Türkiyede ve dünyada çocuk haklari
DÜNYADA VE TÜRKİYEDE ÇOCUK HAKLARI
BM Çocuk Hakları bildirisinde ; çocukların her türlü istismar, ihmal ve sömürüye karşı korunmasını ve hiçbir şekilde ticaret konusu olmamasını beyan etmektedir. Geniş Kapsamda düşünecek olursak çocukların zorla çalıştırılmaması , sağlık,eğitim, ve ahlaki noktalarda yüksek refah seviyesinde bulundurulması gerektiği belirtilmiştir. Çocuk hakları, kanunen ve ahlaki yönden tüm dünya çocuklarının sahip olduğu evrensel bir kavramdır.
Günümüzde çocuk hakları ile ilgili olan Uluslararası belge 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ve 193 ülke tarafından onaylanmış olan Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmedir. Birleşmiş Milletlerin 20 Kasım 1989'da Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni kabul etmesi nedeniyle 20 kasım "Evrensel Çocuk Günü" olarak ilan edildi ve "Dünya Çocuk Hakları günü" olarak kutlanıyor.
Uluslararası Çalışma Örgütü Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi Uluslararası Programı ( IPEC) kapsamında yapılan bir araştırmaya göre Milyonlarca çocuk, fiziksel, zihinsel, eğitsel, sosyal, duygusal, ve kültürel gelişimlerine zarar veren ve ulusal yasalarla uluslararası standartlara uygun olmayan koşullarda çalışmaktadır. Dünyada 5-14 yaş grubunda 250 milyon çalışan çocuk bulunduğu, 12-17 yaş grubu 283 milyon çocuğun çalıştığı için okula devam edemediği tahmin edilmektedir. Sayılardan da anlaşılacağı üzere tüm dünyada çocuk hakları ihlalleri çok üst seviyededir. İnsan hakları ihlalleri ile aynı bağlamda değerlendirilmesi gereken çocuk hakları ihlalleri her ne kadar Uluslararası bir çok sözleşme ve antlaşmaya konu olsa da beklenen başarının altında kalınmıştır.Çocuk hakları ihlalleri , insan hakları ihlallelerine göre daha ivedi ve etkin bir mücadele edilmesi gereken bir durumdur.
Gelişmekte olan her ülke de olduğu gibi Türkiyede de Çocuk hakları ihlalleri büyük önem arzetmektedir.Nüfus, eğitim düzeyi,ekonomik durum ve sosyal yapı gibi statü farklılıkları çocukları çalışmaya itmiştir.6-17 yas grubundaki 16,264,000 çocuktan 958,000 çocuk çalısma yasamı içinde yer alıyor. Bu verilere göre 1994 yılında 6-17 yas grubunun yüzde 15.2’si çalısırken, 1999’da bu oran yüzde 10.3’e, 2006’da ise yüzde 5.9’a gerilemis durumdadır. 6-14 yas grubuna bakıldıgında 12,478,000 çocuktan 320,000 çocugun çalıstıgı görülmektedir. Bu veriler Ekim 1999 verileriyle karsılastırıldıgında çalısan çocuk/çag nüfusu oranının yüzde 5.1’den yüzde 2.6’ya geriledigini göstermektedir.
Türkiye IPEC programı ile ulusarası manada çocuk hakları ihlalleri ile ilgili mücadele hareketini başlatan 6 ülkeden birisi olmuştur. Türkiye ILO ile 1996 yılında anlaşma yapmıştır.2001 yıl sonundan bu yana anlaşma 2 yılda bir yenilenmektedir.
IPEC Çerçevesinde 1992 yılından bu yana gerçekleştirilen bazı çalışmalara değinecek olursak;Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde, çocuk işçiliğiyle ilgili programların koordinasyonu, yeni program fikirleri geliştirme, çocuk işçiliği konusunda seçilmiş bir grup müfettişin eğitimi ve mevzuatın iyileştirilmesinden sorumlu olan bir Çocuk İşçiliği Birimi kurulmuştur.Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık Eğitim Merkezleri öğretmenleri için duyarlılık arttırma çalışmaları yapılmıştır.Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından çocuk işçiliği konusundaki önemli istatistikleri toplamak amacıyla ulusal hane halkı araştırması yapılmış, 6-14 yaş grubu çocuklar incelenmiştir. Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu İstanbul’daki üyelerini çocuk işçiliği konusunda eğitmiştir. TESK bünyesinde İşyeri Danışma ve Denetleme Grubu (İDDG) sistemini kurulmuş, üyeleri çocuk işçiliğiyle mücadele konusunda eğitilmiştir.Mesleki Eğitim ve Küçük Sanayi Destekleme Vakfı usta eğiticilerinin eğitimini gerçekleştirmiş, Doğu Anadolu’daki göçmen çocuklar ve sokakta çalışan çocuklar için eğitim kursları düzenlemiştir. İnsan Kaynakları Vakfı ilköğretim müfettişlerini çocuk işçiliği konusunda eğitmiştir.
IPEC programı çerçevesinde kurulan Ankara Büyükşehir Belediyesi Sokakta Çalışan Çocuklar Merkezi kısa dönemli mesleki eğitim kursları düzenlemiştir. Emniyet Genel Müdürlüğü Küçükleri Koruma Birimi çocuklara daha iyi hizmet sunmak amacıyla kapasitesini geliştirmiştir. Başbakanlık GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ile ortaklaşa yürütülen Diyarbakır sokaklarında çalışan çocuklar merkezi projesi çerçevesinde çalışan çocukların sosyal ve psikolojik gelişimlerine destek sağlama ve aileler ve çeşitli kuruluşlar düzeyinde konuya ilişkin duyarlılık yaratma çalışmaları sürdürülmektedir.DİSK ile ortaklaşa yürütülen proje kapsamında İstanbul, Çorlu ve Denizli'de çocuk işçiliğiyle mücadele eylem planı oluşturulmuş, çalışmalar başlatılmıştır.Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile İzmir'de seçilen meslek dallarında 2003 yılı itibarıyla çocuk işgücünün sona erdirilmesi projesi başlatılmıştır.
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Türkiye’de Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’sinin (ÇHS) izlenmesi ve yürütülmesinden sorumlu kurumdur.Çocuk Hakları ihlallerine karşı TBMM nin 2009 yılında kullanım açtığı www.cocukhaklari.gov.tr sitesi 0(312) 420 5299 telefon numarası sayesinde çocuklar ve gençler insan hakları ihlallerine karşı doğrudan komite üyelerine ulaşmaları sağlanmaktadır. Projenin kazanımlardan birtanesi Ege bölgesinde bir tane çocuk babasının işsiz kaldığını ve maddi durumlarının kötü olduğunu bildirmiş ve SHEÇK(Sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu) bir uzman gönderip ilgili yerde inceleme yapmış aileye maddi destekte bulunulmuştur. Bu platform da olduğu gibi özel kuruluşlar tarafından da gerçekleştirilen yardımlar büyük önem arzetmektedir.
Mustafa Kemal Atatürkün çocuklar ile ilgili ''Çocuklarımızı artık düşüncelerini hiç çekinmeden açıkça ifade etmeye, içten inandıklarını savunmaya, buna karşılık da başkalarının samimî düşüncelerine saygı beslemeye alıştırmalıyız. Aynı zamanda onların temiz yüreklerinde; yurt, ulus, aile ve yurttaş sevgisiyle beraber doğruya, iyiye ve güzel şeylere karşı sevgi ve ilgi uyandırmaya çalışılmalıdır." sözü ile Çocukların nasıl yetiştirilmesi gerektiği ve hakları hususunda günümüze ışık tutmaktadır.
BM Çocuk Hakları bildirisinde ; çocukların her türlü istismar, ihmal ve sömürüye karşı korunmasını ve hiçbir şekilde ticaret konusu olmamasını beyan etmektedir. Geniş Kapsamda düşünecek olursak çocukların zorla çalıştırılmaması , sağlık,eğitim, ve ahlaki noktalarda yüksek refah seviyesinde bulundurulması gerektiği belirtilmiştir. Çocuk hakları, kanunen ve ahlaki yönden tüm dünya çocuklarının sahip olduğu evrensel bir kavramdır.
Günümüzde çocuk hakları ile ilgili olan Uluslararası belge 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ve 193 ülke tarafından onaylanmış olan Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmedir. Birleşmiş Milletlerin 20 Kasım 1989'da Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni kabul etmesi nedeniyle 20 kasım "Evrensel Çocuk Günü" olarak ilan edildi ve "Dünya Çocuk Hakları günü" olarak kutlanıyor.
Uluslararası Çalışma Örgütü Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi Uluslararası Programı ( IPEC) kapsamında yapılan bir araştırmaya göre Milyonlarca çocuk, fiziksel, zihinsel, eğitsel, sosyal, duygusal, ve kültürel gelişimlerine zarar veren ve ulusal yasalarla uluslararası standartlara uygun olmayan koşullarda çalışmaktadır. Dünyada 5-14 yaş grubunda 250 milyon çalışan çocuk bulunduğu, 12-17 yaş grubu 283 milyon çocuğun çalıştığı için okula devam edemediği tahmin edilmektedir. Sayılardan da anlaşılacağı üzere tüm dünyada çocuk hakları ihlalleri çok üst seviyededir. İnsan hakları ihlalleri ile aynı bağlamda değerlendirilmesi gereken çocuk hakları ihlalleri her ne kadar Uluslararası bir çok sözleşme ve antlaşmaya konu olsa da beklenen başarının altında kalınmıştır.Çocuk hakları ihlalleri , insan hakları ihlallelerine göre daha ivedi ve etkin bir mücadele edilmesi gereken bir durumdur.
Gelişmekte olan her ülke de olduğu gibi Türkiyede de Çocuk hakları ihlalleri büyük önem arzetmektedir.Nüfus, eğitim düzeyi,ekonomik durum ve sosyal yapı gibi statü farklılıkları çocukları çalışmaya itmiştir.6-17 yas grubundaki 16,264,000 çocuktan 958,000 çocuk çalısma yasamı içinde yer alıyor. Bu verilere göre 1994 yılında 6-17 yas grubunun yüzde 15.2’si çalısırken, 1999’da bu oran yüzde 10.3’e, 2006’da ise yüzde 5.9’a gerilemis durumdadır. 6-14 yas grubuna bakıldıgında 12,478,000 çocuktan 320,000 çocugun çalıstıgı görülmektedir. Bu veriler Ekim 1999 verileriyle karsılastırıldıgında çalısan çocuk/çag nüfusu oranının yüzde 5.1’den yüzde 2.6’ya geriledigini göstermektedir.
Türkiye IPEC programı ile ulusarası manada çocuk hakları ihlalleri ile ilgili mücadele hareketini başlatan 6 ülkeden birisi olmuştur. Türkiye ILO ile 1996 yılında anlaşma yapmıştır.2001 yıl sonundan bu yana anlaşma 2 yılda bir yenilenmektedir.
IPEC Çerçevesinde 1992 yılından bu yana gerçekleştirilen bazı çalışmalara değinecek olursak;Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde, çocuk işçiliğiyle ilgili programların koordinasyonu, yeni program fikirleri geliştirme, çocuk işçiliği konusunda seçilmiş bir grup müfettişin eğitimi ve mevzuatın iyileştirilmesinden sorumlu olan bir Çocuk İşçiliği Birimi kurulmuştur.Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık Eğitim Merkezleri öğretmenleri için duyarlılık arttırma çalışmaları yapılmıştır.Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından çocuk işçiliği konusundaki önemli istatistikleri toplamak amacıyla ulusal hane halkı araştırması yapılmış, 6-14 yaş grubu çocuklar incelenmiştir. Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu İstanbul’daki üyelerini çocuk işçiliği konusunda eğitmiştir. TESK bünyesinde İşyeri Danışma ve Denetleme Grubu (İDDG) sistemini kurulmuş, üyeleri çocuk işçiliğiyle mücadele konusunda eğitilmiştir.Mesleki Eğitim ve Küçük Sanayi Destekleme Vakfı usta eğiticilerinin eğitimini gerçekleştirmiş, Doğu Anadolu’daki göçmen çocuklar ve sokakta çalışan çocuklar için eğitim kursları düzenlemiştir. İnsan Kaynakları Vakfı ilköğretim müfettişlerini çocuk işçiliği konusunda eğitmiştir.
IPEC programı çerçevesinde kurulan Ankara Büyükşehir Belediyesi Sokakta Çalışan Çocuklar Merkezi kısa dönemli mesleki eğitim kursları düzenlemiştir. Emniyet Genel Müdürlüğü Küçükleri Koruma Birimi çocuklara daha iyi hizmet sunmak amacıyla kapasitesini geliştirmiştir. Başbakanlık GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ile ortaklaşa yürütülen Diyarbakır sokaklarında çalışan çocuklar merkezi projesi çerçevesinde çalışan çocukların sosyal ve psikolojik gelişimlerine destek sağlama ve aileler ve çeşitli kuruluşlar düzeyinde konuya ilişkin duyarlılık yaratma çalışmaları sürdürülmektedir.DİSK ile ortaklaşa yürütülen proje kapsamında İstanbul, Çorlu ve Denizli'de çocuk işçiliğiyle mücadele eylem planı oluşturulmuş, çalışmalar başlatılmıştır.Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile İzmir'de seçilen meslek dallarında 2003 yılı itibarıyla çocuk işgücünün sona erdirilmesi projesi başlatılmıştır.
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Türkiye’de Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’sinin (ÇHS) izlenmesi ve yürütülmesinden sorumlu kurumdur.Çocuk Hakları ihlallerine karşı TBMM nin 2009 yılında kullanım açtığı www.cocukhaklari.gov.tr sitesi 0(312) 420 5299 telefon numarası sayesinde çocuklar ve gençler insan hakları ihlallerine karşı doğrudan komite üyelerine ulaşmaları sağlanmaktadır. Projenin kazanımlardan birtanesi Ege bölgesinde bir tane çocuk babasının işsiz kaldığını ve maddi durumlarının kötü olduğunu bildirmiş ve SHEÇK(Sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu) bir uzman gönderip ilgili yerde inceleme yapmış aileye maddi destekte bulunulmuştur. Bu platform da olduğu gibi özel kuruluşlar tarafından da gerçekleştirilen yardımlar büyük önem arzetmektedir.
Mustafa Kemal Atatürkün çocuklar ile ilgili ''Çocuklarımızı artık düşüncelerini hiç çekinmeden açıkça ifade etmeye, içten inandıklarını savunmaya, buna karşılık da başkalarının samimî düşüncelerine saygı beslemeye alıştırmalıyız. Aynı zamanda onların temiz yüreklerinde; yurt, ulus, aile ve yurttaş sevgisiyle beraber doğruya, iyiye ve güzel şeylere karşı sevgi ve ilgi uyandırmaya çalışılmalıdır." sözü ile Çocukların nasıl yetiştirilmesi gerektiği ve hakları hususunda günümüze ışık tutmaktadır.