ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi Davalarında İvedi Yargılama Usulü
ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) DAVALARINDA İVEDİ YARGILAMA USULÜ
''Çevresel Etki Değerlendirmesi, henüz planlanma aşamasında olan bir projenin olası
çevresel etkilerini kapsamlı şekilde değerlendiren; idare, proje sahibi ve halkın etkileşimi
ile idari kararı şekillendiren; değerlendirme aşamasında proje sahibinin taahhüt ettiği hususların işletme aşamasında izlenip denetlenmesine olanak sağlayan, tüm bu sürece ilişkin idari esasları düzenleyen idari usuldür.
''
(İDARE HUKUKU BOYUTUYLA ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ SUPHAN OLCAY KAMU HUKUKU DOKTORA PROGRAMI Sf.60)
...,şeklinde ifade edilen tanımlama , bir uygulamacı , çevre davaları ile ilgili çalışan bir hukukçu olarak Çevre etki değerlendirmesi kavramını özetle en iyi ifade eden güncel bir değerlendirme olduğunu düşünmekteyim.Alıntı yaptığım bu kısa ve öz tanımlamadan sonra bir uygulamacı olarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Kararına karşı (Çed Gereklidir/Çed Gerekli değildir) olası bir davaya hazırlanırken ''İvedi Yargılama Usulü'' meselesinin öncelikle göz önünde bulundurulması gerektiğini ve bu ayrıksı usulün sebep ve sonuçlarını kaleme almak amacıyla iş bu yazı hazırlanılmıştır.
İvedi Yargılama Usulü , İdari Yargılama Usulü Kanunun , kanuna sonradan eklemlendirilmiş 20/A maddesinde hukuken vücut bulmaktadır.Buna göre bir kısım idari davalar hızlıca karara bağlanılmak üzere ele alınacaktır.Madde gerekçesinde de bu durum '' İdari yargıda davaların tümü aynı usul takip edilmek suretiyle sonuçlandırılmaktadır.Ancak idari davaların bazıları, niteliği itibarıyla diğerlerinden farklıdır. Bu tür davaların geciktirilmeksizin karara bağlanması gerekmektedir. Bu bakımdan, gecikerek karar verilmesinde hem idare hem de davacılar bakımından katlanılması zor ya da imkânsız sonuçlar doğuracak sınırlı sayıdaki dava türünün, diğerlerine göre daha ivedi bir şekilde sonuçlandırılması gerekmektedir. Yargısal sürecin, süratle sonuçlandırılması özel önem taşıyan ihale, özelleştirme, acele kamulaştırma uyuşmazlıklarından kaynaklanan bazı davaların ivedilikle sonuçlandırılmaması halinde, hukuki belirsizlik doğmasına neden olunmaktadır. Madde ile Avrupa örneklerinde olduğu gibi idari yargılamaya ivedi yargılama usulü kurumu kazandırılmaktadır.''
Şeklinde gerekçelendirilmektedir.ÇED Bağlamında konu ile ilgili kronolojik bir hukuki araştırma yapıldığında ise ,İYUK'a eklemlenen düzenlemenin yabancı yatırımcıyı ülkemizde yatırım yapmaya teşvik etmek amacıyla mevzuata eklendiği değerlendirilmektedir.
Sonuç itibarı ile yürürlükte bulunan İYUK 20/A düzenlemesi, Çevresel Eki Değerlendirme Kararlarına karşı yargı yoluna başvuracak uygulamacının davasına hazırlanma aşamasında bazı ayrıksı usul kurallarını incelemesi gerekmektedir ,
İYUK 20/A Maddesi 2.Bendinde belirtilen ayrıksı usule göre ;
2. İvedi yargılama usulünde:
a) Dava açma süresi otuz gündür.
b) Bu Kanunun 11 inci maddesi hükümleri uygulanmaz.
c) Yedi gün içinde ilk inceleme yapılır ve dava dilekçesi ile ekleri tebliğe çıkarılır.
d) Savunma süresi dava dilekçesinin tebliğinden itibaren on beş gün olup, bu süre bir defaya mahsus olmak üzere en fazla on beş gün uzatılabilir. Savunmanın verilmesi veya savunma verme süresinin geçmesiyle dosya tekemmül etmiş sayılır.
e) Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin olarak verilecek kararlara itiraz edilemez.
f) Bu davalar dosyanın tekemmülünden itibaren en geç bir ay içinde karara bağlanır. Ara kararı verilmesi, keşif, bilirkişi incelemesi ya da duruşma yapılması gibi işlemler ivedilikle sonuçlandırılır.
g) Verilen nihai kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir.
h) Temyiz dilekçeleri üç gün içinde incelenir ve tebliğe çıkarılır. Bu Kanunun 48 inci maddesinin bu maddeye aykırı olmayan hükümleri kıyasen uygulanır.
ı) Temyiz dilekçelerine cevap verme süresi on beş gündür.
j) Danıştay evrak üzerinde yaptığı inceleme sonunda, maddi vakıalar hakkında edinilen bilgiyi yeterli görürse veya temyiz sadece hukuki noktalara ilişkin ise yahut temyiz olunan karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise işin esası hakkında karar verir. Aksi hâlde gerekli inceleme ve tahkikatı kendisi yaparak esas hakkında yeniden karar verir. Ancak, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan temyizi haklı bulduğu hâllerde kararı bozmakla birlikte dosyayı geri gönderir. Temyiz üzerine verilen kararlar kesindir.
k) Temyiz istemi en geç iki ay içinde karara bağlanır. Karar en geç bir ay içinde tebliğe çıkarılır.
Şeklindeki kesin belirleyici kurallar dikkate alınarak dava hazırlığı yapılmalı usul ve dava süreci yönetimi bu kurallar doğrultusunda belirlenmelidir.''Usul esastan önce gelir prensibinin'' aşırı sıkı şekilde uygulandığı idare mahkemelerinde , ÇED Davaları ekseninde İvedi Yargılama Usulünün katı bir şekilde uygulandığını önemle belirtirim.
Babam Av.Doç.Dr.K.Ağah ADAK Anısına ve vasiyetine hasren Saygıyla kaleme alınmıştır.
07.09.2023 İzmir
''Çevresel Etki Değerlendirmesi, henüz planlanma aşamasında olan bir projenin olası
çevresel etkilerini kapsamlı şekilde değerlendiren; idare, proje sahibi ve halkın etkileşimi
ile idari kararı şekillendiren; değerlendirme aşamasında proje sahibinin taahhüt ettiği hususların işletme aşamasında izlenip denetlenmesine olanak sağlayan, tüm bu sürece ilişkin idari esasları düzenleyen idari usuldür.
''
(İDARE HUKUKU BOYUTUYLA ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ SUPHAN OLCAY KAMU HUKUKU DOKTORA PROGRAMI Sf.60)
...,şeklinde ifade edilen tanımlama , bir uygulamacı , çevre davaları ile ilgili çalışan bir hukukçu olarak Çevre etki değerlendirmesi kavramını özetle en iyi ifade eden güncel bir değerlendirme olduğunu düşünmekteyim.Alıntı yaptığım bu kısa ve öz tanımlamadan sonra bir uygulamacı olarak Çevresel Etki Değerlendirmesi Kararına karşı (Çed Gereklidir/Çed Gerekli değildir) olası bir davaya hazırlanırken ''İvedi Yargılama Usulü'' meselesinin öncelikle göz önünde bulundurulması gerektiğini ve bu ayrıksı usulün sebep ve sonuçlarını kaleme almak amacıyla iş bu yazı hazırlanılmıştır.
İvedi Yargılama Usulü , İdari Yargılama Usulü Kanunun , kanuna sonradan eklemlendirilmiş 20/A maddesinde hukuken vücut bulmaktadır.Buna göre bir kısım idari davalar hızlıca karara bağlanılmak üzere ele alınacaktır.Madde gerekçesinde de bu durum '' İdari yargıda davaların tümü aynı usul takip edilmek suretiyle sonuçlandırılmaktadır.Ancak idari davaların bazıları, niteliği itibarıyla diğerlerinden farklıdır. Bu tür davaların geciktirilmeksizin karara bağlanması gerekmektedir. Bu bakımdan, gecikerek karar verilmesinde hem idare hem de davacılar bakımından katlanılması zor ya da imkânsız sonuçlar doğuracak sınırlı sayıdaki dava türünün, diğerlerine göre daha ivedi bir şekilde sonuçlandırılması gerekmektedir. Yargısal sürecin, süratle sonuçlandırılması özel önem taşıyan ihale, özelleştirme, acele kamulaştırma uyuşmazlıklarından kaynaklanan bazı davaların ivedilikle sonuçlandırılmaması halinde, hukuki belirsizlik doğmasına neden olunmaktadır. Madde ile Avrupa örneklerinde olduğu gibi idari yargılamaya ivedi yargılama usulü kurumu kazandırılmaktadır.''
Şeklinde gerekçelendirilmektedir.ÇED Bağlamında konu ile ilgili kronolojik bir hukuki araştırma yapıldığında ise ,İYUK'a eklemlenen düzenlemenin yabancı yatırımcıyı ülkemizde yatırım yapmaya teşvik etmek amacıyla mevzuata eklendiği değerlendirilmektedir.
Sonuç itibarı ile yürürlükte bulunan İYUK 20/A düzenlemesi, Çevresel Eki Değerlendirme Kararlarına karşı yargı yoluna başvuracak uygulamacının davasına hazırlanma aşamasında bazı ayrıksı usul kurallarını incelemesi gerekmektedir ,
İYUK 20/A Maddesi 2.Bendinde belirtilen ayrıksı usule göre ;
2. İvedi yargılama usulünde:
a) Dava açma süresi otuz gündür.
b) Bu Kanunun 11 inci maddesi hükümleri uygulanmaz.
c) Yedi gün içinde ilk inceleme yapılır ve dava dilekçesi ile ekleri tebliğe çıkarılır.
d) Savunma süresi dava dilekçesinin tebliğinden itibaren on beş gün olup, bu süre bir defaya mahsus olmak üzere en fazla on beş gün uzatılabilir. Savunmanın verilmesi veya savunma verme süresinin geçmesiyle dosya tekemmül etmiş sayılır.
e) Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin olarak verilecek kararlara itiraz edilemez.
f) Bu davalar dosyanın tekemmülünden itibaren en geç bir ay içinde karara bağlanır. Ara kararı verilmesi, keşif, bilirkişi incelemesi ya da duruşma yapılması gibi işlemler ivedilikle sonuçlandırılır.
g) Verilen nihai kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir.
h) Temyiz dilekçeleri üç gün içinde incelenir ve tebliğe çıkarılır. Bu Kanunun 48 inci maddesinin bu maddeye aykırı olmayan hükümleri kıyasen uygulanır.
ı) Temyiz dilekçelerine cevap verme süresi on beş gündür.
j) Danıştay evrak üzerinde yaptığı inceleme sonunda, maddi vakıalar hakkında edinilen bilgiyi yeterli görürse veya temyiz sadece hukuki noktalara ilişkin ise yahut temyiz olunan karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise işin esası hakkında karar verir. Aksi hâlde gerekli inceleme ve tahkikatı kendisi yaparak esas hakkında yeniden karar verir. Ancak, ilk inceleme üzerine verilen kararlara karşı yapılan temyizi haklı bulduğu hâllerde kararı bozmakla birlikte dosyayı geri gönderir. Temyiz üzerine verilen kararlar kesindir.
k) Temyiz istemi en geç iki ay içinde karara bağlanır. Karar en geç bir ay içinde tebliğe çıkarılır.
Şeklindeki kesin belirleyici kurallar dikkate alınarak dava hazırlığı yapılmalı usul ve dava süreci yönetimi bu kurallar doğrultusunda belirlenmelidir.''Usul esastan önce gelir prensibinin'' aşırı sıkı şekilde uygulandığı idare mahkemelerinde , ÇED Davaları ekseninde İvedi Yargılama Usulünün katı bir şekilde uygulandığını önemle belirtirim.
Babam Av.Doç.Dr.K.Ağah ADAK Anısına ve vasiyetine hasren Saygıyla kaleme alınmıştır.
07.09.2023 İzmir