DAVA : Irza tasaddi suçundan sanık Kazım'ın eyleminin sarkıntılık suçunu oluşturduğu kabul edilerek TCY.nın 421/2, 59. maddesi uyarınca 5 ay hapis cezasıyla cezalandırılmasına ilişkin, (Kadıköy 3. Asliye Ceza Mahkemesi)nce 17.12.1991 gün ve 592-975 sayı ile verilen hüküm, sanık müdafii tarafından temyiz edildiğinden, dosyayı inceleyen Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 13.5.1992 gün ve 1246-1548 sayı ile;

(Dosya kapsamına göre eylem tasaddi suçunu oluşturduğu halde, sarkıntılık olarak kabulü karşı temyiz olmadığından bozma nedeni yapılmayarak, sair yönleri usul ve yasaya uygun bulunan hükmün onanmasına) oyçokluğuyla karar verilmiştir.

Karşı oy kullanan üyeler ise; suç vasfından kazanılmış hak olamayacağından, CYUY.nın 362/2. maddesi uyarınca hükmün bozulması gerektiğini ileri sürmüşlerdir.

Yargıtay C. Başsavcılığı'da, 3.6.1992 gün ve 5705-41 sayı ile;

Karşı oy kullanan Özel Daire üyelerinin görüşleri doğrultusunda, suç vasfından kazanılmış hak olamayacağı görüşüyle, Özel Daire onama kararının kaldırılarak, hükmün bozulmasını istemiştir.

Dosya, 1. Başkanlığa gönderilmekle; Ceza Genel Kurulu'nca okundu, gereği konuşulup düşünüldü:

 

KARAR : İncelenen dosyaya göre;

Özel Daire ile Yerel Mahkeme arasındaki uyuşmazlık, sanığın aleyhinde (karşı temyiz) olmaması durumunda, hükümde suç vasfından isabetsizlik görülmesi halinde, hükmün bozulmasına karar verilip verilemeyeceği, bir başka anlatımla suç vasfından kazanılmış hak olup olmayacağı hususundadır.

Sorunun Ceza Genel Kurulu'ndaki müzakeresi sırasında, temyiz davası yalnız sanık veya onun lehine C. Savcısı yada CYUY.nın 291. maddesinde açıklanan kişiler tarafından açıldığı takdirde, lehe-aleyhe ayrımı yapılmaksızın her yönden temyiz incelemesi, dolayısıyla lehe-aleyhe bozma yapılıp yapılamayacağı tartışılmıştır.

Bunun sonucu olarak aleyhe bozmama zorunluluğu ve ceza miktarı yönünden kazanılmış hak kavramları üzerinde durulmuştur. Bu kavramlara göz atmak gerekirse;

1 - Aleyhe bozmama zorunluluğu: İlgililerin yerel mahkemelerce verilen kararlara karşı başvurdukları temyiz olağan bir yasa yolu davasıdır. Temyiz davası yalnız sanık tarafından veya onun lehine yukarıda açıklanan ilgililer tarafından açıldığında, sonucu ağırlaştırıcı, bir başka anlatımla aleyhe sonuç verici düzeltmelerin yapılmaması ilkesine aleyhe bozmama zorunluğu denilir.

2 - Ceza miktarı yönünden kazanılmış hak: Sanık veya yargılama yasasında öngörülen ilgililer tarafından temyiz davası açıldığında, lehe bozma üzerine yeniden kurulan hükümle belirlenen cezanın ve sonucun önceki hükümle belirlenen cezadan ve sonuçtan daha ağır olmamasıdır.

Kavramları bu şekilde tanımladıktan sonra özetleyecek olursak, aleyhe bozmama zorunluluğu, hükmün temyiz incelemesine başlarken, bakış açısını belirleyen bir usul kuralıdır. Ceza miktarı yönünden kazanılmış hak ise, lehe bozmadan sonraki aşamada ceza miktarının sınırını belirleyen bir yargılama yasası ilkesidir. İkisi de, aynı amaca yönelik birbirine yakın ve aynı hukuki görüşten kaynaklanan, ancak değişik hukuki yapıları olan uygulama aşamaları farklı usul kurumlarıdır.

O halde, hüküm sanık tarafından veya C. Savcısı ya da ilgililer tarafından sanığın lehine temyiz edilmişse, suç vasfından hatalı bir uygulama saptandığında bozma kararı mı vermek gerekir. Yoksa bu hususun eleştirilmesi ile mi yetinilecektir.

Yargıtay'ın görevi, yasaların Türkiye genelinde hukuka uygun olarak uygulanıp, uygulanmadığını denetlemek, içtihatları ile ülke içerisinde yasaların ve hukuk kurallarının uygulanmasındaki birliği sağlamaktır. Bu itibarla temyiz incelemesi yapılan hükümde, suç vasfında bir isabetsizlik saptadığı takdirde, aleyhe temyiz olmasa bile bu hususu bozma nedeni yapacaktır. Ancak bu halde, cezanın tür ve miktarı yönünden kazanılmış hak ilkesi gündeme gelecektir. Aksine kabul, hukuk kurallarının Türkiye genelinde farklı uygulanmasına yol açar ki, bu da Yargıtay'ın kuruluş amacına ve eşitlik ilkesine uygun sayılamaz. Zira, aynı veya benzer eylem nedeniyle değişik mahkemelerde iki sanığın yargılandığını, bunlardan birisine TCY.nın 202. maddesi uyarınca zimmet suçundan diğerine ise hatalı kabul ile TCY.nin 240. maddesi uyarınca görevi kötüye kullanmak suçlarından mahkumiyet kararları verildiğini ve her iki kararında sanıklar lehine temyiz edildiğini düşünelim. Bu durumda, Yargıtay zimmet suçundan kurulan hüküm yasaya uygun bulunduğundan onama kararı verecektir. Görevi kötüye kullanmak suçundan kurulan hükmün yasaya aykırı olduğunu göre Yargıtay ne yapacaktır. Tabi ki, suç vasfı yanlış belirlendiği için fiilin zimmet suçunu oluşturduğunu vurgulayarak ve cezanın tür ve miktarı yönünden kazanılmış hak ilkesine uyulması gerektiğini belirterek, hükmün bozulmasına karar verecektir. Zira, Yargıtay'ın görevi ülke içinde yasaların uygulanmasında birliği sağlamaktır. Esasen aksine kabul, aynı fiili işleyenlerden, zimmet suçundan mahkum edilenin (Ceza zamanaşımı, memuriyetten yoksun bırakılma, seçilme hakkının kaybı, olası bir af yasası karşısında değişik durumlarla karşılaşması..) gibi sonuçlara uğramasına yol açarken, suç vasfının yanlış belirlenmesi nedeniyle görevi kötüye kullanmak suçundan mahkum edilen yukarda açıklanan sonuçlarla karşılaşmamasına yol açar ki, bu durum eşitlik ilkesine de, hak ve adalet duygusuna da uygun değildir.

O halde, lehe temyiz davası üzerine, Yargıtay suç vasfından yanılgıya düşüldüğünü belirlerse cezanın tür ve miktarı yönünden kazanılmış hakkı saklı tutarak, yasaya aykırı olan hükmün bozulmasına karar vermelidir.

Bu nedenle Yargıtay C. Başsavcılığı itirazının kabulüne ve Özel Daire onama kararı kaldırılarak, sanığın fiilinin ırza tasaddi suçunu oluşturması nedeniyle hükmün bozulmasına karar verilmelidir.

Karşı oy kullanan Kurul Başkanı ve Kurul üyeleri ise; Olağan yasa yolu olan temyize başvurulması bir davadır. Dolayısıyla temyiz davası açma sanığa tanınmış bir haktır. Sanık tarafından veya onun lehine C. Savcısı ya da ilgililer tarafından bu hakkın kullanılması halinde, sanık aleyhine sonuç doğurabileceği benimsenirse sanık veya onun lehine bu yola başvurabilecek ilgililer temyiz davası açmaktan çekinecek ve haksız olduğuna inandıkları bir hükme razı olmak durumunda kalacaklardır. İşte bu sakıncayı gidermek amacı ile, sanık aleyhine temyiz olmazsa kararın sanık aleyhine düzeltilemeyeceği, hükmün yasaya mutlak aykırılık oluşturan (CYUY. 308. Md.) haller ayrık olmak üzere, ancak sanık lehine bozulabileceği aleyhe bozmama zorunluluğu, "Reformatio in Peius" ilkesi bir usul kuralı olarak yargılama yasalarında yer almış bulunmaktadır.

Nitekim, CYUY.nın kaynağı olan 1887 tarihli Alman Ceza Yargılamaları Yasasının 358. maddesi lehe başvuru halinde, aleyhe düzeltmeyi kabul etmemiştir. Bu sebeple bizim yargılama yasamız da kaynak yasada olduğu gibi lehe başvuru halinde aleyhe düzeltmeye olanak tanımamaktadır (CYUY.nın 308. maddesindeki kanuna mutlak aykırılık halleri hariç).

Temyiz davası açan sanık veya onun lehine temyize başvuranlar kararı sanık lehine düzelttirmek amacı ile hareket ederler. Bu amacı gözardı etmek ve aleyhe düzeltmeye olanak tanımak; 326. maddenin İstanbul komisyonu tarafından benimsenen gerekçesindeki; "... mahkumun lehine olarak vaki temyiz neticesinde evvelki hüküm ile tayin olunan cezadan daha ağır ceza tatbiki kavaidi madelet ve hakkı müktesep mülahası ile kabili telif görülememiştir" görüşüne de ters düşer. O halde sanık lehine temyiz yoluna başvurulduğu anda, sanık aleyhindeki hususlar, onun için kazanılmış hak oluşturur.

Öte yandan, temyiz davası sanık lehine açıldığı halde, sanık aleyhine düzeltme yapmak, karşı taraf lehine bir bozma yapmak anlamınada geleceğinden, açılmayan dava hakkında hüküm kurma, istem dışı karar verme sonucunu doğurur.

Nitekim, aleyhe bozma yasağı, yargılama kuralı olarak değişik alanlarda da yaşama geçirilmiş bulunmaktadır. Bilindiği üzere temyiz davası açabilmenin en önemli koşullarından birisi, hakkı olmaktır. Bu nedenle beraat kararları soyut sanık temyizi üzerine hakkı bulunmadığından incelenememektedir. Bu gibi hallerde hükmün aleyhe bozulmasını gerektiren nedenler bulunsa bile hüküm bozulamamaktadır.

Öte yandan, CYUY.nın 325. maddesi uyarınca hüküm sanıklardan biri hakkında temyiz edildiğinde lehe bozulmuşsa, temyiz etemeyen sanıklara da sirayet etmemektedir. Sirayet sadece lehe olduğuna, aleyhe bozmadan etkilenmediklerine göre, lehe temyiz eden için aleyhe bozma yasağına uyulmaması sirayet kurumunun kabul edilen amacına da aykırıdır.

Ayrıca, CYUY.nın 294. maddesinde, C. Savcısının aleyhe temyizi halinde hükmün sanık lehine bozulabileceği açıkça belirtilmiştir. Eğer temyiz eden kimse aleyhine bozma yapılabileceği kural olarak benimsenseydi, C. Savcısının aleyhe temyizinde karşı taraf olan sanık lehine bozma yapılabileceğine ilişkin hüküm gibi bir düzenlemenin yasaya konulmasına gerek duyulmazdı.

Bilindiği üzere CYUY.nın 343. maddesinde düzenlenen yazılı emir olağanüstü bir yasa yolu olup temyizden geçmeksizin kesinleşen kararlara karşı bu yola gidilebilir. Bu yolla yapılan incelemede aleyhe olanlar sadece saptanmakta, lehe olanlar ise hukuki sonuç doğurmaktadır. Olağan bir yasa yolu olan temyiz davasında aleyhe bozmama zorunluluğuna uyulmazsa, sanık hem lehe, hem aleyhe bozma nedenlerini içinde taşıyan bir hükmü temyiz etmeyecek ve hüküm Yargıtay denetiminden geçmeden kesinleşecektir. Bundan sonra yazılı emir yolu tahrik edilerek ve bu yolda sadece lehe bozma sonuç doğuracağından, olağanüstü yasa yolunu seçen sanık daha hafif bir sonuçla karşılaşırken, olağan yasa yolu olan temyize başvuran daha ağır bir sonuçla karşı karşıya kalacaktır. Böyle bir duruma hukuk sisteminin olanak tanıması düşünülemez.

Şunu da açıklamak gerekir ki, CYUY.nın 307. maddesinde temyiz sebebi olarak kanuna muhalefet halleri açıklanmıştır. Bu düzenleme nisbi temyiz sebeplerine ilişkindir. 308. maddede ise mutlak temyiz sebepleri yer almaktadır. 307. maddede yer alan nisbi temyiz sebeplerinin varlığı halinde aleyhe bozmama zorunluluğu geçerli olurken, 308. maddede yazılı mutlak temyiz sebeplerinin varlığı halinde aleyhe bozmama yasağı geçerli olmayacak, o durumda cezanın tür ve miktarı yönünden kazanılmış hak ilkesi gündeme gelecektir. Örnek vermek gerekirse; fiilleri aynı olan iki sanıktan, birisi hakkında Ağır Ceza Mahkemesinde Zimmet, diğeri hakkında Asliye Ceza Mahkemesinde Görevi kötüye kullanmak suçundan hüküm kurduğunu düşünelim. Bu kararların lehe temyiz davası üzerine Yargıtay'a gelmesi durumunda; Yargıtay Fiillerinin görevi kötüye kullanmak niteliğinde olmayıp zimmet suçunu oluşturduğunu saptarsa, Ağır Ceza Mahkemesinin verdiği kararda aleyhe bozmama yasağı geçerli bulunacağından eleştiri ile yetinerek onama kararı verirken, Asliye Ceza Mahkemesi kararını CYUY.nın 308. maddesindeki görev kuralına aykırı davranılması nedeniyle bozarken, cezanın tür ve miktarı yönünden kazanılmış hak ilkesi gözönünde olacaktır.

O halde, lehe temyiz davası üzerine aleyhe bozmama zorunluluğu ilkesi gözönüne alınmak gerekeceğinden itirazın reddine karar verilmelidir) görüşünü ileri sürmüşlerdir.

 

SONUÇ : Açıklanan nedenlerle Yargıtay C. Başsavcılığı itirazının kabulüne, Özel Daire onama kararı kaldırılarak, hükmün BOZULMASINA, ceza miktarı yönünden kazanılmış hak ilkesinin gözönünde bulundurulmasına, 28.9.1992 gününde yapılan ikinci müzakerede oyçokluğuyla karar verildi.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972