Yargı süreci ve yargıtay:enteresan! bir örnek

[allami]

-olay kısaca şöyle
elimizdeki seneti tahsil için icra takibi yapmamız ve bu takibe karşılık borçlu tarafın icra hakimliğine senetteki imzanın kendisine ait olmadığı gerekçesiyle itiraz edip dava açması
-bir yıllık bir dava sürecinden sonra mahkeme lehimizde karar veriyor ve borçlunun avukatı müvekkiliyle aralarındaki sorunlardan dolayı(vekalet ücretini alamamak) ,usul yerini bulsun diye, gönülsüzce kararı temyiz ediyor(avukatın son duruşma günü bizimle yaptığı hoşbeş sırasındaki anlatımı böyle)ve bu temyizden 1 gün sonrada mahkemeye verdiği dilekçe ile de vekillikden çekildiğini,istifa ettiğini beyan ediyor
-bir kaç ay sonra yargıtaydan karar beklerken dosya geri geliyor gerekçe senedin orjinalinin dosya ile gönderilmemiş olması
-bu arada takipteki rakam epey yüklü olduğu gibi borçlu her an hacize gideriz diye adresini kaybettiriyor yapılan tebligatları cevapsız bırakıyor,avukatı davadan çekildiği için muhatap olmak istemiyor(ama nedense mahkeme kalemi yinede ısrarla avukatı sıkıştırıyor) mahkemenin derdi yargıtaya dosyayı tekrar gönderebilmesi için masraf almak.
-fakat mahkeme bir türlü sonuç alamıyor ve bu süreç böyle devam ederse ne olacak bu durum diye görüştüğümüz mahkeme kalemi ve hatta hakim,masraf ödemeyi kimse yapmazsa dosya yargıtaya gönderilmez ve dava temyiz edilmemiş gibi değerlendirilir nevinden bir karar verebileceğini ima ediyor.
-bu çerçevede bir karar kesinleşmesi beklerken aradan geçen bir kaç ay sonrası sürpriz bir karar bu sefer yargıtaydan geliyor(dosyanın tekrar yargıtaya gönderilmiyeceği intibaı vardı)
-yargıtay mahkemenin lehimizde verdiği kararı aleyhimize olacak şekilde bozuyor
-hani asla böyle bir şey olmaz denilecek bir durum nerdeyse.
sürpriz kelimesi az kalır
-yargıtayın gerekçesini bu siteyi takip eden arkadaşların tahmin etmesi ve yorumlamasından önce şu ayrıntılarıda ifade etmem sonuç açısında önemli

- icra mahkemesine,senetteki imza bana ait değil
savıyla dava açan borçlunun talebi üzerine mahkeme senedi bilirkişi incelemesine gönderiyor
-bu arada karşı taraf savcılığa da hakkımızda sahte senet düzenlemekden vesaire şikayette bulunuyor
-savcılığa bu senetten başka bir ikinci senet daha olduğunu ve şahsın bu senetleri verdiğini ispatlayan ayrıca yazılı bir sözleşmeninde mevcut olduğunu belgeleriyle sunuyoruz şahit gösteriyoruz ve bilirkişi incelemesinden bahsediyoruz
-bir kaç ay sonra bilirkişi raporu mahkemeye geliyor ve bir sonraki duruşmadan yaklaşık 1 ay kadar önce dosyaya giren bu raporun bir nüshasınında karşı tarafa ve vekiline gönderilmesi mahkeme kalemine masraf ödeyerek tarafımızdan sağlanıyor.rapor açıkça senedin borçluya ait olduğunu tespit ediyor.
-bir sonraki duruşmaya kadar olan süre içerisinde karşı taraf ve avukatı rapora itiraz etmedikleri halde duruşmada itiraz ediyor ve yeni bilirkişi talep ediliyor.hakim bu itirazı samimi bulmayıp kabul etmiyor ve davayı temyiz yolu açık olmak üzere lehimize sonuçlandırıyor.
-bu arada savcılıkda bu bilirkişi raporunu inceleyip yeni bir bilirkişi incelemesine gerek duymayıp karşı tarafın yalan söyleyip iftira suçu işlediğine kanaat getirip iftira suçundan dolayı asliye ceza mahkemesinde kamu davası açıyor
-aslında karşı tarafdan senetleri teminat senedi olarak almış olduğumuzdan temyiz süreci bitmeden hacze gitmeyi düşünmedik ve tüm bu yargı sürecinde ihtilaf mevzuumuzu sulhen çözmeyi bekledik.yada karşı tarafın sözleşmede teminat hususu belirtildiğinden hiç değilse bu sözleşmeye dayalı olarak menfi tespit davası açma yoluyla davasını sürdürür diye düşündük.bu durumda sözleşmede yazılanlar çerçevesinde alacak talebindeki haklılığımız senetlerin teminat senedi olması gerçeğinden dolayı(fakat senetlerde bu hususu belirtir bir işaret yok sadece senetlerden bahseden sözleşmede bu durum belirtilmiş)tamamen değilsede kısmen şüpheli bile olabilecekti.
bunun dışında karşı tarafın yalanve iftira ile yani imzaya itiraz yoluyla yaptığı uğraşın etik olmakdan başka hukuki olarakta hiç bir tutar tarafı yoktu ki aslında vekilininde aramızdaki sözleşmeden haberi olduğu halde ve müvekkilinin yalan söylediği açık dolayısıyla bu çerçevede davanın kaybedilmesi kesin olduğu halde
bir vekil olarak yaptığının da etiğe uygun olmakdan başka mesleki görgüye uygun olmadığı da söylenebilir.
en başta icra mahkemeleri dar kapsamlı yargılama yapan mahkemeler olarak elinde değerli belgesi olanın pozisyonuna göre usul esasına göre şekillenir.oysaki diğer mahkemeler konuyla ilgili tüm evrakları şahitleri dikkate alan dolayısıyla sadece teknik inceleme ve delil değerlendirme değil olayın usulü yanında esasını da öne çıkaran kanaat mahkemeleridir,tek kusuru çokça uzun sürebilmesidir...imzaya itiraz etik sorun olmakdan başka vekil tarafından başarısızlığı aşikar olduğu halde dava taktiği olarak kullanıldığı durumda değil vekalet ücreti talep edilecek baroya şikayeti gerektirecek bir yüz kızartıcılık olarak değerlendirilmeli diye düşünüyorum(öyleki en başta avukat müvekkilinin verdiği vekaletnamedeki imzası ve el yazısıyla senetteki yazıyı karşılaştırmış olduğunda bile bu durumu açıkça tespit edebilirdi ötesinde müvekkilini böyle şüpheli durumlarda sorgulaması ve gerçeği tespit etmesi ve bu durumda olabilecek kazanım ve kayıpları olduğu kadar alternatifleride müvekkiline sunması gerekirdi ki bu durumda bilgilendirilen müvekkil sanmıyorumki yanlışda ısrar edecek olsun ...).bu olayda ki vekil içinde böyle düşünülürken kaderin cilvesine bakınki dava lehlerine sonuçlandı.bu durumda etik ve mesleki görgü ile ilgili ileri sürülen eleştiriler sizce geçersizmi olacaktır.önemli olan(ne stratejik ne taktik nedenlerle hak etmediğiniz,görmediğiniz,değerlendiremediğiniz tamamen şansa elde edilen bir başarıda olsa)yinede başarı başarıdır demekmidir.
-buraya kadar okuma sabrı gösteren arkadaşlar tüm bu hukuksal işlemlerle dolu yargı sürecinin pozitif görünümüne rağmen davanın tarafımızdan kaybedilmesinin mantığını çözebileceklermi acaba
ipuçları
-senette istanbul mahkemeleri dava yeri gösterilmesine rağmen icra takibi borçlununda ikameti olmayan tamamen aykırı bir başka ilçede yapıldığından borçlu önce yetkisizlik talebinde bulunmuş daha sonra bu talebinden vekilinin ikametine yakın olmasından dolayı olacak vazgeçmiştir.
-takip 163 nolu ödeme emri ile yapılmıştır
-yaklaşık 50 milyar tl lik bir takip olduğu için icra müdürlüğü yapılan masrafları göz onüne alarak yetkisizlik durumu söz konusu olabilir diye sözlü uyarıda bulunmuştur.
-başta icra hakimliğine itiraz dilekçesini verip davayı açan borçlunun kendisi olmuş daha sonra davayı bir vekille yürütmüştür.
-vekil,mahkemenin borçlunun imza örneği olabilecek belge sunulması istemini 1,2 duruşma kasten oyalamıştır.öyleki müvekkilinin kendisine verdiği vekaletnamesinin orjinal örneğini bile çok sonra sunmuştur.ve diğer imza örneği olabilecek resmi belgeler tarafımızdan tespit edilip mahkemeye getirttirilmiştir.
-mahkeme bilirkişiden başka kendiside imza örnekleri almış senetle karşılaştırmıştır
-savcılıkta bu işlemleri yapmıştır
-bilirkişi kriminal adli tabib bilirkişisidir.ve çok detaylı bir inceleme yapmıştır.fakat buna rağmen yargıtayın bozama kararına delil olan hususta hiç bir tespit ve ifadesi geçmemektedir
-zaten yargıtayın yorumunda bilirkişiden başka karşı tarafın avukatı,mahkeme kalemi,hakim,savcı,icra dairesi vesaire hiç bir kurum ve kişinin tespit ve ifadesi geçmemiştir.
bu dava tüm bu kurum ve kişilerin ve haliyle yargı mantığının meşruiyetinin sorgulanmasını gerektirecek derecede traji komik bir durum arzediyor.
alacaklı olarak bizden kaynaklanmıyan bir kusur dolayısıyla yargının bu bozma kararı ile dolayısıyla sil baştan bunca zaman bunca masraf boşa gitti demek oluyor.
bu anlatımlar çerçevesinde yargıtayın bozma gerekçesini tespit etmiş olan arkadaşlar bu eleştiriye bir nebze olsun katılabilecektir sanıyorum.
öncelikle eğer katılma inceliği gösterirseniz yargıtayın bozma gerekçesi için yorumlarınızı bekliyorum ve ardından bu fiili durumu tartışmaya açmak.teşekkürler

serbest yorum

[commodore1tr]

Dolaşa dolaşa o iptal şunu okuyun bu iptal şuraya gidin gibi labirenti takip ede ede buraya geldim doğrusu sanırım budur ?? bu mudur ??
Hangisi ise davada gerçekten bir gariplik olduğu ortada ancak hiç bir yazınızda yargıtayın bozma kararının nedenlerini yazmamışsınız dolayısı ile yarım kalmış bir hikaye ye dönmüş yazınız.
Karşı tarafın avukatı hakkında herhangi bir yorum yapacak durumda değilim ancak yargıtayın neden esastan bozduğunu söylerseniz sanırım bir fikir teatisi olabilecek konuma gelir yazınız..


bilmiyorum dediğim konu hakkında 2 saat eh bence dersem günlerce konuşurum

[zara]

Sayın allami,

anlatmış olduğunuz olgular o kadar karmaşık ki; öncelikle, uygulamadaki işlemler bakımından, tamamen yanlışlıklarla doludur. bunları tek tek detaylandırmaya kalkışırsam,çok uzun bir liste olur. ben sadece bir kaç örnek vereyim:

dosya yargıtay'a gitti, senedin aslı dosyada olmadığından geri geldi diyorsunuz. akâbinde dosya yargıtay'a gitmedi, bu şekilde birkaç ay böyle geçti, diyorsunuz. nasıl oluyor bu iş? dosyanız gidip geldiyse, tekrar karar düzeltme için mi yargıtay'a gönderildi??

yok eğer, dosya birkaç ay kalemde kaldıysa, kesinleşmiş olması gerekirdi ve temyiz hakkınız zayi olurdu (kararı tebellüğ ettiyseniz).

yok eğer, yerel mahkeme kararını temyiz ettiyseniz, her iki taraf da mı temyiz etti?

karar kesinleşmesi beklerken, bir kaç ay sonra yargıtay'dan dosya geldi,diyorsunuz. ayrıca; ne demek, (mahkemenin derdi, tekrar masraf almak)??

mahkeme kalemi aldığı masrafı (temyiz vs. harçlarını) makbuz mukabilinde almaktadır. mahkeme, herhalde, kâr amaçlı bir müessese değildir!

yargıtay ilâmında, mahkeme kalemi, savcı vs.ifâdesinin geçmemesi hususu yerindedir. bunlar, dâvânın esasını etkileyen hususlar değildir ki!

vs.vs.vs.

yazınızda tek bir şey eksik, ki oda en önemlisi: yerel mahkemenin hükmünün içeriği ve gerekçesi, artı: yargıtay ilâmının içeriği ve gerekçesi. hatta dosya kapsamının tamamını incelemeden, yani dâvânın akışını bilmeden, peşin hükümlü olarak yorum yapamayız, diye düşünmekteyim.

ancak; anlatımlarınızdan yorumlayabildiğim kadarı ile;

senediniz teminat senedi olup; nitekim, buna dair itirazlar karşı tarafça ileri sürülmüştür. imza konusunu bir yana bırakırsak, yerel mahkeme hükmünün bu nedenle bozulmuş olması, kuvvetle muhtemeldir. fakat; öncelikle bozma kararını ve gerekçeleri görmek lâzımdır.

[allami]

çok uzun olmakdan başka karışık gözüken bir anlatım olduğu açık.
nasıl derler kısa ve öz ifade etmeye çalışacağım.

savcılığı,teminat senedi olabilme durumunu vesaireyi bir kenara bırakıp icra mahkemelerinin 'dar kapsamlı yargılama yapmaya yetkili olması' realitesine göre değerlendirmeye çalışırsak,ortaya çıkan durum şu oluyor.

-siz bir vatandaş olarak,elinizde bir emre muharrer senet(BONO) ile icra takibi yapmak için olduğu gibi takibe uğrama tehditinde iken de(bir çok hususda olduğu gibi bu durumda da)bir avukata ihtiyaç duymak durumunda değilsinizdir.
-burda takip yapan durumunda olduğumuz için bunun üzerinde yazarsak,
yapılması gereken (nöbetçi)icra dairesine gitmek ve durumu açıklamak.
-daire çalışanı seneti eline alıp evirip çevirip şekil şartları adi senet değilde kıymetli evrak vasfında,yani böyle bir durumda elinde tahsil etmek istediği seneti olan herkesin arzu edeceği gibi, BONO vasfında ise iş kolay
-BONO 163 nolu ödeme emri takibi yapılabilen ayrıcalıklı bir evrak oluyor bunun anlamı icra takibinde önünüze kolay kolay bir engel çıkamaz.yani elinizdeki ha bir çek ha bir senet hatta belki çekden bile daha etkili
-ama icra görevlisi işi gereği senedi evirip çevirip BONO şartını ihtiva etmesini engelleyici bir eksiklik veya bir kusur gördüğünde 163 ödeme emri ile takip yaptırmaz.
-bu durumda 49 nolu ödeme emri ile takibe olanak sağlar buda demektirki borçlunun süresinde itirazı ile elinizdeki senedin artık icra yoluyla bir takibinin mümkün olamıyacağı.icra mahkemeleri değilde hukuk mahkemelerinde alacak davası açarak uzun ince bir yola gireceğiniz demektir.
-demekki elinde senet olan için senetin şekil şartlarının eksiksiz ve usule uygun olması çok önemli.peki bu durumda çekler gibi matbu bir evrak olan senetlerinde piyasada satımı yapılırken bu durumun ciddiyeti gereği neden doğru düzgün bir şekle sahip olmadığını nasıl değerlendirmek lazım.
yine burada bir yerde konuyu kesip izninizlebu anlamda bir bilgi yazısını eklemek istiyorum.çünkü bizim davayı yargıtayın bozuş gerekçesi takipteki senedimizin BONO şeklini tam taşımadığı dolayısıyla adi senet sayılacağı gerekçesi ileydi!
BONO (EMRE MUHARRER SENET) (!)

I - - TANIMI

Bono, muayyen şekil şartlarına tâbi ve muayyen bir miktar paranın ödenmesi taahhüdünü havi ve kıymetli evrak vakfını haiz bir borç senedidir.

II — NİTELİĞİ: Bu tanıma göre bono, başlıca şu unsur ve özellikleri arz eder:

1) Bono muayyen şekil şartlarına tâbidir. Bir kısmı ihtiyarî olmakla beraber, genellikle TK. 688'de belirtilen bu şekil şartlarına uyulmadıkça senet bono vasfını iktisap etmez (TK. 689).

2) Bono, muayyen bir miktar paranın ödenmesi taahhüdünü tazammun eden. Bu nedenle bono, borç para senedidir, paradan başka bir konu için bono düzenlenemez. Halbuki kıymetli evraktan sayılan diğer bir çok tip senetler, paradan başka hususlara, eşya veya başka haklara ilişkin olabilir. Makbuz senedi, varant,hisse senetleri, konşimento v.s. bu cümledendir.

3) Bono, kıymetli evrak vasfını haizdir. Bu nedenle TK. 557,

İbraz ve teslim edilmeksizin dermeyan ve devir edilemeyeceği, aynı şekilde borçlunun borcunu ancak senedin ibraz ve iadesi karşılığında ödeyebileceği hususları bonolarda da söz konusudur.

4) Bono, bir borç ikrarıdır. Bono düzenlenmesile keşideci lehdara bonoda mezkûr meblâğı borçlu olduğunu ikrar ve itiraf etmektedir. Başka bir ifade ile, ödeme taahhüdünün hukukî sebebi, keşidecinin lehdara olan borcudur.

Bononun bu niteliğinin belirtilmesinde yarar vardır. Çünkü TK. 688'in ikinci bendinde zikri geçen kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ödeme vaadinin, başka hukukî münasebet ve sebeplere de müstenit olduğu düşünülebilir. Örneğin, genel anlamı ile bir ödeme vaadi, bir bağışlamaya, bir hususî şirket akdine, bir karz anlaşmasına da dayanabilir.

Bu durum karşısında, bononun borç sebebinden başka hukukî münasebetlere istinat edebilip edemiyeceği hususu ile bunun kabulü halinde, keşideci ile lehdar ve aynı şekilde keşideci ile üçüncü şahıslar arasındaki ilişkilere etki ve sonuçlarını ayrı ayrı İncelemek lâzımdır.

A — Kural olarak ve açıkça bono, lehdarm keşidecide olan bir alacağını içerir ve bu konuda düzenlenebilir. Başka bir ifade ile bono zahiren, yâni senette açıklanmak suretile şirket akdine, bağışlama vaadine veya karz akdine istinat ettirilemez. Poliçelerde olduğu gibi bonolara da, senette ifadesini bulan borcu izah sadedinde, sadece, bedeli malen alınmıştır, bedeli nakten alınmıştır gibi veya bunlara eş kayıtlar koyulabilirse de bedeli bağışlamadır, karşılığı ortaklığa iştirak borcudur veya bu bedel müstefide karz olarak verilecektir yahut bunlara eş kayıtlar konamaz.

Çünkü bono alacağının bu son hukukî sebeplere dayanması halinde, bu hukukî sebeplerde gerçekleşmesi kuvvetle muhtemel tehlikelerle hakkın talep edilemez bir hale girmesi muhtemeldir. Örneğin, bir şahsa, (lehdara) karzen veya şerik sıfatile para vermeyi taahhüt eden kimse, lehdarın acze düşmesi sebebile bu taahhütlerinden rücu hakkını iktisap eder (BK. 82). Bu halde bonodaki meblâğı hâmile ödemekten kaçınabilir ki, bu durum bononun itibar ve rolünü sarsar. Bağışlama vadeden keşidecînin iflasında da durum buna benzer.

Bu fikre karşı, senet yalnız taraflar arasında illî olduğundan, yukarıda sözü geçen kayıtların sadece, lehdarı bağlayacağı ve iyiniyet sahibi üçüncü şahısları bağlamayacağı ileri sürülebilirse de, üçüncü şahıs hâmiller de senetten anlaşılan defilere maruz ve bononun hukukî sebebi bonoda kayıtlı bulunduğundan, bu itiraz yerinde değildir.

Bu sebeple, bono açıkça, alacak hakkından ve mütekabilen keşideci bakımından bir borcun edası yükümlülüğünden başka bir hukukî sebebe dayandırılamaz.

Bononun şekil şartlarına ilişkin TK. 688'de mevcut kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedel ödemek vaadi sarahati de, bono alacağının kanunda sayılanlar dışında, her türlü kayıttan âri olmasını zorunlu kılmakta ve bononun sadece bir alacak hakkına müstenit olabileceği fikrini desteklemektedir.

B — Açıkça ve kural olarak bonodaki alacak keşidecinin borcuna müstenitse de, bono alacağının gerçekte, başka bir münasebete müstenit bulunması, örneğin, keşidecinin hatır bonosu vererek lehdara bir kredi açması, bağışlama vaadinde bulunması da mümkündür. Ancak, bu muamelelerin bonoya yazılması mümkün değildir. Başka bir ifade ile, bononun lehdara ait bir alacak hakkına müstenit olmayıp, keşidecinin bir bağışlama vaadine veya şirket taahhüdüne yahut karz akdine müstenit olması, bu hususlar bonoda belirtilmedikçe, senetten doğan hakkı etkilemez.

Ancak, buna rağmen söz konusu durum senedin ilk tarafları keşideci ile müstefit arasında başka, keşideci ile senette üçüncü şahıs durumunda olan hâmil arasında başka sonuçlar doğurur. Şöyle ki:

a) Bono, poliçede de olduğu gibi, keşideci ile lehdar arasında, mücerret bir münasebet olmayıp, illî telâkki edildiğinden, bononun, lehdara ait saf bir alacağı değil de, yukarıda sözü geçen münasebetlerden birine veya bunlara benzeyen diğer bir münasebete müstenit bulunması halinde, borçlu (keşideci) bu münasebetten doğan defileri de, diğer şahsî ve senetten anlaşılan defiler yanında lehdara dermeyan edebilir. Ancak, senetten anlaşılan defiler aksine borçlunun bonodaki borcunun lehdara ait alacak hakkına müstenit olmayıp, diğer bir münasebete istinat ettiğini ispat etmesi gerekir. Başka bir ifade ile, bu halde, keşideci ile leh dar arasında düzenlenen bononun saf bir borç ve alacak hakkına müstenit olduğuna dair bir karine mevcuttur. Bunun aksinin ispatı iddia edene düşer (MK. 6).

b) Buna karşılık, bono, keşideci ile hüsnüniyet sahibi üçüncü şahıs hâmiller arasında mücerret bir nitelik iktisap ve arzettiğinden, bononun lehdara ait saf bir alacak hakkına müstenit bulunduğuna dair bir karine değil, aksi ispat edilemeyen bir varsayım vardır. Bu nedenle borçlu (keşideci) borcunun, lehdara ait bir alacak hakkının ifası sadedinde değil de, başka bir münasebete müsteniden söz konusu olduğunu iddia ve ispat edemez.

Sebebi belirtilmemiş âdi alacak hakkının temlikinde bile, BK. 18/2 gereğince câri olan bu prensibin bonolarda uygulanması, kambiyo senetlerinin muhtaç bulunduğu emniyet ve itibar doğrultusunda, zorunluluk ve evleviyet icabıdır.

Bu açıklamaya dayanarak sonuç olarak özetleyelim ki, bononun bir borç ikrarı senedi olması kuraldır. Bu kural, keşideci ile lehdar arasında, aksi ispat edilebilen bir karine, keşideci ile iyiniyet sahibi üçüncü şahıs hâmiller arasında ise, aksi ispat edilemeyen bir varsayım teşkil eder.

III - - BONO VE POLİÇELERİN KARŞILAŞTIRILMASI

Bono ve poliçe, her ikisi de kredi senedi olmaları ve kambiyo senetlerinden sayılmaları itibarile genellikle, aynı kural ve hükümlere tâbi iseler de, ayrı mütalâa edilecek derecede farklar da arzederler. Kısaca:

1) BK.'nun havale müessesesinden mülhem bulunan poliçenin kural olarak üç taraflı bir hukukî ilişki olmasına karşılık, bono, âdi borç ikrarı senetleri gibi, sadece iki taraflı bir hukukî muameledir.

Bonoda, asıl ve nihaî borçlu keşideci olduğu halde, poliçenin asıl ve nihaî borçlusu muhataptır. Poliçede keşidecinin nihaî borçlu konumuna girmesi istisnaî bir durum olup, poliçenin muhatapça kabul edilmemiş bulunmasına ilişkindir. Bu konuda, poliçenin, kabul edilmiş olmakla beraber, ödenmemiş olması halinin de kale alınması düşünülebilirse de, kabul edilmiş poliçeyi ödemek zorunda kalan keşidecinin, muhataba rücu hakkı baki olduğundan, nihaî borçlu keşideci değil, poliçeyi kabul eden muhataptır.

3) Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, poliçenin mevsuf bir havale olmasına karşılık, bono mevsuf bir borç ikrarıdır. Bu durum, poliçenin şekil şartlarını sayan TK. 583/2 ile bononun şekil şartlarına dair TK. 688/2'de açıkça belirtilmiştir. Bunun sonucu olarak da, normal poliçe ilişkisinde zorunlu olan kabul müessesesine bonoda ihtiyaç yoktur.

IV -- BONODA ŞEKİL ŞARTLARI

Bir senedin bono sayılabilmesi için normal olarak şu unsurları içermesi lâzımdır:

1) Bono kelimesi:

Senet Türkçe ise bono veya emre muharrer senet kelimelerini şayet senet başka bir dilde yazılmışsa, o dilde bonoyu ifade eden kelime veya kelimeleri metninde ihtiva etmelidir.

Mer'i kanunumuzda bu kelimelerin senet metnine yazılması zorunluluğu belirtildiğine göre, söz konusu kelimelerin metne alınmayarak, senedin (metnin) üstüne, yukarısına veya metnin altında imza mahallinin sağına soluna yazılmış olması senede bono niteliği vermez. Bu halde, eğer bononun diğer şartlan mevcut veya TK. 689/2 - 3'e müsteniden tâyin edilebilir ve ayrıca senedin emre yazılı olduğu da belirtilmişse, senet emre yazılı ödeme vaadi sayılır (TK. 742). Aksi takdirde senet adi bir ispat vesikasından ibaret kalabilir.

Bono veya emre muharrer senet kelimelerinin senedin (metnin) altına veya üstüne yazılması yeterli olmadığı gibi, senet metninde satır aralarına çıkıntı halinde yazılması da kural olarak senede -bono niteliği vermez. Ancak, alelade senetlerdeki çıkıntı ve silintilerin ayrıca imzalanması şartile geçerli olacağını kabul eden HUK. 298'in, kıyasen bonolara da uygulanması ve satır arasına veya metnin kenarına çıkıntı 'halinde yazılacak bono veya / benzeri bir kelimenin hüküm ifade edeceği ve dolayısile senedin bono sayılacağı müdafaa ve kabul olunabilir.

Söz konusu kelimelerin metne alınması zorunluluğu, âdi bir senedin üstüne veya altına, metin dışında bir yerine, hâmil tarafından daha sonra bono kelimesinin ilâvesile haksız olarak kambiyo hukukundan yararlanmaya kalkışılmasını önlemek amacına yöneliktir. Bu sebeple, HUK. 298'e uygun olarak geçerli kılman çıkıntı bono veya benzeri kelimeler gibi, senet metninin üstüne veya altına yazılmış ve özel olarak imzalanmış bono ifade eden kelimelerin de geçerli olduğu kabul edilmelidir.

2) Kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ödemek vaadi:

Yukarıdaki bahislerde de görüldüğü üzere, bono bir para borcu ikrarı senedidir. Bu nedenle bono, muayyen bir miktar paranın ödeneceğine dair olabilir. Muhtevası yönünden, âdi para borcu senetlerine benzeyen bono, vadede ödemenin herhangi bir şarta tâbi tutulamaması bakımından bu senetlerden ayrılır. Bononun ödenmesi, vâdeden başka diğer bir şarta tâbi tutulamaz.

Bonoda muayyen meblâğ Türk parası olarak belirtilebileceği gibi yabancı bir para olarak da gösterilebilir. Bu son halde TK. 623 uygulanır'.

Bonoda para rakamla veya yazı ile tespit edilebilir. Eğer iki şekilde birden tespit edilmiş ve ifadeler arasında fark varsa, yası İle ifade edilen miktar esas alınır, diğer rakamla ifade edilen meblâğ dikkate alınmaz. (588/1, 690).

Bonodaki alacak yazile veya yalnız rakamla birden fazla defalar yazılmış ve bedeller arasında fark varsa az olanı geçerli kabul edilir (TK. 588/2, 690).

Bono bedelinin tâyin edilebilir olması yeterli olmayıp muayyen olması gerekli ise de bu şart bonodan doğan (bonoya bağlı) esas ana borç bakımından olup, faiz, masraf ve komisyon gibi teferruata şâmil değildir.

TK. da hususî bir hüküm bulunmamakla beraber, bono bedelinin de, bono kelimesi gibi metne yazılması lâzımdır. Sadece senedin üstüne veya altına yakılarak metinde bu rakamlara, miktar zikretmeksizin atıfta bulunulması, örneğin yukarıda yazılı meblâğı ödeyeceğim denmesi yeterli değildir. Aksi takdirde, met ne ithal edilmeyerek, sadece açıkta zikredilmiş meblâğın önüne veya arkasına bir kelime veya bir rakam ilâvesile senet bedelinin tahrifine meydan verilmiş olur. Özellikle yalnız rakamla ifade edilen senetlerde bu tehlike büyük olabilir. Rakamın sağ veya soluna diğer bir rakam ilavesile borcun on veya yüz misli artması ve böylece bononun, ispatı çok güç bir sahtekârlık vasıtası haline gelmesi çok muhtemeldir.

Kanaatimizce bono bedelinin metne ithalindeki zorunluluk ve menfaat, TK. 688/1 tarafından kabul edilmiş bulunan bono kelimesinin metne ithali lüzum ve yararından daha büyüktür. Bono kelimesinin metinde zikri isteğe bağlı olduğu ve dolayısile zikredilmediği takdirde, tehlike âdi bir senedin üst kısmına bir ~bono kelimesi İlâvesile, borçlunun rızası aksine âdi senedin bir kambiyo senedine tahvilinden ibarettir. Bu durum borçlunun borcunu artırmaz, sadece, alacaklıya, borcunu vaktinde ödemeyen borçluyu daha çok zorlama İmkânı verir.

3) Vade:

Bononun, ödeme tarihini ifade eden bir vâdeyi de içermesi lâzımdır. Ancak bunun bir zorunluluk olmadığını, vâdesi belirtilmemiş senetlerin TK. 689/2 uyarınca, görüldüğünde vadeli sayıldığım da eklemek lâzımdır.

Bonoya koyulabilecek vâde, TK. 615'te poliçeler için tâyin ve sınırlandırılmış vâdelerden biri olabilir. Vâdesi başka şekilde tâyin edilen yahut birbirini takip eden vâdeleri (615'teki vâdeler de olsa) içeren senetler bono olarak bâtıldır. (TK. 615, 690).

Vâdelere dair diğer bütün hususlarda poliçe vâdelerine ilişkin TK. 616, 619 hükümleri uygulanır. (Ayrıntılı bilgi için TK. 615, 616 şerhine bkz.).

4) Ödeme yeri:

Bononun şekil şartlarından bir diğeri de ödeme yeridir. Ödeme yerinin gösterilmesi kural olarak lüzumlu ise de, aksine hareketin bonodaki diğer kayıt ve şartlarla telâfisi mümkündür. Şöyle ki, bonoda ödeme yeri açıkça ve Özellikle belirtilmemişse, senedin tanzim edildiği yer, ödeme yeri ve aynı zamanda borçlunun ikametgâhı sayılır. Eğer tanzim yeri de belirtilmemişse ve tanzim edenin ad ve soyadı yanında bir mahal ismi bulunmaması sebebile, TK. 689/4'e göre de tâyin edilmiyorsa, ödeme yeri meçhul kaldığından senet bono niteliğini kazanamaz.

5) Alacaklının ad ve soyadı:

Bonolar, hâmile düzenlenemediklerinden senette lehtarın ad ve soyadının mutlaka belirtilmesi gerekir.

Ad ve soyadın aranması, meşru hâmilin teşhis ve tâyini ve ödemenin buna yapılmasını temin içindir. Bu nedenle ad ve soyadı yahut bunlardan sadece biri noksan bir senet bono telâkki , edilemeyeceği gibi, âdi bir senet olarak da mütalâa edilemez.

Gerçekten, alacaklının ad ve soyadı hiç gösterilmeyen ve sadece borçlunun muayyen miktar parayı borçlu olduğu beyanını havi bir kâğıttan yararlanılamaz. Çünkü, böyle bir kâğıda delil olarak dayanacak şahıs kâğıtta 'belli değildir. İsmi yazılı olmayan herhangi bir kimsenin böyle bir belgeye dayanmasını mümkün kılacak bir hüküm de bulunmadığından, böyle bir beyan ve taahhüt muhatapsız ve dolayısile hükümsüz kalmakta, ne kıymetli evrak ve ne de âdi bir senet hüviyeti iktisap edememektedir.

Esasen alacaklının kim olduğunun tâyini âdi senetlerin de sıhhat şartların dandır. Alacaklının ad ve soyadını taşımayan kâğıt âdi senet sayılamaz.

Böyle bir kâğıdın âdi bir senet olarak delil kabul edilebilmesi buna dayanan kimsenin borçluda bir alacağı olduğunu ve bu isimsiz senedin de kendi lehine düzenlendiğini, bunun ciddî bir belge olduğunu ispat etmesine ilişkindir ki, bu hususlardan sadece birinciyi ispat edebilen kimsenin esasen böyle bir belgeye ihtiyacı kalmaz.

Lehdarı belli olmayan bir senet teşebbüsü, muamele şartlan mevcut olmadığından, delil başlangıcı da sayılamaz.

Ad ve soyaddan sadece birinin bulunması halinde durum aynı şekilde mütalâa edilmeli ise de, bu iki unsurun yazılmasında maksat alacaklıyı teşhis olduğundan, bu rolü ifa eden diğer bir lâkap, bir şöhret de, şüpheye mahal bırakmayacak nitelikte olmak kaydile, kullanılabilmelidir. Türk tebaasından olan gerçek şahıslar 'hakkında bu nokta münakaşa edilebilirse de, kanunen soyadı kullanmak zorunluluğunda olmayan yabancı gerçek şahıs lehine düzenlenecek bonolarda soyadı zorunluluğu savunulamaz. Bu şahsın öz adile lâkabının kullanılması, lâkabı yoksa, Soyadı Kanunundan önce Türkiye'de olduğu gibi, öz adla ana baba adının, doğum yer ve yılının ilâvesi yeterlidir.

Diğer taraftan, lehdarın ad ve soyadının dercedilmesi şartında, tüzel kişiler lehine düzenlenecek bonolarda da değişiklik yapmak zorunluluğu vardır.

Gerçekten tüzel kişilerin ad ve soyadları mevcut olmadığından bunlardan şirketler ticaret ünvanlarile, cemiyetler ise sadece adlarile anılıp teşhis edildiklerinden bono düzenlenmesinde de bu unvan veya ad kullanılacaktır. Adi ortaklıkta ise, ortaklık firmasının kullanılması gerekir.

6) Bononun tanzim yer ve günü:

Senedin tanzim edildiği gün ve yerin de bir şekil şartı olarak bonoda belirtilmesi lâzımdır.

Ancak burada sözü edilen tanzim yeri ile tansım günü şartları, her ne kadar aynı bendde sevkedilmişlerse de, sonuçları bakımından ayrı mütalâa edilmelidirler. Şöyle ki:

Senedin tanzim gününün belirtilmesi mutlak ve zorunlu olduğu halde2, tanzim yeri alternatif mecburî şartlardandır. Başka bir ifade ile senedin bono kabul edilmesi için tanzim günü olarak muhakkak bir tarihin atılması gerekir. Aksi takdirde senet bono niteliğini alamaz, âdi bir senet hükmündedir. Bununla beraber burada, zorunlu olan tanzim tarihi olarak muayyen bir tarihin belirtilmesi olup, bu tarihin muhakkak gerçeğe uyması zorunlu değildir. Bu nedenle antidate veya postdate bir bono geçerlidir. Buna karşılık tanzim yeri tâyin edilmemişse, senet mutlak surette ve doğrudan doğruya âdi senet sayılmaz. Özel olarak tanzim yeri belirtilmemiş olmakla beraber, eğer, tanzim edenin ismi yanında bir mahal ismi belirtilmişse, burası kanunen tanzim yeri sayılır ve senet bono niteliğini kazanır. Şayet, tanzim yeri özel olarak belirtilmemiş bir senette, tanzim edenin ismi yanında bir mahal ismi de yazılmamışsa senet âdi bir ispat belgesi niteliğinde olup bono sayılmaz (TK. 689).

TK. 688/6'da anılan bu iki şarttan tanzim gününün belirtilmesi şu bakımlardan önemlidir:

A — Görüldüğünde ödenecek poliçelerin, düzenlenme tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenmek üzere borçluya ibrazı lâzımdır. Özellikle keşideci ve cirantaların menfaattar olduğu bu bir yılın hesabedilebilmesi ve kanunun emredici hükmüne riayetle bononun zamanında ibraz edilip edilemediğinin tespiti için düzenlenme gününün bilinmesine ihtiyaç vardır.

B — Aynı şekilde görüldüğünde ödenecek senetlerde borçluya karşı üç yıllık zamanaşımı süresi, senet bir yıl içinde ibraz edilmemişse, bu bir yılın dolması tarihinden itibaren işleyeceğinden bu bakımdan da düzenlenme gününün tespitine lüzum vardır.

C -- Görüldüğünden muayyen bir süte sonra ödenmek üzere düzenlenen bonoların, düzenlenme tarifimden itibaren bir yıl içinde ibrazı lâzımdır (TK. '605, 617, 690) işte bu gerekliliğe uyulup uyulmadığının tespiti bakımından, da tanzim günü zorunludur.

D — Bonoda düzenlenme tarihi, bu tarihte keşidecinin ehil olup olmadığını tespit yönünden de önemlidir.

Tanzim yerinin belirtilmesi lüzumunda ise, sebepler çeşitlidir:

A — Şayet ödeme yeri gösterilmemişse, senet tanzim yerinde ödenir ve dolayısile ödenmek için borçluya bu yerde ibraz edilmelidir. ödeme yeri gösterilmeyen bonolarda tanzim yeri hem ödeme yeri, hem de borçlunun ikametgâhı sayılır (TK. 689).

Protesto muamelesi, görüldüğünden muayyen bir müddet sonra vadeli bonoların görülmek üzere borçluya ibrazı gibi bonoya ilişkin muameleler, senedin tanzim yerinde yapılır (TK. 667, 690).

Borçlunun ikametgâhında açılması mümkün dâva ve takip muameleleri de aynı şekilde borçlunun ikametgâhı sayılan tanzim yerinde yapılabilir.

B - - Tanzim yerinin tâyini Devletler Hususî Hukuku bakımından da önemlidir. Şöyle ki:

a) Bononun şekil şartları, bononun imzalandığı memleket kanunlarına tâbidir (TK. 679, 690).

b) Bonodan doğan «müracaat haklarının kullanılması için uyulması gereken süreler, bütün» bono «borçluları hakkında» bononun «keşlide edildiği yerde câri olan mevzuata göre tâyin olunur» (TK. 681, 690).

c) Bonoda keşidecüıin taahhütleri de tanzim yeri kanunlarına göre tâyin edilir (TK. 682, 690).

d) Karşılığın hâmile geçip geçmeyeceği hususu keza tanzimyeri kanununa göre tâyin olunur (TK. 686, 690).

7) Keşidecinin imzası:

Borçlunun imzası da bonoda bulunması zorunlu en önemli şartlardan biridir. Şeklen bononun bütün diğer şartlarını haiz ve fakat imzasız bir yazı bono olmadığı gibi âdi bir senet hükmünde bile değildir. Çünkü yazılı beyanın, bu arada ifade edilen borcun benimsendiğini temin ve tespit için imza şarttır. Bono şeklinde yazılmış imzasız bir yazı, hukukî kıymeti olmayan, borç ve alacak doğurmayan alelade bir kâğıt parçasıdır. Böyle bir beyana, olsa olsa bir delil başlangıcı vasfı izafe edilebilir ki, bunun için de yazının, borçlu olduğu kâğıtta beyan edilen şahıstan sadır olduğunun anlaşılması lâzımdır.

Gerek BK. 14, 15, gerekse HUK. 297 bakımından herhangi bir borcun doğumu için zorunlu olan imza, bonoda, o derece sıhhat şartlarındandır ki, bunsuz bir senetten sözetmeye, böyle bir beyanın âdi senet mi, kıymetli evrak mı, şeklen tekemmül etmiş mi, etmemiş mi diye, tartışmaya bile gerek yoktur. Bu sebeple eski TK. kambiyo senetlerinde diğer şartları saydığı halde tabiî farzettiği imzanın lüzumundan bahsetmemiş, ve uygulamada da kanundaki bu noksanlıktan hiç bir aksaklık çıkmamıştır. Bedihi ve maruf ve meşhur vak'aların ispatına lüzum olmaması gibi (HUK. 238), hukukçular ve hattâ halk tarafından tabiî kabul edilen imza şartının ayrıca tasrih edilmesi o kadar da lüzumlu bir husus değildir.

Poliçelerde olduğu gibi bonoda da imza el yazısı ile atılmalıdır, (TK. 668/1). Ticaret Kanununun bu hükmü mutlaktır. Zira aynı maddenin ikinci fıkrası, mihaniki herhangi bir vasıta kullanılamaz demek suretile, gerek BK. 14/2 ve 15, gerekse HUK. 297'de kabul edilen ve imzaların el ile atılması genel kuralına birer istisna teşkil eden mühür veya bir alet.... yahut tastık edilmiş ve el ile yapılmış bir işaret yahut imza va'zına muktedir olmayanlar için kabul edilen tastikli ve el ile yapılmış bir alâmet.... yahut resmî bir şahadetname kullanmayı yasaklamıştır.

Bu duruma göre, imza vaz'ına muktedir olmayan kimseler-» kambiyo taahhüdüne giremeyeceklerdir. İmza atamayanların bu imkânsızlığı, keşideci sıfatile hareket ettikleri zaman olduğu gibi, ciranta, avalist veya poliçede kabul eden muhatap sıfatile hareketleri halinde de söz konusudur. Bu nedenle bu gibi kimseler, usulen tasdikli bir alet veya işaret yahut mühür kullanarak genellikle her türlü taahhütte bulunabildikleri halde, kambiyo taahhüdünde bulunmaktan menedilmişlerdir. Böylece, bu gibi kimseler, lehlerine tanzim veya kendilerine ciro edilen bir kambiyo senedini başkasına devretmekten de âciz ve mahrumdurlar. Ancak beyaz ciro ile iktisap edilen bir senedin başkasına devrinde, yeni bir ciro ve dolayısile imza zarurî olmadığından (TK. 596), imza etmek iktidarından mahrum kimselerin 'bu gibi senetlerde tasarruf hakları bundan müstesnadır. Hâmile düzenlenmiş bir senedin imza atmaktan mahrum olan bir şahsa devredilmesi halinde de durum böyle olup, bu şahsın yine devir yetkisi vardır. Fakat işaret etmelidir ki gerek beyaz cirolu senedin, gerekse hâmile senedin, devrinde, devreden kimseler TK. 597 ve 598’deki durum aksine devredenler silsilesine girmemekte ve bir sorumluluğu tekabbül etmemektedirler.

Bundan başka imzaya muktedir olmayanların usulen tâyin edilmiş bir mümessil vasıtasile her türlü kambiyo taahhüdünde bulunmaları da mümkündür. Böylece bizzat kambiyo taahhüdünde bulunmaktan TK. tarafından menedilen sözkonusu şahıslar, BK. 14/2, 15 ve HUK. 297'de anılan bir tastikli mühür, alet veya evrak yahut resmî şahadetname kullanarak kambiyo taahhütlerinde bulunabilecek bir vekil veya mümessil tâyin etmek suretile bu yasaklamayı ortadan kaldırabilmektedirler.

TK. 668, imzaya muktedir olmayanların bizzat kambiyo taahhüdüne girmelerini menetmiş olduğu halde, imzaya- muktedir, fakat kör olmaları dolayısile ne gibi bir borç imza ettiklerini kontrolden âciz kimseleri kambiyo muamelelerinden mutlak olarak menetmemiş, bunları elyazısı ile imzalarının usulen tastikini şart kakmakla yetinmiştir.

TK. bu bahiste de, BK. 14/3'ten ayrılmış ve daha titiz davranmıştır. Şöyle ki, TK. 668 gereğince, âmâların imzalarile bağlanmaları için, mutlaka bu imzanın usulen tastık edilmiş olması lâzım geldiği halde, BK. 14/3'e göre âmâların imzalarile bağlanmaları için ya imzalarının usulen tastik edilmiş yahut imza ettikleri saman muamelenin metnine vakıf olduklarının sabit bulunmuş olması yeterli görülmüştür. Başka bir ifade ile, BK. 14/3'ün ikinci cümlesindeki durumun aksine olarak, TK. 668'de mutlaka tastik aranmakta, âmâların imza attıkları zaman muamelelerin metnine vâkıf olduklarının subutu, kambiyo borcunun doğumu için yeterli görülmemektedir. (TK. 668 şerhine bkz.).

V- - BONODA ŞEKİL ŞARTLARININ KUVVET VE NİTELİĞİ

Kural olarak bir senedin bono sayılması için, yukarıda gördüğümüz şekil şartlarını içermesi gerekir. Ancak bu kural bütün şekil şartları için mutlak değildir.

Gerçekten, bononun şekil şartlarının tespit edildiği TK. 668'i tamamlıyan 689'uncu maddenin incelenmesinden anlaşıldığına göre, bu şartları, zaruret dereceleri bakımından üç guruba ayırmak gerekir: 1) Mutlak mecburî şartlar; 2) Alternatif mecburî şartlar; 3) İhtiyarî şartlar.

1) Bonoda mutlak mecburî şartlar:

TK. 688'de sayılan şekil unsurlarından, bono veya emre muharrer senet kelimeleri, kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ödeme vaadi, senedin düzenlenme tarihi, lehdar, 'borçlu ve imzası, bono senedinin sıhhati için mutlak ve zarurî şartlardır. Öyle ki bu şartlardan birini senede koymamak mümkün olmadığı gibi, bunlardan herhangi birinin yokluğunu başka türlü giderme ve tamamlamak da mümkün değildir.

Ancak, tarafların hususî anlaşmasına dayanan beyaz imzalı (TK. 592) bonolar bundan müstesnadır.

2) Alternatif mecburi şartlar:

Senedin düzenlenme yerile borçlunun ikametgâhı ve ödeme yeri, bononun alternatif mecburî şekil unsurlarıdır. Şöyle ki:

TK. 689/3'e göre ödeme yeri ve aynı zamanda tanzim edenin ikametgâhı belirtilmemiş bonolarda Ödeme, senedin düzenlendiği yerde yapılır. Senedin düzenlendiği yer de ayrıca gösterilmemişse aynı maddenin 4. fıkrasına göre tanzim edenin ad ve soyadının yanında yazılı olan yer, tanzim yeri dolayısile ödeme yeri kabul edilir.

Bu nedenle TK. 688/4'te belirtilen ödeme yerinin belirtilmesi şartı mutlak değildir. Bu yer hususî olarak tâyin edilmemişse, ödeme, bononun düzenlendiği yerde yapılır. Bononun düzenlenme yeri de ayrıca belirtilmemişse, keşidecinin ismi yanında bulunan yer düzenleme yeri ve dolayısile bononun ödeme mahalli kabul edilir.

Ödeme yeri tasrih edilmemiş bonoda düzenleme yeri de gösterilmemiş ve keşidecinin ismi yanında da bir mahalden bahse-dilmemişse, ödeme yerini, 689/3 - 4'e istinaden tâyin imkânsız bir hal alır ve böyle bir vesika bono kabul edilemez; âdi senet hükmündedir.

Ödeme mahallinin tasrih veya tâyini bakımından mevcut ve incelediğimiz bu kademeli durumun, bononun tanzim yerini tâyin bakımından da söz konusu olduğunu, gerek yukarıdaki kısa açıklama münasebetile, gerekse TK. 689'un son fıkrasında müşahede etmiş bulunuyoruz.

TK. 689/3 - 4'te anılan bu hükümler doğrultusunda bonoda ödeme yeri ile tanzim yerinin alternatif mecburi şartlardan sayılmış olduğu söylenebilir.

3) Bonoda ihtiyarî şekil şartı:

TTK. 615'te tespit edilen vâdelerden birinin bonolara yazılması kural ve mümkünse de şart değildir. Başka bir ifade ile bonoda vâde ihtiyarî bir şekil unsurudur.

Ancak, işaret edelim ki, her ne kadar, vâdenin yazılmaması bononun sıhhatine halel getirmez ve bono görüldüğünde vadeli kabul edilirse de (TK. 689/2), bonoya, kanunda kabul edilen dört nevi vâdeden başka bir vâdenin veya kanunî vâdelerden birden fazlasının derci mümkün değildir. Aksi takdirde senet bono sayılmaz (TK. 615/2).

VI — BONODA ŞEKİL ŞARTLARINA AYKIRILIĞIN SONUÇLARI

Kısmen yukarıda da belirtildiği üzere, bonoda muhtelif şekil şartlarından herbirinin yokluğuna ayrı sonuçlar bağlanır. Şöyle ki:

1) Bono veya bunun yerini tutacak bir kelimenin bulunmaması:

Bono tanzimi maksadile yazılan bir senette bono kelimesinin yokluğu üç ayrı sonuç doğurabilir:

A - - Türkçe yazılmış bir senette bono veya emre muharrer senet kelimelerinin, yabancı dilde yazılmış bir senette ise, bono karşılığı bir ismin bulunmamasının ilk ve mutlak sonucu senedin bono niteliğini iktisap edememesidir.

B - - Senette bono kelimesi bulunmamakla beraber, diğer şartlar tamam ve senedin emre yazılı olduğuna dair bir açıklık da mevcutsa, muamele bir emre yazılı ödeme vaadi teşkil eder (TK. 742).

C - - Senette hem bono veya buna benzer bir kelime yok, hem de, açıkça emre kaydı bulunmuyorsa, muamele, sadece bir âdi senet teşkil edebilir. Böyle bir muamelenin âdi senet kabul edilebilmesi için, TK. 688'de zikredilen diğer bütün şekil unsurlarını içermesi şart olmayıp, muayyen veya tâyin edilebilir bir meblâğ veya diğer bir kıymetle bir lehdar ve borçluyu ve borçlunun imzasını taşıması gerekli ve yeterlidir.

2) Bonoda imzanın yokluğu:

Bono teşebbüsü bir muamelede imzanın bulunmaması şu iki sonuçtan birini doğurabilir:

A — Kural olarak muamele hiç birşey ifade etmez; veya,

B — Eğer şartları varsa, yâni, muayyen bir kimse lehine her hangi bir taahhüdü havi ve imza bulunmamakla beraber, taahhüdün borçludan sadır olduğuna dair başka deliller mevcutsa, muamele bir yazılı delil başlangıcı teşkil eder.

3) Muamelede lehdar veya bir meblâğın bulunmaması:

Bono tanzimi maksadile kaleme alınan bir muamelede, muayyen bir veya birden fazla lehdar yahut muayyen veya tâyin edilebilir meblâğ veya diğer herhangi bir kıymet ve hizmet yoksa, imza mevcut olsa dahi yazı bir şey ifade etmez. Ancak, TK. 592 (690) 'da zikredilen beyaz imzalı bonolar bundan müstesnadır.

4) Bonoda vâde ve tanzim tarihinin bulunmaması:

Bono teşebbüsü bir muamelede, TK. 688'de sayılan şartlar ve özellikle muayyen bir lehdar, bir meblâğ veya kıymet ve borçlunun imzası mevcut olup, keşide tarihi veya vâde yoksa; muamele bono sayılmazsa da âdi bir taahhüt senedi teşkil eder.

Böyle bir senette vâdenin bulunmamasına TK. 615/2 hükmü değil, BK. 74 ve 312 hükümleri tereddüp eder.

Özet olarak, vâde unsuru hariç bononun şekil şartlarından bir veya bir kaçının bulunmaması halinde muamele, ya,

1) Bir emre yazılı ödeme vaadi veya

2) Adi bir senet, yahut

3) Yazılı bir delil başlangıcı teşkil eder, yahut

4) Bir hüküm ifade etmez,

5) Vâdenin noksan olması halinde ise, senet görüldüğünde
ödenmek üzere vadeli bir bono sayılır.

6) TK. 615'te zikredilen vâdelerden başka bir vâdeyi veya kanunî vâdelerden birden fazlasını içeren bir muamele ise sadece âdi bir senet teşkil edebilir.

VI - - BONONUN ÖDENMESİ VE KEŞİDECÎNİN SORUMLULUĞU

Bonoda keşideci, poliçe ve çek keşidecileri aksine, senedin aslî borçlusudur. Bonoda, poliçe ve çekte olduğu gibi, muayyen bir paranın ödenmesi için bir havale değil, bir vaad, bir taahhüt vardır. Sadece iki taraflı bir münasebet olan bu tip senetlerde üçüncü taraf muhatap söz konusu değildir. Bono alelade borç ikrarı senetlerinin mevsuf şekil şartlarına ve dolayısile hususî hükümlere tâbi bir nev'inden ibarettir. Bu nedenle bonolarda hakikî ve nihaî olarak borcu ödeyeceğini taahhüt eden keşidecidir. TK.'da bu husus, bir bonoyu tanzim eden kimse tıpkı bir poliçeyi kabul eden gibi sorumludur kuralı ile belirtilmiştir (TK. 191/1). Bu kuralın sonucu olarak keşideci bonoyu vâdesinde ödemekle yükümlüdür. Aksi takdirde, yâni temerrüt halinde, keşideci ya doğrudan doğruya hâmilin takibile TK. 637'deki bono bedelile, faiz, komisyon ve masrafları veya, şayet hâmil bonoyu cirantalardan birinden tahsil etmişse, bu cirantanın takibi üzerine, hem 637'de anılan meblâğı hem de TK. 638'deki ek masraf ve komisyon tutarını ödemek zorundadır.

Vâdeden sonra, zamanaşımı sınırı içinde, keşidecinin sorumluluğu için cirantalarla bunların yanında yer alan avalistlerde olduğu gibi protesto tanzimi de şart değildir. Keşidecinin sorumluluğu senedin tanzim ve imzasile doğduğundan bu sorumluluğun protesto ile bir ilgisi yoktur. Her ne kadar TK. 690'da açıklık yoksa da, bonodan doğan sorumluluğu zamanaşımı ile ortadan kalkan keşideci, hâmil ve cirantalara karşı hem bononun istinat ettiği esas hukukî münasebet hem de haksız iktisap kurallarına göre de sorumlu kalmakta devam eder.

VIII -- POLİÇE HÜKÜMLERİNE ATIFLAR

TK., bonoya mahsus olarak sadece dört madde sevketmiş, bunlardan 688 ve 689'uncu maddelerde bononun şekil şartlarım ve bu şartlara aykırılığın sonuçlarını belirtmiş, 691'inci maddede ise, poliçe ve çektekilerden farklı olan bono keşidecisinin sorumluluğunu düzenlemiştir. Bonoya ilişkin diğer dördüncü kuralı teşkil eden 690'ıncı maddede ise TK., yukarıda saydığımız bu üç maddedeki hususlar dışında kalan bahisler için poliçe hükümlerine atıfta bulunmuş ve bununla yetinmiştir.

Söz konusu ettiğimiz üç maddedeki hususî hükümler dışında, kambiyo senetlerinde bir nevi genel hükümler mesabesinde olan poliçe hükümlerine atıfla yetinen TK., bononun mahiyetinden doğan özellikleri ve bu özelliklerin zorunlu kılacağı ayrılmaları da dikkate almış ve poliçeye atıfta bulunurken bononun mahiyetine aykırı düşmedikçe bu atıfların geçerli ve uygulanabilir olacağım belirtmiştir. Bu nedenle, TK. 690'ıncı maddedeki atıflar dolayısile bonoya uygulanacak poliçe hükümleri sayılırken, bunların ne dereceye kadar bonolara uygulanabilir olduğunun da incelenmesi ve böylece, bu hükümlerin ne dereceye kadar bononun mahiyetine aykın düşmediğinin belirtilmesi gerekir.

Biz de bu esasa uyarak, TK. 690'daki atıf sırasını takip ederek, poliçe bahsinde incelemiş bulunduğumuz her kuralı ayrı ayrı ele alıp, bononun mahiyetinden doğan bir özelliği varsa bunu belirtecek, yoksa sadece poliçe bahsindeki incelemelerimize havale ile yetineceğiz.

1) Ciro:

690'ıncı madde gereğince bononun cirosu, poliçenin cirosuna dair TK. 593 - 602 hükümlerine tâbidir. Bu nedenle bonolarda da, cironun şekli, nevileri, sonuçları bakımından, aynen poliçenin cirosuna dair hükümler uygulanır.

Poliçenin cirosuna dair hükümlerin bonoya uygulanmasında,

bononun niteliğine aykırı düşen bir husus bulunmamaktadır. Bununla beraber burada her hangi bir yanlışlığa mahal bırakmamak için bir hususa işaret etmek gerekir:

Birincisi, bazı müelliflerin iddiaları veçhile çek ve poliçelerde olduğu gibi, bonoların, emre yazılı değildir yahut buna mümasil bir ibare ilâvesile alacağın temliki hükümlerine tâbi tutulamayacağı, yani çek ve poliçedeki durum aksine, bonoya böyle bir kayıt konamayacağı, konsa bile bu kaydın bonoyu emre muharrer senetlerin devir şekli olan ciro yolu ile devir edilmekten alıkoyamayacağı kanaatinin yerinde olup olmadığıdır.

Bononun niteliğine aykırı düşmekten ziyade, bononun diğer ismi olan emre muharrer senet ibaresile bir karışıklığa meydan vermemek düşüncesine istinat eden bu fikir kabul edildiği takdirde bono mutlak surette emre yazılı bir senet tipi karakterini kazanacağından, poliçeye dair TK. 598/2'nin atıf yolu ile bonolara uygulanmasına imkân ve mahal kalmayacaktır. Diğer bir ifade ile, bononun emre değildir veya buna benzer bir kayıt dercile, dolanım bakımından nama senetler meyanına ithal edilmesi mümkün olmayacaktır.

Bu iddia kabul edilmediği takdirde ise TK. 593/2 aynen bonolara uygulanabilir bulunacaktır ki kanaatimizce de yerinde bir görüştür(5).

2) Vâdeler:

Bonolara da, poliçeye dair TK. 615 - 619'da bahsi geçen dört nevi vâdeden biri koyulabilir ve sadece bunlar uygulanabilir.

Vâde bahsinde tek özellik,, görüldüğünden muayyen bir müddet sonra ödenmek üzere tâyin edilen vâdelerin başlaması için bononun, poliçede olduğu gibi, kabul için ibraz edilememesidir. Bonoda bu tip vâdeler, senet hâmil tarafından keşideciye ibraz ve keşideci tarafından senede görülmüştür veya buna denk bir şerhle tarih koyulmak suretile başlamış olur. Kanunumuzun ifadesile müddet ibraz şerhi tarihinden itibaren başlar. Şayet borçlu ibraza rağmen ,şerh vermekten kaçınır veya şerh vermekle beraber tarih atılmamış olursa, durum bir protesto ile tespit edilir ve sü re bu defa ibraz tarihinden itibaren değil, protesto tarihinden itibaren işlemeye başlar (TK. 691).

Bu tip vâdeye bağlı senetlerin, keşide tarihinden itibaren bir yıl içinde veya bu bir yılın keşideci yahut cirantalar tarafından değiştirilmiş şekli olan süreler içinde görülmek ve şerhlenmek üzere kasideciye ibrazı lâzımdır (TK. 605). Senet ibraz edilmiş ve şerh verilmiş fakat tarih atılmamış ve durum protesto ile de tespit edilmemiş veya senet ibraz edilmemiş olduğu hallerde, TK. 617/2'deki kabul eden muhatabın durumuna kıyasen, bono keşidecisi bakımından vâde TK., 605'te anılan sürelerin son gününü takip eden ilk günde işlemeye başlamış kabul edilir.

Buna karşılık, bu hallerde, gerek, TK. 617/2'nin karşıt kavramından hareketle, gerekse TK. 607/2'nin son cümlesi açıklığına istinatla, bonoyu görülmek üzere keşideciye ibraz etmemiş veya keşidecinin reddini yahut «görülmüştür» şerhinde noksan olan tarihi protesto ile gidermemiş bulunan hâmil keşideciye karşı müracaat hakkını muhafaza ederse de, cirantalara karşı rücu hakkını kaybeder. Başka bir ifade ile bu hallerde, cirantaların sorumlulukları sona erer, cironun teminat fonksiyonu ortadan kalkar.

3) Ödeme:

Bonolarda, ödeme hususunda, poliçeye göre kayda değer bir özellik yoktur. TK. 620-624 m.'lerinin tanzim etmediği hususlarda, BK. nünün hükümleri aynen bonoların ödenmesine de uygulanır.

4) Ödemeden kaçınma halinde müracaat haklan:

Hâmilin müracaatına rağmen, bononun vâdede keşideci tarafından ödenmemesi halinde, hâmilin cirantalara müracaat haklan, poliçeye dair TK. 625 ilâ 639'uncu maddeler ahkâmına göre taayyün eder.

Aynı şekilde, hâmilin vâdeden önce müracaat hakkı da 625/2'ye uygun olarak tahakkuk edebilir. Ancak bu son şık için, bonoda kabul eden muhatap bulunmadığından, sadece bono keşidecisinin iflâsı yahut sadece ödemelerini tatil etmiş veya aleyhindeki herhangi bir icra takibinin sonuçsuz kalmış olması halleri dikkate alınabilir ve yalnız bu haller bonoda vâdeden önce müracaat haklarını kullanma imkânı verir.

Müracaat haklarının kullanılması konusunda poliçe hükümlerine atıfta bulunan TK. 690, TK. 625 - 639 hükümlerinin tümünü belirtmişse de, 'bu maddeler arasında bulunan ve kısmî kabul hâline mahsus TK. 630'un bonolarda uygulama alanı bulunmadığından, TK. 690'ın bu atfını TK. 625-629; 631-639, şeklinde, yâni TK. 630'u 'bertaraf edecek bir tarzda teşkil etmek gerekir. Nitekim TK. 690'da, söz konusu ettiğimiz müracaat haklarının kullanılmasına dair atfında, kısmî kabul ile ilgili diğer bir hüküm olan TK. 640'ı haklı olarak atlamış bulunmaktadır.

5) Sebepsiz iktisap:

TK. 690, 'bonolara uygulanacak poliçe hükümlerini sayarken haksız iktisaba dair TK. 644'e atıf yapmamıştır. Böylece TK. haksız iktisap kurallarının bonolara uygulanmasına müsaade etmemiş durumdadır.

Fakat kanaatimizce bu hatalı bir görüştür ve kanunumuzun bir noksanıdır. Şöyle ki:

A — Her ne kadar 644'üncü madde, haksız iktisap kurallarına dayanabilmek için aranan şartlardan, senede dayanan hakların muhafazası için gerekli muamelelerin ihmali... haksız iktisap dolayisile bonolarda tek müracaat edilebilecek şahıs olan keşideciye karşı söz konusu olmazsa da, bonodan doğan hakkını zamanaşımı sebebile kaybeden hâmilin haksız iktisap kuralına dayana-maması haksızlık olur.Kaldı ki, hâmilin senedi vâdesinde ödenmek üzere ibraz etmemesi veya protesto keşidesini ihmal etmesi sırf bizzat bono keşidecisile muhatap olması halinde bonodan doğan haklarını kaybetmez ve zamanaşımı süresi içinde talep hakkı baki kalır. Buna karşılık, şayet bono hâmili, keşideci tarafından araya girme suretile ödemede bulunmak üzere tâyin edilen (TK. 646, 690) üçüncü şahsa senedi vâdesinde ibraz etmemiş veya ibraz etmekle beraber ödememe halini vaktinde protesto etmemişse, diğer sorumlularla birlikte araya girme suretile ödeyecek kimseyi tâyin etmiş olan keşideciye karşı da. talep hakkını kaybeder (TK. 651). Bu hâl ise, TK. 644'te anılan ve hâmile, haksız iktisaba müsteniden keşideci yahut kabul eden muhataba müracaat imkânı veren, senetteki hakların muhafazası için zorunlu muameleler arasında yer alır. ,

B - - Diğer taraftan, poliçede ikinci derecede sorumlu bulunan keşidecinin haksız iktisap kuralına dayanılarak dâva edilebilmesi doğrultusunda, bononun aslî borçlusu keşidecinin dâva edilmesi evleviyet icabıdır.

C — Bono keşidecisinin haksız iktisap dâvasına muhatap olmasını gerektiren bu sebeplere karşılık, lehdarın bu dâva dan azade kalmasını haklı gösteren veya bono zamanaşımı süresi içinde hakkını resmen aramamış hâmilin haklarını kaybetmesini, bir nevi nakdî - mameleki cezaya maruz kalmasını haklı gösteren bir sebep düşünülememektedir.

Bu sebeplerle bonoda keşideciye karşı haksız iktisap dâvası ikame edilememesi âdil değildir. Bu durum kanunumuzun ve İsviçre kanununun teknik bir hata ve noksanıdır. Bu nedenle, TK. 690'daki atıflar arasına 644'ün de alınması lâzımdır.

6) Araya girme suretile ödeme:

Bonoda araya girme, poliçedeki gibidir. Tek özellik, araya girmenin poliçede hem ödeme, hem de kabul için söz konusu olmasına karşılık, bonoda sadece ödeme için söz konusu olabilmesidir. Bu özellik ise, TK. 690'daki atıfta, araya girme suretile kabule dair TK. 647, 648, 649 hükümleri atlanmak suretile belirtilmiş bulunmaktadır. Her ne kadar, araya girme suretile ödeme ve kabule dair müşterek bir hüküm olan TK. 646, TK. 690'daki atıflar arasında yer almışsa da, 'bu maddenin sadece araya girme suretile ödemeye dair kısmı bonolara uygulanabilir.

7) Bonoda suretler:

Poliçedeki durum aksine, bonoda birden fazla nüsha çıkarılamaz. Çünkü, birden fazla nüsha çıkarmaya elverişli poliçelerde, bunların sadece bir tanesi kabul edilebilir ve borçlu da ancak bu kabul şerhini içeren nüsha karşılığında ödemede bulunabilir. Eğer bütün nüshalar veya bir kaç tanesi kabul edilmiş olursa, kabul edilen nüsha adedince müstakil borç - alacak ihdas edilmiş olur (TK. 656). Bu durum ve tehlikeden, kabul etmek mevkiinde olan poliçe muhatabı, nüshalardan sadece birini kabul ederek korunabilir. Halbuki, bonoda aslî borçlu keşideci olduğundan ve sorumluluğu senedin düzenlenmesi ile doğduğundan, muhatabın haiz olduğu korunma vasıtası bono keşidecisi için mevcut değildir.

Buna karşılık, poliçede suretlere dair TK. 658 ve 659 hükümleri, bonolarda da uygulanabilir görülmüş, TK. 690'daki atıflar arasında yer almıştır.

8) Senet metninde ortaya çıkacak değişiklikler:

Bu konuda, TK. 660, aynen bonolarda da uygulanabilir olup bir özellik söz konusu değildir. Bu madde gereğince, bononun içerdiği şartlarda bir değişiklik yapılmışsa, değişiklikten önce vazedilen imza sahipleri bu değişikliklere tâbi olmaz, senedin aslî haline göre hak iktisap ve borç iltizam ederler. Buna karşılık değişiklikten sonra imza vazedenlerin hak ve borçları değişmiş duruma göre belirlenir.

9) Bonoda zamanaşımı:

Poliçede zamanaşımına dair hükümlerden, zamanaşımının kesilme sebeplerine ilişkin TK. 662 ile kesilmenin hükümlerine dair TK. 663, aynen bonolara da uygulanabilir ise de, zamanaşımı sürelerine dair TK. 661 için bazı hususlara işaret etmek zarureti vardır. Şöyle ki:

A — Poliçenin aslî borçlusu konumunda bulunan kabul eden muhatap yerine, bonoda keşideciyi ikame etmek lâzımdır. Bu nedenle poliçede muhataba karşı hak sahiplerinin tümü tarafından açılacak dâvaların tâbi olduğu üç yıllık zamanaşımı süresi, bonoda keşideciye karşı açılacak dâvalarda uygulanır.

B — Bu kuralın zorunlu bir sonucu olarak bonoda TK. 661'de sözü geçen poliçe keşidecisi mevkiinde herhangi bir şahıs bulunmadığından, buna karşı bir dâva ve bu dâvanın tâbi olduğu bir yıllık zamanaşımı süresi de söz konusu olmamaktadır. Bonoda bir yıllık zamanaşımı, sadece, hâmilin cirantalara karşı olan müracaat hakkının kullanılmasında uygulanır.

C - - Aynı şekilde aynı sebeple, yâni bonoda poliçedeki keşideci anlam ve konumunda bir şahıs bulunmadığından TK. 661/3'de anılan bir cirantanın, kendinden önce gelen cirantalarla keşideciye karşı haiz olduğu dâva ve bu dâvanın tâbi olduğu altı aylık zamanaşımı süresi, emre muharrer senette yalnız bir cirantanın diğer cirantalara karşı müracaatlarında uygulama yeri bulmakta olup, cirantanın bono keşidecisine karşı dâva hakkı (A) sıkkındaki kurala müsteniden, üç yıllık zamanaşımına tâbidir.

Bonoda zamanaşımı diğer bakımlardan poliçelerdeki gibidir.

10) Bononun ziyaı:

Bononun, hâmilin rızası hilâfına elden çıkması, yâni kaybolması, çalınması veya gaspedilmesi gibi hallerde hâmil, haklarını, poliçelerin ziyama uygulanan TK. 669 - 677 hükümleri dairesinde emniyet altına aldırabilir ve bu hükümlere uygun taleplerde bulunabilir. Burada, tek özellik, bononun ziyaı üzerine, kendisine müracaat edilen mahkemece TK. 669/2'ye müsteniden verilecek ödeme yasağı kararının, poliçedeki muhatap yerine, bonoda asli borçlu olan keşideciye tebliğ edilmesidir.

11) Tatil günleri ve imza:

Bonoda sürelerin hesabı ve atıfet mehilleri yasağı ve el ile imza zarureti hususlarında da, poliçeye dair TK. 664, 655, 666 ve 668 hükümleri uygulanır. Burada kayda değer herhangi bir özellik yoktur.

12) Bonoya ilişkin muamelelerin yapılacağı yer:

Bu konuda, kural olarak, poliçeye dair TK. 667, bonolara da uygulanır. Ancak şu hususa da dikkat etmek gerekir: Poliçede senedi kabul ve ödeme için ibraz, protesto tanzimi, poliçenin keşidesinden sonra birden fazla nüsha talebi gibi muameleler, aslî borçlu konumunda bulunan poliçe muhatabının ticaret yerinde, bu yoksa meskeninde yapıldığı halde, bonoda, esasen söz konusu olmıyan nüsha talebi hariç, bu gibi muameleler bononun aslî borçlusu olan keşidecinin ticaret veya ikamet yerinde yapılmalıdır.

13) Bonoda kanunlar ihtilâfı:

Bonoda kanunlar ihtilâfı hususunda poliçeye dair TK. 678 -687 hükümlerine atıf yapılmışsa da, bu maddeler arasında bulunan ve poliçede karşılığın hâmile geçmesine dair olan TK. 686'nın, bonoda bir havale ve karşılığı nezdiride tutan bir muhatap söz konusu olmadığından, tatbik kabiliyeti yoktur. Sebepsiz iktisaba dair TK. 685 ise, genellikle bonolara da uygulanabilir olmakla beraber, bizde kabul edilmemiş olduğunu da hatırlatmak gerekir.

14) Adresli ve ikametgâhlı bono:

TK., poliçelerde olduğu gibi borçlarda da adresli ve ikametgâhlı senetlerin düzenlenebileceğini kabul etmiş ve bunları poliçe hükümlerine tâbi tutmuştur. Ancak işaret edelim ki, TK. 690'ın bonolara tatbikini uygun görerek atıfta bulunduğu TK. 586 ve 609 maddelerden sadece birincisi adresli ve ikametgâhlı bonolara uygulanabilir. Diğer ikinci hüküm olan 609'uncu m. adresli ve ikametgâhlı poliçelerde kabul esnasında muhatabın hattı hareketini tâyin ve tanzim ettiğinden, bonolarda ise kabul müessesesi ve muhatap bulunmadığından ve muhatabın hak ve borçlan bonolarda keşideciye tereddüp ettiğinden ve aynı şekilde bono keşidecisinin bu hak ve borçlan da TK. 586 gereğince, bononun düzenlenmesi sırasında ortaya çıktığından, 609'uncu maddeye uygulama alanı kalmamaktadır. Bu nedenle, adresli ve ikametgâhlı bonolara tatbiki için yapılan 690/2'nci m.'deki âtıfın, sadece 586'ncı m.'ye inhisar ettirilmesi lâzımdır.

15) Bonoda faiz şartı:

TK. 690/2'deki atıf sebebile, bonolara da faiz şartı koyulabilir ve bu hususta poliçeye dair TK. 587 hükmü uygulanır. Bu nedenle poliçelerde olduğu gibi, 'bonoların da yalnız görüldüğünde veya görüldüğünden muayyen bir müddet sonra ödenmek üzere vâdelendirilmiş nevilerine faiz şartı koyulabilir. Faiz şartile birlikte miktarının da ayrıca belirtilmesi gerekir. Gerek oranı açıkça belirtilmeyen, gerek diğer vadeli bonolara koyulan faiz şartları yazılmamış hükmündedir (TK. 587, 690/2).

16) Boao bedelinin muhtelif şekillerde gösterilmesi:

Bu konuda da, poliçeye dair TK. 588, tatbik kabiliyetini haiz olup, bonolara özgü bir fark yoktur.

17) İmzaların istiklâli prensibi:

Bonoda imzaların istiklâli ve yetkisi olmaksızın bono düzenleyenlerin sorumluluğuna dair hususlarda poliçeye ilişkin TK. 589, 590 uygulanır.

18) Açık bono:

Bu hususta da belirtilmesi gereken bir özellik yoktur ve poliçeye ilişkin TK. 592. hükmü aynen uygulanır.

19) Bonoda aval:

Bonolar da, aval vermek suretile teminat altına alınabilir. Yukarıdaki bahislerde olduğu gibi, burada da, poliçeye dair TK. 612 - 614 hükümleri uygulanır. Ancak bu hükümlerin bonolara uygulanmasında şu özellikleri de dikkate almak gerekir:

A - - TK. 612/2'den anlaşılan mânaya göre, poliçede aval, üçüncü bir şahıs yahut poliçede zaten imzası bulunan bir kimse bu arada, henüz poliçeyi kabul etmemiş olan muhatap tarafından da verilebildiği halde, daima aslî borçlu konumunda bulunan bono keşidecisinin aval vermesi söz konusu olmaz, daha doğrusu bir fayda sağlamaz.

Bono keşidecisinin aval vermesinde, olsa olsa, TK. 614/2'deki hâl karşısında bir menfaat mülâhaza edilebilir. Gerçekten bu kurala göre aval veren bono kedişecisinin temin ettiği borç, şekle ait noksandan başka bir sebepten dolayı bâtıl olsa dahi aval taahhüdü geçerli bulunduğundan, bu halde keşidecinin aval vermesinin bu maksat ve hizmeti inkâr edilemez. Bu zayıf istisna haricinde, keşidecinin gerek kendi gerekse cirantalar hesabına aval vermesinin bir faydası düşünülemez.

B — TK. 613/4 gereğince, avalin kimin lehine verildiği belirtilmemişse aval, poliçenin aslî borçlusu muhatap hesabına değil, keşideci lehine verilmiş sayılır. Bonoda ise, böyle bir durumda aval, bononun aslî borçlusu keşideci lehine verilmiş kabul edilir (TK. 690/4).

I) Ayrıntı için Poliçelerde ödeme bahsine bkz.

2) TD., 23.1.19®, E. 67/4831, K. 68/427:

<Türk Ticaret Kanununun 688 ve 689'uncu maddelerinde belirtildiği veçhile «enedin tanzim edildiği gün bulunmaz ise bu senet bono hükmünde değildir. Senet tedavüle çıkarılırken 688'inci maddenin 6'ncı bendinde yazılı olduğu şekilde senedi tanzim eden tarafından tarihinin yazılması gerekir. Sonradan ciro suretile hâmilin elinde iken, bankaya tahsil için ciro edilirken bu tarihlerin vazedilmesi senede bonoluk vasfını veremez. Açık pob'çeye ilişkin bu kanunun 90'ıncı maddesi delâletile uygulanması gerekli 592'nci maddesinde belirtilen açık poliçe hakkındaki hükümler de buna uygulanamaz.»

Batider, C. V (1969), sayı 2, s. 299.

3)Bununla beraber, tanzim tarihi yazılmamı; ve bunun tâyini ileride ta hakkuk edecek duruma göre senet hâmiline bırakılmışsa, kısmen açık bir kambiyo senedi var demektir ki geçerli olduğu TK. 592 gereğidir. Bu husus irade serbestisinin de bir sonucudur.

4) İmzaya muktedir olmamaktan ne kastedilir? Ne anlaşılmalıdır?

Burada evvelâ yazı bilmeyenler hatıra gelir. Yan yazmasını ve okumasını bilmediği halde sırf bir imza atmasını becerebilenlerin, hakikî mânada imzaya iktidarları kabul edilemez. Esasen daima cahil zümreden olan bu gibilerin atacakları imza da, taklidi zor, kendine mahsus hususiyetler taşıyan, , daima aynı görünüşü muhafaza edebilen imzalar olmaktan ziyade, sadece bir isim yazma ve karalamasından ibarettir.

îhata ettikleri muayyen irade beyanının imza sahibinden sâdır olduğunu tespit eden ve taklidi imkânsız denecek kadar zor, her şahısta kendine mahsus karakterler taşıyan ve muhtelif ve müteaddit kullanışlarında aynı görünüşü arzeden imza müessesesine bu el karalamalarını ithal maksada muhalif olur. Esasen ekseriya kitap harflerile sadece bir isim yazmakla iktifa zorunda kalan bu tip imza sahipleri, metni okuyup anlamaktan âciz olduklarından, körlerden farksızdırlar.

Metne vukufları bakımından körlere benzemeleri dolayısile, bunların da imzalarının usulen tasdiki ile muamelelerine, taahhütlerinin doğumuna müsaade edilebileceği düşünülebilir.

Fakat, imzalarının çok basit ve taklide fevkalâde müsait olması sebe-bile, bu gibilerin yazı bilmeyenler grubuna ithal edilmesi daha muvafıktır.

5) Bkz. KARAYALÇIN, s. 26, dpn. 50.

(!)Prof.Dr.Hayri Domaniç Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması TTK Şerhi IV s.465-490


serbest yorum

[Av.Ragıp Atay]

sayın allami,
ne iş yaptığınızı bilmiyorum. İletinizde, TTK kıymetli evraka ilişkin hükümleri niçin yazdığınızı da anlamış değilim. Bize birşeyler öğretmek iddiasında olduğunuzu sanıyorum. Ama, inanın ki, yazdığınız maddelerin açılımlarını, binlerce kez okuduk. hatta bu maddelere ilişkin hukuki yorumları ve yargıtay kararlarını da okuduk. Ayrıca sizin anlatmaya çalıuştığınız ve anlatamadığınız olayla ilgisini de anlayamadım.
Şimdi ben soruyorum:
1- Senetleri teminat senedi olarak aldığınızı kendiniz beyan ediyorsunuz. İcra Tetkik merciinde ve ceza mahkemesinde böyle bir beyanda bulundunuz mu?
2-Son duruşma günü yaptığınız hoşbeşte,avukat taraından dosyanın gönülsüzce temyiz edildiğini yazıyorsunuz. Peki bu avukat, karar verilmeden mi kararı temyiz etti?
3-Hangi mahkeme kalemiymiş ki, vekillikten çekilen bir avukatı masraf alabilmek için sıkıştırabiliyor?
4-Masraf verilmediğine göre, dosyayıyarrgıytaya kim gönderiyor.
5-Ve en önemlisi YARGITAY DOSYAYI HANGİ SEBEPLE BOZUYOR
6-Avukatı etiğe aykırı davranıştan dolayı suçlamak yerine, teminat senedini icraya koymanın etiğini kendine sorsan daha iyi olur

[zara]

Sayın ragıpatay'a katılmakla birlikte, tekrar bir ekleme yapma gereği gördüm.

Dosyayı ve özellikle Bozma İlâmı'nındaki gerekçeleri görmeden fikir ileri sürülmesi peşin hükümlülük olarak adlandırılabilir. Fakat ben daha önce de belirttiğim gibi; YARGITAYIN VERMİŞ OLDUĞU BOZMA KARARININ YERİNDE OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUM. zira; sayın allami'nin kendisinin de kabul ettiği üzre; SENET, TEMİNAT SENEDİ OLUP; BEDELİNİN ÖDENMESİ GEREKTİĞİ ANLAMINA GELMEMEKTEDİR. BURADA, -KAMBİYO HUKUKU ÇERÇEVESİNDE- KESİN OLARAK BİR BORCUN VARLIĞINDAN SÖZ EDEMEYİZ.

(üstelik, sayın allami'nin senedi, sadece teminat senedi de olmayıp, artı: bono vasıflarını dahi taşımamaktadır. bildiklerimiz bunlardan ibarettir. kim bilir, başka bilmediklerimiz neler vardır.)

Kıymetli Evrak Hukuku'na göre, ortada, kesin olarak, senetten doğan bir borç yoktur. Bir senedin varlığpı, bu senedin bedelinin ödenmesini gerektiği anlamını taşımaz.


sayın allami'nin bahsetmiş olduğu, "yargı mantığının meşruiyetini sorgulanmasını" (!) gerektirecek bir durum da görememekteyim. kaldı ki; bozma kararı verilmiştir, sayın allami'nin aleyhine onama kararı da verilmiş değildir. yargılama halen devam etmekte olduğuna göre; kısaca "derdest" olan bir dâvâ hakkında tartışmanın da pek yerinde olduğu söylenemez.

yargı bağımsızdır ve son kararı yine yargı verecektir.

[commodore1tr]

Ben halen daha sorumun yanitini alabilmis degilim.Yargitayin esastan bozma gerekçesi nedir ?
Sayin allami nin atladigi sanirim bir sekilde Yargitaya 'senedin orijinali' bir sekilde ulastirilmis ve yargitay dosyayi incelemis olmasi. Saniyorum ki hukukta 'öyle bir intiba vardi' seklinde beklenti olamaz olmamasi gerekir.
Karsi taraf avukatinin kendi müvekkilinden ücret alip alamamasi ve veya (müvekkilide kendisini kandirmis olabilir ) imzaya itiraz etmesi müvekkiline güvenmesinden dolayi ETIK DISI bir hareket ten bahsetmek abesle istigalden öteye gitmez. Unutulmamalidirki bir dava vekilinin yani avukatin asli görevi vekaletini aldigi muvekkilini savunmaktir. Isin dogasi ve gerçegi budur. Aslinda burada ETIK olmayan ( Hukuki olabilir ama kesin etik degil) Teminat senedinin icralik olmasidir. Teminat senedinin icralik olmasi esine pek rastlanan bir olay olmadigi gibi senedin tamamininda yasal borç olmamasi gerekir. ( Yaptigim isten dolayi biliyorum )
Dolayisiyla yargitayin esastan niye bozdugunu söylemediginiz sürece burada akintiya kürek çeker gibi kaliyoruz gibi geliyor bana
her ne kadar avukat olmasamda bir avukati masraf için sikistiracak bir mahkeme kalemi olabilecegini sanmadigim gibi mahkeme kalemlerininde 'illa bu dosyayi yargitaya gönderelim ' diye bir derdi oldugunuda sanmiyorum. Kaldiki masraflar vekile degil aslina rucu eder... Bahse konu olayda eger hata kalemden dogan bir hataysa o kalemin sorunudur vede gördügünüz gibi sizdeki intibanin aksine yargitaya gönderilmistir...

bilmiyorum dediğim konu hakkında 2 saat eh bence dersem günlerce konuşurum

[zara]

Daha önce iki kez bildirdiğim gibi; bu senet, öncelikle teminat senedidir ve , kesin olarak borç ikrârını havi bir belge değildir. Teminaten verilmiş olan senedin bedelinin ödenmesinin gerekip gerekmediği, yargılama gerektir. Teminat konusu işlemin, sayın allami tarafındanyerine getirilip getirilmediğini bilmediğimiz sürece, -dâvâ halen derdest olduğu göz önüne alındığında-konu ile ilgili fikir yürütmek ne derece doğru olabilir?

bence sayın allami, kendisi de bu durumu pekâla bilmektedir. Dikkat edilirse, bizzat sayınn allami, "ne olur olmaz" düşüncesi ile, yerel mahkeme hükmünü icrâya koymaktan korkmuş ve ,-karar kesinleşmeden böyle bir yasal hakkı dahi olduğu halde-yargıtay'ın kararını beklediğini BİZZAT KENDİSİ İTİRAF ETMEKTEDİR.

bu nedenle sayın allami'nin hiç şikâyet etmeye hakkı yoktur. bir kerre,aleyhine onama kararı değil, bozma kararı verilmiştir.

sayın allami, hükmün icrâsı neticesinde 50 milyarı alıp , ileride yine cebri icrâ ile, bu senet bedelini hem de, 90- 100 milyar olarak senet sahibine geri ödemesi de mümkün olabileceğini, UNUTMAMALDIDIR. bence sayın allami çok ucuz kurtulmuştur bu olayda..

[allami]

sayın zara,sayın commadore,sayın ragipatay,
sanırım konuyu çok uzun bir anlatım içinde detaylandırmaya çalıştığım halde anlaşılırlık yönünden başarısız olmuşum.
Öncelikle bu konuyu burda işleyişimin,sayın avukatlara olduğu kadar benim gibi sade vatandaşlara yönelik bir açılım sağlaması gibi çifte bir amacı olduğunu ifade edeyim.tabii ki sayın avukatlar için bu açılım durumu,zaten taraflarınca ayrıntısıyla bilinen hukuki mevzuatlarla ilgili yapmış olduğum alıntıları gözlerine dayayıp sunmak değil.kanunlardan v.b yaptığım alıntılar,mevzuatın kılı kırk yaran dehşetine rağmen,nasıl oluyorda göz göre göre,en basit önlemlerin görmezden gelinmesiyle yaşanan negatif pratik durumun tekrar tekrar yaşanabildiğinin mantığını araştırmak.burda konuyu dağıtmamak için olay anlatımımızla sınırlı olarak sorulan şu,İİK ,icra,ticaret,kambiyo hukuku vesair mevzuatları içeren dava sürecinde,
emre muharrer senet –BONO- ile ilgili ve sadece şekil yönüne bağlı yapılan bir yargı pratiğinde bile tamda bu nedenle nasıl oluyorda zincirleme bir körleşme tesis edilebiliyor.şu zincirin muhteşemliğine bakınızJ))
Kıymetli evrak Matbuat müdürlüğü(!),İcra müdürlüğü,icra mahkemesi kalemi,icra hakimi,adli bilirkişi,borçlu,borçlu vekili ve hatta alacaklı olarak kendimi de dahil edilebilirim(yargıtayın gerekçesini okuyana kadar farketmemiş olduğuma göre).

Bu olay anlatımla Sade vatandaşlara vermeye çalıştığım mesajın yanında özellikle sayın avukatlara doğrudan bir soru sordum,bu bilmecemsi olayda sizce yargıtay hangi gerekçe ile bozma kararı verdi.doğal olarak yargıtay ilamı tarafıma tebliğ edildiği için bu gerekçeyi biliyorum .ayrıca konuyu asıl mecrasından saptırmamak için çok daha fazla kişiselleştirmek istemiyorum ama bu davanın kişiler arası ilişkilerine yönelik bir iki şey daha söylemem gerektiği açık(bir ek yazı ile bu duruma açıklık getireceğim) ama bu arada sayın avukatlat sakın olaki yine sorumu kaynatmayın tekrar ediyorum sizce yargıtayın bozma gerekçesi nedir.
Yargıtayın bozma gerekçesi olmadığı halde bu arada -BONO- tanımı çerçevesinde yapılacak bir takipte ve icra mahkemelerindeki yargılamalarda , ‘teminat senedinin’ nasıl tanımlandığı ve hangi değerde dikkate alındığı örneklenerek izah edilirse memnun olurum.
Aşağıdaki alıntıyı daha öncede ifade ettiğim gibi siz sayın avukatların zaten bildiği hususlar olduğu için bu anlamda malzeme olsun diye değil avukat olmayan sade vatandaşlara yorumlamalarında kolaylık olsun diye aldım
-

KAMBİYO SENETLERİNE ÖZGÜ HACİZ YOLU İLE TAKİPTE BONONUN TAHSİLİ I-) GİRİŞİncelememizin konusunu oluşturacak olan kambiyo senetlerine özgü takip yolu ve özellikle bononun tahsili genel haciz yolu ile takip yoluna benzer şekilde kanunumuzda düzenlenmiştir. Farklılaşan noktaları ise; takip talebi, ödeme emri ve kesinleşmesi safhalarındadır. Bu nedenle çalışmamızda farklılık göstermeyen hususlara değinilmeyecek, genel hükümlere yollama yapmakla yetinilecektir. Kambiyo senetlerine özgü takip yolunda kullanılabilecek ve konumuzun dışında kalan diğer kıymetli evraklara ait özel durumlar ise anlatımı sade tutmak amacıyla kapsam dışında bırakılmıştır.II-) GENEL AÇIKLAMALARİcra ve iflas kanunu kambiyo senetlerine dayanılarak haciz yolu ile takipte bulunulmasını genel haciz yolu ile takipten ayırarak özel olarak düzenlemiştir. Bu özel düzenleme 167 ve 170b; 176a ve 176b maddelerinde yer almıştır. Kambiyo senetleri kıymetli evraktandır ancak takip konusu alacağın dayanağını teşkil eden belgenin kıymetli evrak olması yeterli olmayıp kambiyo senetlerinden biri olması gerekir. Kambiyo senetleri kanunda sınırlı sayıda belirtilmiş olup, üç tanedir. Bunlar: Bono (Emre muharrer senet) ; Poliçe ve Çektir. Takip konusu alacağın dayandığı belge bu üç kıymetli evraktan birisi değilse kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yoluna gidilemez.Örneğin kambiyo senetlerine benzeyen emre yazılı havaleler ve emre yazılı ödeme vaadleri kambiyo senedi olmadıkları için bu senetlere dayanılarak kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılamaz. Banka mevduat sertifikaları ise kıymetli evraktan sayılmasına karşın kambiyo senedi vasfını haiz olmadığından buna dayanılarak kambiyo senetlerine özgü takip yoluna başvurulamaz, bu husus Yargıtay’ın 23.12.1983 tarihli bir kararında tereddütsüz belirtildikten sonra söz konusu banka mevduat sertifikalarının İİK 68’de yazılı belgelerden olup olmadığı konusunda uyuşmazlıklar bulunduğu görülmektedir.Yargıtay’ın kararına karşı oy yazısı yazan üye M. Tekinöz de sertifikanın kambiyo senedi vasfında olmadığını kabul etmekle birlikte 68 anlamında belge olduğunu ve genel haciz yolu ile takibe dayanak yapılabileceğini söylemektedir. Alacağı kambiyo senedine bağlı bir alacaklının, alacak aynı zamanda rehinle temin edilmiş olsa bile önce rehne başvurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu durum önce rehne başvurma zorunluluğunun bir istisnasını teşkil eder.Kambiyo senedine özgü takip yolu, genel haciz yolu ile takibe nazaran alacaklı bakımından daha imtiyazlı hükümler ihtiva etmesine rağmen alacaklı dilediği takip yolunu seçmekte özgürdür. Ancak genel haciz yolu ile takipte ödeme emrine itiraz süresi 7 gün iken kambiyo senedine özgü takip yolunda 5 gündür. Ayrıca genel haciz yolu ile takipte borçlunun ödeme emrine itirazı takibi kendiliğinden durdurduğu halde, kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takipte bu itiraz satıştan başka takip işlemlerini durdurmaz.Alacaklı kambiyo senedine özgü takip yoluna başvurduğu takdirde kambiyo senedine dair zamanaşımı süreleri uygulanacak, oysa genel haciz yolu ile takibe başvurursa genel zamanaşımı süreleri uygulanacaktır. Pek tabii ki yukarıda da belirttiğimiz gibi, genel haciz yoluna başvurmuş alacaklı kambiyo senedini 68 anlamında belge olarak kullanabilecektir. III-) TAKİP TALEBİKambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile bononun tahsilinde alacaklı genel haciz yolu ile takipte İİK 58’e göre bulunması gereken hususlardan başka takip talebine bononun aslını ve borçlu adedi kadar onaylı örneğini eklemek zorundadır. Çünkü İİK 168/1 gereğince icra müdürü, İİK 170a/2 gereğince de icra mahkemesi söz konusu bononun bu vasfı haiz olup olmadığını re’sen araştırmak zorunda olduğundan takip konusu bononun takip talebiyle birlikte icra dairesine verilmesi gerekir. Bunun nedenleri bononun hem icra takibine konu olup hem de alacaklının elinde kalarak tedavülünün borçlunun menfaatlerine açıkça zarar verecek olması; borçlunun senedin aslını icra dairesinde görerek itirazlarını hazırlayabilmesi; ve nihayet borçlunun icra dairesine ödeme yapması durumunda senedi geri alabilmesi için bir güvence oluşturmasıdır. Yargıtay 21.10.1971 tarihli bir kararında aynen “senet aslının ibrazı mecburiyeti, icra memurunun senet aslını görüp alacaklının tercih (ettiği) özel takip yolunun uygunluğunu kestirmek amacına matuf olmakla beraber borçlunun itiraz süresi içinde icra dairesinde senet aslını görüp yazısını ve imzasını inceleyerek itiraza değer bir husus olup olmadığını tespit edebilmesine yardım gayesini de güder. Bu nedenledir ki senet, icra memuru tarafından görülüp hemen geri verilmeyerek hiç olmazsa itiraz süresince, borçlu tarafından incelenebilmesi için icra dairesinde alıkonulmalıdır.” Ayrıca alacaklı Örnek No:48’ e uygun olarak dolduracağı takip talebinde bononun tarihini ve numarasını da belirtmelidir.Bonoda asıl bono borçluları –bonoyu tanzim eden (keşideci) onun lehine aval veren ve bunların yetkisiz temsilcileri- dışında kalan cirantalar ve bunlara aval verenler, araya girme suretiyle ödeyenler hakkında takipte bulunabilmek için alacaklı ödememe protestosu çekmiş olmalıdır. Bu hallerde ödememe protestosu bononun aslıyla bir bütün teşkil ettiğinden protestonun takip talebine eklenmesi zorunludur. Asıl bono borçlularına ödememe protestosu çekilmiş olmasına gerek yoktur. Çünkü bunlar poliçeyi kabul eden (muhatap) gibi sorumludurlar. Ayrıca protestodan muafiyet hallerinde protesto düzenlemeye ve bunu takip talebine eklemeye gerek yoktur. Senet hamili TTK 635 uyarınca senedin protesto edildiğini kendi cirantasına ve keşideciye ihbar etmek zorunda ise de bu yükümlülüğü yerine getirmemesi hamilin senet borçlularına karşı icra takibinde bulunma hakkını ortadan kaldırmaz. İhbar mecburiyetini yerine getirmemiş olan bono hamili ihmalinden doğan zarar ve ziyandan sorumlu olur. Kambiyo senetlerine özgü takip yolu ile bonoyu tahsil edebilmek için alacaklının elinde bono niteliğini taşıyan bir senedin bulunması gerekir. Ancak bonoyu elinde bulunduran herkes bu yoldan yararlanamaz. Bu kimselerin bonoya zilyet olması yeterli olmayıp alacaklarını kambiyo hukuku kurallarına göre düzenli ve birbirine bağlı cirolarla kanıtlamaları gerekir. Bu nedenle kendisine senet ciro edilmemiş olan alacaklı bu yolla takipte bulunamaz.Kambiyo senedine özgü takip yolunda alacaklı sıfatı; takip konusu alacağın dayandığı bononun son hamili (yetkili hamili); bono ciro edilmemişse bononun ilk hamili ile son hamili aynı kişi olup bononun lehdarıdır. Böyle bir durumda, bononun hamili (lehdar), bonoyu keşide edene (keşideci=borçlu) karşı giriştiği icra takibinde yetkili hamildir; bono ciro edilmişse yetkili hamil muntazam ciro zinciri ile senedin kendisine ciro edildiği (kendi hakkı müteselsil ve birbirine bağlı cirolardan anlaşılan) son hamilidir.Bononun yetkili hamili, bonodan doğan alacağı tahsil için sadece kendisinden önceki senet borçlularını takip edebilir. Bononun yetkili hamili ciro zincirinde kendisinden sonra gelen senet borçlularına başvuramaz. Tediyede bulunmuş olmak şartı ile ciranta veya avalist veya araya giren kişi veya kefil de icra takibinde yetkili hamildir. Bononun borçlusu ise; keşideci(bonoyu tanzim eden), ciranta, bunlar lehine aval verenler ve bu kişileri temsile yetkisi olmadığı halde temsilcisi sıfatıyla bonoyu imza eden kimselerdir. IV-) ÖDEME EMRİİcra müdürü alacaklının vermiş olduğu bonodan ve gerekli ise ödememe protestosundan alacaklının kambiyo senetlerine özgü takip yapma yetkisinin bulunduğunu ve bononun vadesinin gelmiş olduğunu tespit ederse borçluya genel haciz yolu ile takipten farklı olarak hemen bir ödeme emri gönderir. Kambiyo senedine özgü ödeme emrine şunlar yazılır:1. takip talebindeki kayıtlar 2. borcun ve takip masraflarının on gün içinde ödenmesi ihtarı 3. takibin dayanağı olan senet kambiyo senedi vasfını haiz değilse, beş gün içinde icra mahkemesine bildirmesi 4. borçlunun takibin dayanağı olan kambiyo senedindeki imzanın kendisine ait olmadığı iddiasında ise bunu beş gün içinde ayrıca ve açıkça bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirmesi aksi halde kambiyo senedindeki imzanın söz konusu takip bakımından kendisinden sadır sayılacağı ve imzayı haksız yere inkar ederse söz konusu senedin yüzde onu oranında para cezasına mahkum edileceği ve icra mahkemesinde itirazın kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde cebri icraya devam olunacağı ve ayrıca inkar tazminatına da mahkum edileceği ihtarı 5. borçlu olmadığı veya borcun itfa edildiği veya ertelendiği veya alacağın zamanaşımına uğradığı veya yetki itirazını sebepleriyle birlikte beş gün içinde icra mahkemesine bir dilekçe ile bildirerek 169a’ ya göre itirazın kabulüne dair bir karar getirmedikçe cebri icraya devam olunacağı ihtarı6. itiraz edilmediği ve borç ödenmediği takdirde on gün içinde 74. maddeye itiraz edilip de reddedildiği takdirde ise üç gün içinde 75.maddeye göre mal beyanında bulunması ve bulunmazsa 76.madde uyarınca hapisle tazyik edileceği veya gerçeğe aykırı beyanda bulunursa 338. maddeye göre ayrıca hapisle cezalandırılacağı ihtarıBorçlu, ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren beş gün içinde ödeme emrine itiraz etmezse on günlük ödeme süresi içinde borcu ödemek zorundadır. Aksi halde alacaklı, itiraz edilmemesi sebebiyle kesinleşmiş olan icra takibine dayanarak borçlunun mallarının haczini 78 ve devamı maddeler gereğince isteyebilir.V-) ŞİKAYETŞikayet, icra müdürünün emredici kanunu hükümlerine aykırı yaptığı icra takip işlemlerine karşı kabul edilmiş bir hukuki çaredir. Kambiyo senetlerine özgü takip yolunda ise genel haciz yolu ile takipten farklı olarak kanunda 7 günlük şikayet süresinin yanında 5 günlük şikayet süreleri de öngörülmüştür.a- Şikayet süresinin 5 gün olduğu hallerBorçlu takibin dayandığı senedin kambiyo senedi vasfını haiz olmadığı iddiasında ise ödeme emrini tebellüğ ettiği tarihten itibaren 5 gün içinde şikayet yolu ile icra mahkemesine başvurabilecektir.Alacaklının yetkili hamil olmaması hali de icra müdürü tarafından re’sen dikkate alınacağından bu durumda da 5 günlük şikayet söz konusu olacaktır. Alacaklının talebinin dayandığı senedin kambiyo senedi vasfını haiz olup olmadığı iddiasında ise mesele Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre çözülecektir. b- Şikayet süresinin 7 gün olduğu hallerKambiyo senetlerine özgü takip yolunda şikayetin İİK 168/3 bent, ve 170a/1’e dayandırılması dışındaki hallerde şikayet süresi 16/1’ e göre, genel hüküm olan, 7 güne tabidir.VI-) ÖDEME EMRİNE İTİRAZ VE İNCELENMESİKambiyo senedine dayanan haciz yolu ile takipte ödeme emrinin tebliği üzerine borçlunun itirazı;a- icra dairesinin yetkisine b- kambiyo senedinde kendisine isnad edilen imzayac- takip konusu borcun varlığı veya miktarına veya borcun ertelendiğine (imhal) ya da zamanaşımına uğradığına ilişkin olabilir. Borçlu bu üç itiraz sebeplerinden sadece birisine ya da birden fazlasına dayanabilir. Borçlunun her üç sebebe birden itiraz etmesi halinde icra mahkemesi öncelikle yetki ardından imza ve son olarak da borca itirazı inceleyip karara bağlayacaktır. Borçlu her üç itirazı da aynı şekilde; ödeme emrini tebellüğ ettiği tarihten itibaren beş gün içinde bir dilekçe ile takibin yapıldığı icra dairesinin bağlı bulunduğu icra mahkemesine ya da gönderilmek üzere masrafını ödemek suretiyle başka bir yer icra mahkemesine de verilebilir.Borçlu beş günlük itiraz süresini geçirdiği takdirde ödeme emri kesinleşir. Ancak borçlunun süresinde itiraz etmemekte, diğer şartları da mevcut olduğu takdirde gecikmiş itiraz yoluna başvurması mümkündür. Kambiyo senedine dayanan haciz yolu ile takipte ödeme emrinin tebliği üzerine borçlunun icra dairesinin yetkisine veya borca ya da imzaya karşı usulüne uygun olarak yapacağı itiraz takibi durdurmayıp sadece satışa engel olur. Kambiyo senedine dayanan haciz yolu ile takipte itiraz takibi kendiliğinden durdurmayıp takibin durabilmesi için icra mahkemesince takibin geçici olarak durdurulmasına veya itirazın kabulüne karar verilmiş olması gerekir.Ödeme emrinin tebliği usulsüz ise, usulsüz tebliği öğrenen borçlu icra mahkemesine başvurarak tebliğin usulsüz olduğunu şikayet yolu ile ileri sürebilecektir. Usulsüz tebliğ,Tebligat Kanunu madde 32 gereğince muhatabın öğrendiğini beyan ettiği tarihte yapılmış sayılacağı için, borçlunun usulsüz tebliği öğrendiğini beyan ettiği tarihten itibaren bir dilekçe ile beş gün içinde ödeme emrine karşı itirazlarını icra mahkemesine yapması gerekir. Aynı zamanda borçlu usulsüz tebliği öğrendiği tarihten itibaren yedi gün içinde ödeme emrinin tebliğinin usulsüzlüğünü şikayet yolu ile ileri sürecektir. İcra mahkemesi ise öncelikle şikayetin haklılığını incelemek zorundadır. a- yetki itirazı İcra dairesinin yetkisine itiraz etmek isteyen borçlu bu itirazını ödeme emrini tebellüğ ettiği tarihten itibaren beş gün içinde bir dilekçe ile icra takibinin yapıldığı icra dairesinin bağlı bulunduğu icra mahkemesine bildirir. Ayrıca borçlu itirazında İİK 50/1 ve HUMK 23/son c. Uyarınca yetkili icra dairesini de gösterecektir. Bonoya dayalı kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takipler bakımından yetkili icra daireleri; borçlunun ikametgahının bulunduğu yer icra dairesi ; bonoda kararlaştırılmış olan yetkili icra dairesi ; bonoda öngörülen ödeme yeri veya ödeme yeri yoksa bononun düzenlendiği yer icra dairesidir. Yargıtayın istikrarlı uygulamasına göre icra mahkemesinin borçlunun yetki itirazının kabulüne karar verebilmesi için icra dairesini yetkisiz olması ve bunun yanında borçlunun yetki itirazında gösterdiği icra dairesinin gerçekten yetkili olması gerekir. Yetki itirazının kabulüne ilişkin verilmiş karar nihai bir karar olduğundan temyizi mümkündür. Borçlunun sadece yetki itirazında bulunup da icra mahkemesinin itirazın reddine karar vermesi halinde de karar nihai olduğundan temyizi mümkündür. Borçlu yetki itirazı ile birlikte borcun esasına ve/veya imzaya da itiraz etmişse itirazın reddi kararı bir ara karar niteliğinde olacağından tek başına temyiz edilemez. Sadece yetki itirazında bulunan borçlu icra mahkemesinde itirazın incelenmesi sırasında artık borca ve/veya imzaya itiraz edemez.b- imzaya itirazİmzaya itiraz borçlunun takip konusu bono altındaki imzanın kendisine ait olmadığının tespitidir. İmzaya itiraz da icra mahkemesine beş gün içinde ayrıca ve açıkça bir dilekçe ile yapılmalıdır. Kambiyo senetlerine özgü takip usulleri bakımından İsviçre takip hukukundan değişik bir sistemi benimseyen kanunumuz her türlü itirazda olduğu gibi imzaya itirazın da usulünce tutanağa geçirilerek sözlü olarak yapılmasını değil dilekçe ile yapılmasını öngörmüştür. Borçlu bu şekilde imza itirazında bulunmazsa söz konusu bono altındaki imza İİK 168/4.b gereğince o takip bakımından kendisinden sadır sayılacaktır. İmzaya itiraz bir mutlak defi olduğu için sadece yetkili hamiline karşı değil iyiniyet aranmaksızın bononun bütün alacaklılarına karşı ileri sürülebilir.İcra mahkemesi imzaya itirazı mutlaka duruşma yaparak inceleyecektir. Ancak İİK 170/2’ye göre itiraz dilekçesinin kapsamından ve eklenen belgelerden itirazın ciddi olduğu kanaatine varırsa alacaklıya tebligat yapılmaksızın icra takibinin geçici olarak durdurulmasına karar verebilir. İcra mahkemesi incelemesini İİK 68a maddesinin 4.fıkrasına göre yapacaktır. İcra mahkemesi inceleme sonunda imzanın borçluya ait olmadığına karar verirse takip durur. Ancak belirtilmelidir ki alacaklının genel hükümlere göre dava açma hakkı saklıdır. Bu karar iki milyar lirayı geçmesi koşuluyla on gün içinde temyiz edilebilir. Bonoyu takibe koyan kötüniyetli veya ağır kusurlu alacaklı bonoya bağlı alacağın yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere tazminata ve ayrıca alacağın yüzde onu oranında para cezasına mahkum edilir. Alacaklının genel mahkemelerde dava açması halinde ise para cezasının tahsili dava sonuna ertelenecektir. İcra mahkemesi inkar edilen imzanın borçluya ait olduğuna kanaat getirirse borçlunun imza itirazının reddine karar verecektir. Red kararının temyizi mümkün olmakla birlikte takibi durdurmayacağından alacaklı malların haczini ve kararın kesinleşmesini beklemeden satışı da talep edebilecektir. Red kararının da kabul kararı gibi temyizi aynı şartlarla mümkündür. İmzaya itiraz ile takip durmuşsa itirazın reddi halinde borçlu bono konusu alacağın en az yüzde kırkı oranında inkar tazminatına ve bono konusu alacağın yüzde onu oranında para cezasına mahkum edilir. Ancak borçlunun menfi tespit ya da istirdat davası açması halinde tazminat ve para cezasının tahsili dava sonuna ertelenir. Bonoya dayanan haciz yolu ile takipte inkar edilen imzanın borçluya ait olup olmadığının icra mahkemesinde yapılan inceleme sonunda anlaşılamaması halinde ise alacaklı genel hükümlere göre genel mahkemelerde dava açıp alacağının varlığını ispat edebilecek ve lehine alacağı ilama dayanarak ilamlı haciz yolu ile bonoyu tahsil edebilecektir.c- borca itirazBorçlu kambiyo senedine dayanan haciz yolu ile takipte borca itirazını ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren beş gün içinde bir dilekçe ile icra mahkemesine yapacaktır. Borçlu, ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren süresi içinde bir dilekçe ile ödeme emrine itiraz etmezse, borcu ödemek zorundadır. Borca itiraz satıştan başka icra takip işlemlerini durdurmadığı için alacaklının itirazın kaldırılması için icra mahkemesine başvurması gerekmez. Borçlunun ise takibi durdurabilmek ve dahi mallarının haczini önleyebilmek için icra mahkemesinden itirazın kabulüne dair bir karar getirmesi gerekir. İcra mahkemesi borçlunun borca itirazı hakkında yapacağı incelemeyi mutlaka duruşmalı olarak en geç otuz gün içinde yapacaktır. Mahkeme borcun var olmadığını itfa veya imhal edildiğinin resmi veya imzası ikrar edilmiş bir belge ile ispatlanması halinde itirazı kabul eder. İcra mahkemesi hakimi borçlunun itiraz dilekçesine ekli olarak ibraz ettiği belgelerden borcun itfa veya imhal edildiğini veya senedin metninden zamanaşımına uğradığı veya borçlunun borçlu olmadığı kanaatine varırsa itirazın esası hakkında karar verinceye kadar icra takibinin geçici olarak durdurulmasına karar verebilir. Geçici durdurma kararı ihtiyati tedbir mahiyetindedir. Borca itiraz sebepleri; borçlunun borçlu olmadığı, borcun itfa edildiği, mehil verildiği, alacağın zamanaşımına uğradığı iddialarıdır. Bu sebepler kanunda sınırlı olarak sayılmıştır. 1. Borçlunun borçlu olmadığı itirazıBorçlu borçlu olmadığı hususunda itiraz etmek istiyorsa bunu ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren 5 gün içinde icra mahkemesine bir dilekçe ile bildirir. Borçlunun yalnız “itiraz ediyorum” demesi yeterli olup borca itiraz sebebini ayrıca ve açıkça bildirmek zorunda değildir. Borçluya karşı maddi hukuk hükümlerine göre takip yapılabilmesinin mümkün olduğu hallerde kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılabilecektir. Maddi hukuka dayanan itiraz sebepleri itirazlar ve defiler olup burada defiler de itiraz kapsamı içinde alınmaktadır. Mutlak defileri (borca itiraz sebepleri) kendisine karşı takip yapılan borçlu olmadığı itirazı altında icra mahkemesine bir dilekçe ile bildirebilir. Bonoların içeriği bu senette bağlı hak yönden o derece mutlak bir ölçü olmaktadır ki; borçlu senetten anlaşılan borca itiraz sebeplerini (defileri) her alacaklıya karşı ileri sürebilir. Zira alacaklı senedin metnini görerek almıştır. Senedin şekil koşullarına ilişkin defiler bütün ilgililer bakımından senedin hükümsüzlüğünü gerektirir. Bu gibi hallerde de borçlu defilerini itirazında ileri sürebilir. Senet yapma iradesine ilişkin defilerden mutlak defi olarak kabul edilenler de icra mahkemesine aynı şekilde bildirilebilir. Kural olarak alacaklı elindeki bonoya dayanarak senet borçlusunun önceki hamillerinden birine karşı doğmuş olan şahsi defileri senedin halihazırdaki yetkili hamiline karşı ileri sürülemeyecektir. Ancak bu kuralın iki istisnası vardır bunlar;yetkili hamilin senedi iktisap ederken kasden borçlu zararına hareket etmiş olması halinde ,borçlu kendisi ile önceki hamillerden biri arasında doğrudan doğruya mevcut ilişkilerden doğan defileri yetkili hamile karşı ileri sürebilir ve bononun vadesi geçtikten ve ödememe protestosu düzenlendikten veya protestonun düzenlenmesi için belirli bir süre geçtikten sonra ciro edilmesi halidir. Bu ciro alacağın temliki hükümlerini doğurur. Bu nedenle de önceki hamillere ileri sürülebilecek defiler yetkili (halihazır) hamile de ileri sürülebilir. 2. Borcun itfa olunduğu itirazıİtfa borcun ortadan kaldırılması halidir. Bu halde borcun varlığı kabul edilmekte fakat sonradan ortadan kaldırıldığı, ödeme emrinin tanzim ve tebliğ tarihleri itibariyle borcun mevcut olmadığı beyan edilmektedir. Bağışlama, ödeme, yenileme, alacaklı ve borçlu sıfatlarının birleşmesi, vazgeçme, bağışlama nedeniyle ibra, sulh sözleşmesi, senedin iptali , iptal sebebiyle mahkemece tevdi izni ve tevdi yeri belirlenmesi , vadesinde ödeme için ibraz edilmeyen senet bedelinin borçlu tarafından notere tevdi edilmesi itfa olarak kabul edilmektedir.İtfa itirazı bir şahsi defidir ve bu sebeple borçlu tarafından her hamile karşı ileri sürülemeyip sadece kendisinden önceki hamillerden birisi veya senedi tanzim eden kimse arasında doğrudan doğruya mevcut ilişki varlığı sebebiyle bunlara karşı ileri sürülebilir.3. Borcun ertelendiği (mehil verildiği) itirazıBorcun ertelenmesi, takip öncesi veya sonrasında alacaklının borçluya borcun ileri bırakılması için süre tanınmasıdır. Kambiyo hukuku bakımından ise, kambiyo senedinde yazılı vadenin haricen yapılan bir anlaşma veya alacaklının tek taraflı bir beyanı ile uzatılmasıdır. Esasında vade değişmemekte, ödeme zamanı değiştirilmektedir. Zira vadesi kanunda öngörülenden başka şekilde yazılan veya birbirini takip eden vadeleri gösteren bono batıl sayılır. 4. Borcun zamanaşımına uğradığı itirazıBono hakkında açılacak davalar vade tarihinden üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. İcra mahkemesi borçlunun zamanaşımı itirazını alacaklının ibraz ettiği bonodaki vade ve takip tarihini esas alarak inceleyecektir. Hamil zamanaşımı süresi içinde müracaat hakkını herhangi bir sebeple kullanmamış ise söz konusu bono kambiyo senedi niteliğini ve değerini kaybedeceğinden alacaklı tarafından kambiyo senetlerine özgü takibe konu yapılamayacaktır. Ancak pek tabiidir ki zamanaşımına uğramış borç eksik borç teşkil edeceğinden senetten ayrı olarak ve örneğin asıl borç ilişkisine dayanılarak alacağın tahsili mümkün olacaktır. Bu halde temel borç ilişkisinin tabi olduğu genel zamanaşımı süreleri uygulanacaktır.Borçlu icra mahkemesine itirazında bildirdiği sebeplerle bağlıdır. Bunları değiştiremez ve pek tabii ki genişletemez. Ancak borçlu bononun metninden anlaşılan itiraz sebeplerini icra mahkemesindeki ilk duruşmada ileri sürebilir. Kambiyo senetlerine özgü takipte takibin niteliğine aykırı düşmedikçe genel haciz yolu ile takibe ait hükümler de uygulama alanı bulacaktır. Nitekim İİK 170b maddesinde 61. maddenin 2,3,4,5 fıkraları ve 62-72 maddeler takibin niteliğine aykırı düşmedikçe uygulanacağı düzenlenmektedir.Kambiyo senetlerine özgü takibin ödeme emrinin kesinleşmesinden sonraki aşamaları tamamen genel haciz yolundaki gibidir. Borçlunun malları genel hükümlere haczedilecek , genel hükümlere göre satılacak , elde edilen paralar genel hükümler göre paylaştırılacak ya da ödenecektir. HAZIRLAYANLAR: İNCİ ALFAR , MURAT ÇEKİÇDOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ2004



serbest yorum

[zara]

SAYIN ALLAMİ,

BEN, -BİZLERE BURADA HANGİ AMAÇLA HUKUK BİLGİSİ DAYATMAYA ÇALIŞTIĞINIZI DA ANLAYAMADIĞIM HALDE VE BUNU BİR TARAFA BIRAKARAK- ÜŞENMEDEN, O SİZİN ÇARŞAF UZUNUĞUNDAKİ İLETİLERİ OKUDUM.


ACABA SİZ DE BİR ZAHMET AYNI SAYGIYI GÖSTERİP, BENİM GÖRÜŞLERİMİ VE YORUM YAZAN DİĞER DEĞERLİ ÜYELERİMİZİN GÖRÜŞLERİNİ OKUYACAK MISINIZ?? EĞER OKURSANIZ, GÖRÜŞTEN ZİYADE, SİZE BURADA SOMUT BİLGİ VERİLMİŞTİR.

SENEDİNİZ TEMİNAT SENEDİ OLUP; BORÇ İKRARINI HAVİ BİR BELGE DEĞİLDİR.

AYRICA; NE DEMEK, "AVUKATLAR, SAKIN OLA Kİ BİR DAHA SORULARIMI KAYNATMAYIN". (??) FORUMU AÇAN DA KONUYU KAYNATAN DA SİZSİNİZ!

BEN HALEN SORULARIMA CEVAP DAHİ ALABİLMİŞ DEĞİLİM.

ARTI:

SORUYORUM: YARGITAY'IN BOZMA GEREKÇESİ NEDİR?? BUNU DAHİ, NEDEN AÇIKLAYAMIYORSUNUZ?? DEVLET SIRRI MI??

SİZ BOZMA İLÂMINI VE GEREKÇESİNİ DAHİ SÖYLEMİYORSUNUZ. HERHALDE TELEPATİ KURUP BU BİLGİLERE ULAŞMAMIZI BEKLEMİYORSUNUZ,ÖYLE DEĞİL Mİ??

KUSURA BAKMAYIN. SİZİN SENEDİNİZLE İLGİLİ OLARAK BURNUMA ÇOK PİS KOKULAR GELİYOR. BU HUSUS, AKLA BAŞKA ŞEYLER GETİRMEKTEDİR.

İMZA TETKİKİ, KRİMİNAL LABOR, TEMİNAT SENEDİ, BONO VASIFALRINDA YOKSUNLUK,VS.VS. BU SENET BENCE ŞAİBELİ BİR SENETTİR VE BAŞINIZA ÇOK İŞLER AÇABİLİR.

BİRAZ SAYGI...