Cevap: Emekli Sandığından emekli kişi yetim aylığı alabilirmi
Alıntıdır.
Sigortalıların ölümü halinde, hak sahibi olan eş ve çocuklar ile bazı şartların oluşması durumunda anne-baba da ölüm aylığı alabilir.
Dul ve yetim aylığının bağlanmasında öncelikle kişilerin “SSK’lı mı, Bağ-Kur’lu mu” oldukları gibi bir takım değerlere bakılıyor. Sigortalıların vefatı halinde eş ve çocuklarına hatta bazı durumlarında anne, babaya da aylık bağlandığını söyleyelim. 5510 sayılı kanuna göre “ölüm aylığı” diyoruz buna.
Ölüm aylığı bağlanabilmesi için sigortalının ölüm tarihinin 2008 Ekim ayı başından sonra olması ve en az 1800 gün malüllük-yaşlılık ölüm sigortası yani emeklilikle ilgili prim ödenmiş, bildirilmiş olması gerekiyor. 4A kapsamında sigortalı sayılanlar için borçlanmalar hariç olmak üzere en az 5 yıl sigortalılık süresi olup 500 gün emeklilikle ilgili malüllük-yaşlılık ölüm primi bildirilmiş olması yetiyor.
Bağ-Kur’dan emekli olan bir kişini dul eşine aylık bağlanabilmesi için 1800 gün prim ödenmesi gerekirken SSK’lının dul eşine aylık bağlanabilmesi için borçlanmalar hariç 900 gün şartı aranıyor. Hatta 1 Ekim 2008 tarihinden önce ölen SSK sigortalılarının bu anlamda borçlanmaları da 900 günün hesabında dikkate alınır ve burada 1 Ekim 2008 tarihinden önce borçlanma ayırımı olmadığı için 5 yıl sigortalılık süresi 900 günü borçlanarak tamamlayanlar için de yine aynı şekilde dul yetim aylığı, bağlanması mümkün.
Sigortalının ölüm tarihinden önce en son hangi sigortalılığa tabi ise buna göre emeklilik koşulları belirleniyor. Ölmeden 3 gün önce SSK’lı olan bir kişi ömrü boyunca memur gibi veya Bağ-Kur’lu gibi çalışmış olsa bile ölüm tarihinde SSK’lı olduğu için bu kişinin koşulları SSK’ya göre bakılarak belirleniyor.
Bağ-Kur’luların dul yetim aylıklarının bağlanmasında bir takım nüanslar var. Ölüm tarihi 4 Ekim 2000 öncesi ise sigortalının 3 tam yıl yani 1080 gün prim ödemesinin olması durumunda hak sahiplerinin ölüm aylığı kazanması söz konusu olur. Ölüm 4 Ekim 2000’le 7 Ağustos 2001 arasında gerçekleşmiş ise sigortalının 5 tam yıl yani 1800 gün prim ödemesi yok ise dul ve yetimlerine ölüm aylığı bağlanmaz. Ölüm 8 Ağustos 2001’le 1 Ağustos 2003 tarihleri arasında gerçekleşmişse bu kez hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için sigortalının en az 1080 gün prim ödemesinin olması gerekir. 2 Ağustos 2003 tarihi ve sonrasında vefat eden sigortalının hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için sigortalının en az 1800 gün prim ödemiş olması gerekir. Emekli Sandığında 5 tam yıl şartı aranıyor.
Dul yetim aylığı alanlar çalışabilir mi?
Resul Kurt: Tabi ki çalışabilir, normal sigorta primi öderler. Emeklilerin ödediği sosyal güvenlik destek primi gibi değildir, bunlar emekli olmamış çünkü. Normal sigortalı gibi primlerini öderler, günü geldiğinde kendileri de emekli olabilirler. Ancak SSK’dan ve Bağ-Kur’dan yetim aylığı alan kız çocukları evlendikleri zaman, kendi çalışmalarından dolayı emekli oldukları zaman veya çalışmaya başladıkları zaman yetim aylıklarını kestirmeleri gerekir. Dul eş için farklı. Dul eşler çalışabilir, kendi emekli aylığını alabilir, sadece dul eş evlendiğinde kesilir. Yani dul eş kadın olabileceği gibi erkek de olabilir. Yine SSK’dan, Bağ-Kur’dan yetim aylığı alan kız çocukları evlendikleri zaman aylıklarının 24 katı tutarında kendilerine bir “çeyiz parası” dediğimiz evlenme yardımı yapılır. İki yıldan önce boşanırsa iki yıl dolmadan da yeniden kendisine yetim aylığı bağlanmaz.
Emekli Sandığı’nda biraz daha farklı bir durum var. Emekli Sandığı kapsamındaki memur çocukları, yetim çocukları SSK’lı çalışsalar da, Bağ-Kur’lu olarak kendilerine bir işyeri açsalar da SSK’dan Bağ-Kur’dan emekli aylığı alsalar da yetim aylıkları kesilmez. Evlendikleri, memur oldukları zaman kesilir. Aynı şekilde memur olarak emekli oldukları zaman da kesilir. Bunlar için de geçerli evlendikleri zaman kendilerine de evlenme yardımı, çeyiz parası ödenir.
Dul eşler aynı SSK’da olduğu gibidir, çalışabilirler hiçbir problem yok, dul maaşlarını alırlar. Medeni Kanun’a göre evlendikleri zaman aynı şekilde dul aylıkları kesilir.