Öðrencilerin ''Ýbadet Hakký'' (Sorularýmý Yanýtlarsanýz Sevinirim)

Aþaðýda belirttiðim hususta bildiðimin aksine özel bir düzenleme mevcut mu?
Mevcut deðil ise ilgili idari otoritenin öðrencinin bu hususta taleplerini yerine getirme yükümlülüðü mevcut deðil mi?
Ýlgili idari otoritenin söz konusu talepleri yerine getirmesi durumunda ''kamu düzenine aykýrýlýk'' meydana gelir mi?

Din hürriyeti, bir bireyin ya da toplumun, kamusal veya özel alanda dinini veya inancýný yerine getirme, uygulama, ibadet etme ve öðretme özgürlüðünü destekleyen bir ilkedir. Bu kavram, genel olarak din deðiþtirme veya hiçbir dine mensup olmama özgürlüðünü de kapsar. Anayasamýzýn 24 üncü maddesi, Türkiye Cumhuriyetinin de taraf olduðu Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi 9 uncu maddesi, Ýnsan Haklarý Evrensel Bildirgesi 18 inci maddesi uyarýnca hukuken güvence altýna alýnmýþtýr. Ýlgili maddeler aþaðýdadýr.
Anayasa madde 24;
Herkes, vicdan, dinî inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir.
14 üncü madde hükümlerine aykýrý olmamak þartýyla ibadet, dinî âyin ve törenler serbesttir.
Kimse, ibadete, dinî âyin ve törenlere katýlmaya, dinî inanç ve kanaatlerini açýklamaya zorlanamaz; dinî inanç ve kanaatlerinden dolayý kýnanamaz ve suçlanamaz.
Din ve ahlâk eðitim ve öðretimi Devletin gözetim ve denetimi altýnda yapýlýr. Din kültürü ve ahlâk öðretimi ilk ve orta-öðretim kurumlarýnda okutulan zorunlu dersler arasýnda yer alýr. Bunun dýþýndaki din eðitim ve öðretimi ancak, kiþilerin kendi isteðine, küçüklerin de kanunî temsilcisinin talebine baðlýdýr.
Kimse, Devletin sosyal, ekonomik, siyasî veya hukukî temel düzenini kýsmen de olsa, din kurallarýna dayandýrma veya siyasî veya kiþisel çýkar yahut nüfuz saðlama amacýyla her ne suretle olursa olsun, dini veya din duygularýný yahut dince kutsal sayýlan þeyleri istismar edemez ve kötüye kullanamaz.
Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi madde 9;
Herkes düþünce, vicdan ve din özgürlüðüne sahiptir. Bu hak, din veya inanç deðiþtirme özgürlüðü ile tek baþýna veya topluca, açýkça veya özel tarzda ibadet, öðretim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya inancýný açýklama özgürlüðünü de içerir.
Din veya inancýný açýklama özgürlüðü, ancak kamu güvenliðinin, kamu düzenin, genel saðlýðýn veya ahlakýn, ya da baþkalarýnýn hak ve özgürlüklerinin korunmasý için demokratik bir toplumda zorunlu tedbirlerle ve yasayla sýnýrlanabilir.
Ýnsan Haklarý Evrensel Bildirgesi madde 18;
Herkesin düþünce, vicdan ve din özgürlüðüne hakký vardýr. Bu hak, din veya topluca, açýk olarak ya da özel biçimde öðrenim, uygulama, ibadet ve dinsel törenlerle açýða vurma özgürlüðünü içerir.

Bu kapsamda ilgili maddeler doðrultusunda güvence altýna alýnan din hürriyetinin unsurlarýný sýralayacak olursak;
1) Din seçebilme,
2) Bireyin mensubu olduðu dinin gereklerini yerine getirebilme,
3) Dini öðrenebilme ve öðretebilme,
4) Bireyin mensubu olduðu dinin emir ve yasaklarýna riayet edebilme,
5) ibadet, dinî âyin ve törenler düzenleyebilme,
gibi baþlýklar halinde sýralanabilecektir.
''Ýslam'' dini argümanlarý kapsamýnda örneklendirmek gerekirse, ''Ýslam'' dinine mensup bireylerin, ''namaz'' ibadeti ile mükellef olduklarýný görmekteyiz. Bu kapsamda Türkiye Cumhuriyeti Anayasasý 24 üncü maddesi 1 inci ve 2 inci fýkrasý, Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi 9 uncu maddesi 1 inci fýkrasý, Ýnsan Haklarý Evrensel Bildirgesi 18 inci maddesi ile güvence altýna alýnan din hürriyeti kapsamýnda, islam dinine mensup bireylerin ''namaz'' ibadetini yerine getirmesine imkan saðlama hususunda, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin mükellefiyeti mevcuttur.
Uluslararasý kapsamda örneklendirmek gerekirse; 2013 de Washington Post’un haberine göre, ''Maryland, Riverdale’da bulunan Parkdale Lisesi’nde okuyan 10 Müslüman öðrenciye, talepleri doðrultusunda kampüste birlikte ibadetlerini yerine getirmeleri için her gün sekiz dakika dersten ayrýlmalarýna izin verilmektedir.'' Akabinde DW'nin haberine göre ''Berlin’in Wedding semtindeki Diesterweg Lisesi'nde okuyan Yunus M. adlý Müslüman öðrencinin okulda namaz kýlabilmek için açtýðý davayý inceleyen mahkeme, 16 yaþýndaki gencin bu isteðini kabul etmiþtir (29.09.2009). Karar gerekçesinde Anayasanýn 4 üncü maddesince güvence altýna alýnan din hürriyeti gösterilmiþtir.'' Örnekler arttýrýlabilecektir.
Türkiye Cumhuriyeti otoritelerince ''orta öðretim'' kapsamýnda öðrenim gören bireylerin, ''din hürriyeti'' kapsamýnda ibadet hakkýnýn kullanýlmasý hususunda özel bir düzenleme mevcut deðildir. Bu doðrultuda kanaatimce özel bir düzenleme mevcut olmamasýyla, söz konusu statüdeki bireyler Anayasanýn, Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi, Ýnsan Haklarý Evrensel Bildirgesi ilgili maddeleri uyarýnca güvence altýna alýnan ''ibadet hakkýnýn'' kullanýmýný engelleyebilecek bir irade söz konusu olmayacaktýr. Bu doðrultuda söz konusu öðrencilerin, mensup olduðu din argümanlarý uyarýnca mükellef olduðu ibadetlerini, gerçekleþtirmeleri gerektiði süre ile öðrenim gördükleri sürelerin çatýþmasý durumunda, öðrenim gördükleri kurum tarafýndan, öðrencinin ''ibadet hakkýný'' kullanabilmesi saðlanmalýdýr.
Önemle belirtmek isterim ki; 10 Nisan 1928 tarihinde Anayasanýn ikinci maddesinde bulunan "Türkiye Devleti'nin dini Ýslam'dýr." ibaresi kaldýrýlarak laikleþme adýna önemli bir adým atýlmýþtýr. Buna istinaden yukarýda belirttiðim imkanlarýn, somut olayda yalnýzca ''islam'' dini kapsamýnda deðil, ''bireyin mensup olduðu din'' kapsamýnda incelenmesi gerekmektedir

Ýlginiz Ýçin Teþekkür Ederim

Hukuk Alanýnda Kiþisel Blog'umu Ýncelemek Ýsterseniz Týklayýnýz.

Anlayamadýðým þu oldu: Siz okulunuz idaresine ibadet edebilme amaçlý bir yer tahsisi istediniz de ret mi edildi talebiniz? Eðer böyle bir baþvurunuz oldu ve reddedildi ise, önce üst makama ve orada da ret olunur ise, Ýdare Mahkemesine konuyu taþýyabilirsiniz.

"Türkiye Devleti'nin dini Ýslam'dýr." ibaresinin kaldýrýlmasýnda isabet olmuþ. Zira Devlet insan olmadýðýndan dininden söz etmek mümkün deðil. Bireylerin dini olabilir. Bir devlet içerisinde de her dine mensup kiþilerin olmasý mümkündür.

Olayý bu þeklide ele aldýðýmýzda din özgürlüðü cerçevesinde okul içerisinde sadece mescit deðil kilise, havra, sinagog vb ibadet yerlerinin de olmasý gerektiði iddia edilebilir.

Ama teknik ve fiziki imkansýzlýklar nedeni ile çoðu kez bunlar mümkün olamamaktadýr. Kaldý ki bugün her okula yakýn bir cami mevcuttur. Bu nedenle okul içerisinde namaz kýlacak yer olmamasý Devletin vðrencinin ibadet hakkýný elinden aldýðý þeklinde yorumlanmamalýdýr.

Ýdari yargý yoluna gidildiði takdirde yukarýdaki gerekçe ile ret kararý çýkma olasýlýðýný yüksek görüyorum.

Herhangi bir uyuþmazlýðýn tarafý deðilim Sayýn Ýsmail Arslan. Hukuk Fakültesi son sýnýf öðrencisiyim. Yalnýzca araþtýrma gayesi ile, günümüz ortaöðretim eðitim kurumlarýnda öðrenim gören öðrencilerin, söz konusu haklarýný kullanmalarýnda ilgili kurum tarafýndan engeller koyulabilmektedir. Bu kapsamda MEB tarafýndan özel bir düzenleme olmadýðý kanaatindeyim. Sorduðum ise bilmediðim (araþtýrmalarým ile bulamadýðým) bir düzenleme söz konusu mu? Aksi taktirde naçizane kanaatimce öðrencinin bu hakkýný kullanmasý önlenemeyecektir.

- - - Updated - - -

Okulda fiziken söz konusu imkanlarýn saðlanmasý mümkün olmadýðý taktirde, okul dýþýnda söz konusu hakkýn kullanýlmasýna müsaade edilmesi, idari otoritenin yükümlülüðü deðil midir?

Ben bu sorudan sanki okul dýþýnda, camide namaz kýlmak isteyen öðrencilere de idare tarafýndan izin verilmiyormuþ demek istediðiniz gibi bir sonuca vardým.

Mevcut Anayasa hükümlerine göre herhangi bir kiþi ya da idarenin insanlarýn ibadetine karýþmasý, yapmasý ya da yapmamasý yönünde emir vermesi, telkinde bulunmasý, izin vermesi ya da vermemesi gibi durumlar zaten söz konusu deðil.

Bu itibarla da kiþi. görevini aksatmamak þartý ile her türlü dini vecibesini yerine getirebilir. Buna hiçkimse de karýþmýyor zaten. Ancak ders saatinde namaz için izin isteyen bir öðrenciye de izin verilmiyorsa bu normaldir.

Herhangi bir somut olaya dayanarak sorularýmý yöneltmemekteyim Sn karavelioglu. Hukuk fakültesi öðrencisiyim, ilgili husus dikkatimi çekti ve araþtýrma yaptým. Bu doðrultuda bilgi alma gayesi ile yazmaktayým. Pratikte (benim zamanýmda, hala ayný uygulama mý bilmiyorum) orta öðrenim kurumunda öðrenim gören bireyler, okuldan ayrýlmalarý durumunda ''devamsýz'' kaydýna maruz kalmaktadýrlar. Dolayýsýyla eðitim - öðretim hayatlarýnda söz konusu kayýtlar olumsuz sonuçlar doðurabilmektedir. Söz konusu öðrencilerin ''ibadet hakký'' gayesi ile okulda eylem gerçekleþtirmeleri / okul fiziken müsait deðil ise okul dýþýnda söz konusu haklarýný kullanmasý anayasal güvence altýnda deðilmidir?

Haklarýnýzý belli düzenlemeler kapsamýnda kullanmanýz gerekmektedir. Örneðin bir doktor, çok acil müdahale gerektiren bir hastayla hemen ilgilenmek yerine "Ben bi yatsýyý kýlýp geleyim" diyemez. Ya da bir lokantanýn ortasýnda abdest almaya kalkarsanýz iþletmenin sahibi sizden mekaný terk etmenizi isteyebilir. Bunlar sizin ibadet hakkýnýzýn elinizden alýnmasý deðildir. Bunlar kurallardýr. Haklarýnýzý kurallar kapsamýnda kullanmanýz gerekir. Her insan, mevcut baþka bir yükümlülüðü yokken anayasal haklarýný kullanabilir.

Her öðrencinin geçerli bir mazereti olmadýðý sürece eðitime devam etmesi gerekir. Ýbadet için dersten ya da okuldan gün içinde kýsa süreli ayrýlmak insanlara verilebilecek bir hak. Ancak öðrenci güvenliði açýsýndan bence pratikte çok saðlýklý bir durum deðil. Üstelik Ýslam dini bu konuda inananlarýna esneklik tanýyan bir din. Bence böyle bir talep gereksiz olur.

Öðrenci güvenliði kapsamýnda makul bir yaklaþým olabilir. Deðerli görüþünüz için teþekkürler sn. @CanCi

Her öðrencinin ibadet hakký vardýr bu engellenemez.