýndan davacýdan yeniden harç alýnmasýna yer olmadýðýna, istek halinde Ýstanbul Büyükþehir Belediye Baþkanlýðýna ödediði temyiz harcýnýn iadesine, peþin alýnan harcýn mahsubu ile geriye kalan 75.600.000 Lira (75.60.-YTL) temyiz ilam harcýnýn davalý M. B. S.'den alýnmasýna, 18.07.2005 gününde oybirliði ile karar verildi.


**********


T.C. YARGITAY
11.Hukuk Dairesi

Esas: 2003/8842
Karar: 2003/8315
Karar Tarihi: 25.09.2003

ÖZET : Dava, davalý Belediye'nin trafik sinyalizasyonu yapýmý nedeniyle yaptýðý kazý çalýþmalarý sýrasýnda davacý kablolarýna verdiði zararýn tazmini istemine iliþkindir. Davalý belediyenin davacýya verdiði zarar özü itibariyle bir haksýz fiil ise de, idarenin bir kamu hizmetinin ifasý sýrasýnda üçüncü kiþiye verdiði zararlar hizmet kusuru sayýlýr. Hizmet kusurundan kaynaklanan zararlara iliþkin davalar ise özel hukuk hükümlerine tabi deðildir. Bu tür zararlarýn tazmini yönünden idare aleyhine tam kaza davasýnýn idari yargý yerinde açýlmasý gereklidir. Mahkemece, davalý idare yönünden görevsizlik kararý verilmesi gerekir.

(2577 S. K. m. 2, 13) (818 S. K. m. 41)

Dava: Taraflar arasýnda görülen davada Adana Asliye 6.Hukuk Mahkemesi'nce verilen 10.04.2002 gün ve 2001/190 - 2002/311 sayýlý kararý bozan Daire'nin 14.04.2003 gün ve 2002/11512 -2003/3569 sayýlý kararý aleyhinde davalý Belediye vekili tarafýndan karar düzeltilmesi isteðinde bulunulmuþ ve karar düzeltme dilekçesinin süresi içinde verildiði de anlaþýlmýþ olmakla, dosya için düzenlenen rapor dinlenildikten ve yine dosya içerisindeki dilekçe, layihalar, duruþma tutanaklarý ve tüm belgeler okunup, incelendikten sonra gereði görüþülüp düþünüldü:

Karar: Davacý vekili, 17.09.1998 tarihinde davalýlarýn yaptýðý trafik sinyalizasyon kazý çalýþmalarý sýrasýnda müvekkiline ait kablolarýn hasara uðradýðýný, alacaðýn tahsili amacýyla davalý limited þirket hakkýnda baþlatýlan icra takibine adý geçen davalýnýn itiraz ettiðini ileri sürerek, davalý limited þirketin icra dosyasýna itirazýnýn iptali ile % 40 icra inkar tazminatýnýn tahsilini, 4.336.415.502 TL hasar bedelinin diðer davalý belediyeden faiziyle birlikte tahsilini talep ve dava etmiþtir.

Davalý belediye vekili, olay tarihinde müvekkilinin sinyalizasyon çalýþmasý yapmadýðýný savunarak, davanýn reddini istemiþtir.

Diðer davalý vekili, zararýn meydana gelmesine neden olan aracýn olaydan önce dava dýþý Mehmet Akif Y.'a satýldýðýný belirterek, husumetin bu þahsa yönetilmesini istemiþtir.

Mahkemece, davalý belediye hakkýnda davanýn reddine, davalý þirket hakkýndaki davanýn kabulüne dair verilen karar, davacý ve davalý þirket vekillerinin temyizi üzerine Dairemiz'in 14.04.2003 gün ve 2002/11512 - 2003/3569 sayýlý kararý ile bozulmuþtur.

Davalý belediye vekili, karar düzeltme isteminde bulunmuþtur.

1-Dava, davalý Belediye'nin trafik sinyalizasyonu yapýmý nedeniyle yaptýðý kazý çalýþmalarý sýrasýnda davacý kablolarýna verdiði zararýn tazmini istemine iliþkindir. Davalý belediyenin davacýya verdiði zarar özü itibariyle bir haksýz fiil ise de, idarenin bir kamu hizmetinin ifasý sýrasýnda üçüncü kiþiye verdiði zararlar hizmet kusuru sayýlýr. Hizmet kusurundan kaynaklanan zararlara iliþkin davalar ise özel hukuk hükümlerine tabi deðildir. Bu tür zararlarýn tazmini yönünden idare aleyhine tam kaza davasýnýn idari yargý yerinde açýlmasý gereklidir. Mahkemece, davalý idare yönünden görevsizlik kararý verilmesi gerekirken, iþin esasýna girilmesi doðru görülmemiþ, hükmün bu nedenle re'sen bozulmasý gerekmekte olup, bu husus gözden kaçýrýldýðýndan davalý Belediye vekilinin karar düzeltme itirazýnýn kabulü ile kararýn bu nedenle bozulmasýna karar vermek gerekmiþtir.

2- Bozma sebep ve þekline göre, davalýnýn diðer karar düzeltme itirazlarýnýn incelenmesine yer olmadýðýna karar vermek gerekmiþtir.

Sonuç: Yukarýda ( 1 ) numaralý bentte açýklanan nedenlerle davalý Belediye vekilinin karar düzeltme itirazlarýnýn kabulü ile kararýn davalý Belediye BOZULMASINA, ( 2 ) numaralý bentte açýklanan davalý tarafýn diðer karar düzeltme itirazlarýnýn incelenmesine yer olmadýðýna,davalý belediye Hazine olduðundan harç alýnmasýna yer olmadýðýna, 25.09.2003 tarihinde oybirliði ile karar verildi.

Dilek haným verdiðiniz 2 karardan þu sonuçlarý çýkarttým,

1) Ýdari eylemden kaynaklanan (haksýz fiil) bir alacak ilam olmaksýzýn,takip konusu yapýlabiliyor..
2) Söz konusu takibe itiraz edilmesi halinde, açýlacak itirazýn iptali davasýnda görevli mahkeme idare mahkesidir..

Ancak anlamadýðým bir kaç husus daha var..Zira idare mahkemesinde açýlan tam yargý(itirazýn iptali) davasýnda davanýn seyri ne olacaktýr,burada IYUK md.13 idari baþvuru yolu tüketilmerdiði için, davanýn görülmesine engel deðil midir?

Saygýlarýmla..

Ergün Bey,

Verdiðiniz kararý herhalde idari eylemden kaynaklanan zararýn muayyen olmadýðýný göstermek için koydunuz..Ancak varsaydýðýmýz durumda alacaðýn muayyen olduðunu düþünürsek verdiðiniz kararý buna uygulamak mümkün görünmüyor,ne dersiniz?