İşvereninizle imzaladığınız bir sözleşme olmalı ve bunun bir suretini işveren size vermiş olmalı. Bu sözleşme (ya da işverenin verdiği iş şartlarını gösterir bir belge) elinizdeyse, dikkatlice okuyup, çalışma saatlerinin nasıl uygulanacağı, ara dinlenmesi süreleri ve hangi hallerde uyarı verileceğine ve hizmet akdinin feshedileceğine ilişkin düzenlemenin olup olmadığını burada bildirirseniz daha iyi yardımcı olabiliriz. Dediğiniz gibi ara dinlenmesi süresi sadece bir kaç dakika uzadı diye 2 kez yazılı uyarı verip işçinin tazminatsız işten çıkarılması uygulaması varsa, bu konu kesinlikle yargıya götürülmelidir. Hiç bir hakimin 3-5 dakikalık gecikmeler nedeniyle işçinin tazminatsız işten çıkarılması uygulamasını yasaya uygun bulacağını sanmıyorum.
İşçinin hizmet akdinin tazminatsız feshedilebileceği haller 4857 sayılı İş kanununun 25. maddesinin II numaralı bendinde sayılmıştır:
Alıntı:
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması veya 84 üncü maddeye aykırı hareket etmesi.
e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Belirttiğiniz olayda işverenin fesih hakkına dayanak yapabileceği tek madde yukarıda sayılan nedenlerden (h) fıkrasında yer alan "İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi." durumu olabilir ki, ara dinlenmelerinin 2 ay içerisinde 2 kez 3-5 dakika uzatılmış olması nedeniyle işçinin verilen görevi yapmadığı iddiasında bulunmak pek yasaya uygun gelmiyor bana.
Geçmiş yıllarda Yargıtay tarafından verilmiş "İşçinin işe geç gelmeyi alışkanlık haline getirmesinin işverene tazminatsız fesih hakkı vermeyeceğine" ilişkin kararlarının hala geçerli olduğunu, bu nedenle belirttiğiniz nedenle hizmet akitleri feshedilen arkadaşlarınızın mutlaka dava yoluna başvurması gerektiğini düşünüyorum.
Tabi dilerse arkadaşlarınız dava açmadan önce Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne konunun incelenmesi için dilekçe verebilirler.
Vardiyalı çalışmaların nasıl uygulanacağı 4857 sayılı İş Kanununa dayanılarak çıkarılmış "POSTALAR HALİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILARAK YÜRÜTÜLEN İŞLERDE ÇALIŞMALAR İLİŞKİN ÖZEL USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK" ile düzenlenmiş olup, bu yönetmeliğin 9. maddesi aşağıdaki gibidir:
Alıntı:
Posta Değişiminde Dinlenme Süresi
Madde 9 — Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az onbir saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz. Bu hüküm, postası değiştirilen işçilere de uygulanır.
...
Hafta Tatili
Madde 11 — Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.
Yani posta değişim günlerinde, bir vardiyadan çıkıp diğer vardiyaya girmesi halinde en az 11 saat ara verilmesi zorunludur. İşverenin ayrıca, Yönetmeliğin 11. maddesi gereğince, işçilere hatanın 1 gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili vermesi gerekmektedir. İşveren bir işçiyi bu süreden daha önce bir sonraki vardiyada çalışmaya başlatamaz. İşverenin bu uygulaması işçiye haklı nedenle hizmet akdini fesih hakkı verdiği gibi, ayrıca İş Müfettişlerince işyerinde yapılan denetim sırasında bu hususun tespit edilmesi halinde işyeri işverenine idari para cezası uygulanır.
İşyerinde halen çalışmakta olan işçilerin, İş Yasasına aykırı olarak posta değişim günlerinde iki posta arasında 11 saatten az ara verilmesi ile ilgili olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüklerine başvuruda bulunmaları halinde (başvuruda bulunan işçi yada işçilerin isimleri saklı tutalarak) işyerinde yapılacak denetim sonucunda gerekli yasal yaptırımlar uygulanır.