Cevap: Ayim ve Fetöcü Amirler Hakkında
İzmir Ağır Ceza Mahkemelerinden birinin hakimi de FETÖ soruşturması kapsamında tutuklandığı ve ihraç edildiği için yargılamanın yenilenmesi talebiyle bir dava gelmişti. Yeni oluşan heyet, mahkemenin eski hakimlerine bu dava nedeniyle soruşturma açılmadığı gerekçesiyle yargılamanın yenilenmesine gerek olmadığı kararı verildi.
Ceza Muhakemeleri Kanununda kanun yolları ikiye ayrılmıştır. Bunlar olağan kanun yolları ve olağanüstü kanun yollarıdır. Olağan kanun yolları, (1) itiraz, (2) istinaf ve (3) temyizdir. Olağan kanun yollarına kesinleşmemiş hükümlere karşı başvurulabilir. Olağanüstü kanun yolları ise CMK 308 uyarınca (1) Yargıtay cumhuriyet başsavcının itiraz yetkisi, (2) yasa yararına bozma ve (3) yargılanmanın yenilenmesidir.
Yargılamanın yenilenmesi nedenleri sınırlı sayıdadır:
1. Sahte belge kullanılması; Duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belgenin sahteliğinin anlaşılması yeniden yargılanma nedenidir. Bu sebep hem lehe hem de aleyhe yargılanma sebebi olabilmektedir. Sahte belgenin sanık ya da hükümlünün haberi olmaksızın hazırlanması lehe, haberi olup da hazırlanması ise aleyhe yargılanmanın yenilenmesi nedenidir. Doktrinde söz konusu sahteciliğin belgede sahtecilik boyutuna varmış olmasının gerekip gerekmediği tartışma konusudur. Her ihtimalde ileri sürülen belgenin hükmün hukuka aykırılığına yol açması gerekir. Bu da duruşmada kullanılması ve hükmü etkilemesiyle mümkündür.
2. Yalancı tanıklık ya da gerçeğe aykırı bilirkişilik yapılmış olması; Yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin hükümlü aleyhine kast veya ihmalle gerçek dışı tanıklıkta bulunduğunun veya oy verdiğinin anlaşılması yargılanmanın lehe yenilenme nedenidir. Yapılan tanımdan ulaşılan ilk sonuç, bilirkişi ya da tanığın yeminli dinlenmiş olmasıdır. Tercüman için de bu hüküm uygulanır. Burada önemli olan yalancı tanıklık ya da gerçeğe aykırı bilirkişilik yapılmasının verilen hükmü etkilemesidir.
3. Hâkimin görevini ifa ederken suç işlemesi; Hâkimin, hükümlünün neden olduğu kusur dışında, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek biçimde görevlerini yapmada kusur etmesi yargılamanın lehe yargılanma nedenidir. Bu madde ile aranan hâkimin görev suçu işlemiş olmasıdır. Hâkimin suç işlemesi durumunda, işlenen suçun hükmü etkilemesi aranmamaktadır. Suç işleyen hâkim hakkında mahkûmiyet hükmü bulunmalı ya da mahkûmiyet hükmünün delil yetersizliğinden başka bir nedenle verilmemiş olduğu anlaşılmalıdır. Ayrıca hâkimin kusuruna hükümlünün neden olmaması gerekmektedir.
Hükme katılmış hâkimlerden birinin aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte olarak görevlerini yapmada sanık veya hükümlü lehine kusur etmesi yargılamanın aleyhe yenilenme nedenidir.
4. Dayanak hükmün ortadan kalkması; Ceza hükmü, hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup, bu hükmün kesinleşmiş bir diğer hüküm ile ortadan kaldırılması yargılamanın lehe yargılanma nedenidir. Bu nedende ceza mahkemesi hükmünün dayanağını hukuk mahkemesi hükmü oluşturmalıdır. Ancak dayanak hukuk mahkemesi hükmü başka bir kesin hükümle ortadan kaldırılmış olmalıdır.
5. Yeni olay ve delillerin bulunması; yeni olaylar veya yeni deliller ortaya konulup da bunların yalnız başına veya önceden sunulan delillerle birlikte göz önüne alındıklarında sanığın beraatını veya daha hafif bir cezayı içeren kanun hükmünün uygulanması ile mahkûm edilmesini gerektirecek nitelikte olması yargılamanın lehe yargılanma nedenidir. Yeni delil ve ya olaylar mahkûmun suç işlemediğini değil daha hafif bir suç işlediğini de ortaya koyabilir. Bu nedende mahkemeye sunulan delillerin veya vakıaların yeni olması aranır. Hükmü veren mahkemeye bildirilmediği için hükümde dikkate alınmayan her türlü olay ve delil mahkûm tarafından önceden bilinip bilinmemesine bakılmaksızın yeni olarak nitelendirilmektedir. Kesin hükümden önce mevcut olup mahkemeye sunulmayan deliller de yeni sayılır. Daha önceden mahkemeye sunulmuş ancak mahkemece inandırıcı bulunmadığı için değerlendirme dışı tutulmuş delil ve olaylar yeni değildir. Yenilik delillerin taraflarca bilinmesine değil mahkemece bilinmesine göre belirlenir. Ayrıca yeni delil veya olayın önemli mahiyet taşıması, tek başına veya diğer delillerle hükümlünün beraatını ya da daha az ceza almasını sağlayacak nitelikte olması gerekir.
6. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Konuya İlişkin Karar Vermesi; Türk mahkemelerinde verilen ceza hükmünün AİHS’nin veya eki protokollerinin ihlali suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının AİHM kesinleşmiş kararıyla tespit edilmesi yargılanmanın lehe yenilenme sebebidir. AİHM kararları kesinleşme tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde yargılanmanın yenilenmesi talebinde bulunulmalıdır. Bir yıllık süre hak düşürücü süredir.
7. Sanığın ikrarı; sanık beraat ettikten sonra suçla ilgili hâkim önünde güvenilebilir nitelikte ikrarda bulunması yargılamanın aleyhe yenilenme nedenidir. Hâkim önünde ikrar yalnızca beraat kararı verilmişse geçerli olur. İkrar iştirak halinde işlenen suçlarda diğer suç ortaklarına sirayet etmez, sadece ikrarda bulunan açısından etkili olur. İkrarı sanığın yapması ve ikrarın güvenilir olması gerekir. Güvenirlik yargılamanın yenilenmesi başvurusunu inceleyen mahkeme değerlendirir. Sanık dışındaki kişilerin ikrarına dayanarak yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilemez. Sanık dışındaki kişilerin ikrarı yeni delil ve olay niteliğinde olduğundan hükümlünün lehine yargılamanın yenilenmesine başvurulabilir.
Yargılamanın Yenilenmesinde Kabul Edilmeyecek Haller
Yargılamanın yenilenmesi nedenleri kanunda sınırlı sayı ilkesine göre sayılmıştır. Mahkemenin yasayla belirlenen sınırlar içerisinde, takdir yetkisini kullanarak belirlediği cezanın değiştirilmesi amacıyla yargılanmanın yenilenmesi kanun yoluna başvurulamaz. Mahkemelerin takdir hataları önemli adli hatalardan sayılmamıştır. Bununla birlikte hatanın giderilmesini sağlayacak başka bir yol varsa da yargılamanın iadesi kanun yoluna başvurulamaz. Adli hata olağan kanun yolları ya da diğer olağanüstü kanun yollarına başvurularak giderilebiliyorsa yargılamanın iadesine konu olamaz.