İstinaf Kanun Yoluna Başvuru

İstinaf kanun yolu, ilk derece mahkeme kararlarına karşı, bölge adliye mahkemelerine(BAM), olağan kanun yoluna, başvuruyu ifade etmektedir. İstinaf kanun yoluna başvurulabilecek kararlar, HMK. 341. maddesinde;

‘(1) İlk derece mahkemelerinden verilen nihai kararlar ile ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz taleplerinin reddi ve bu taleplerin kabulü hâlinde, itiraz üzerine verilecek kararlara karşı istinaf yoluna başvurulabilir.
(2) Miktar veya değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararlar kesindir. (Ek cümle: 24/11/2016-6763/41 md.) Ancak manevi tazminat davalarında verilen kararlara karşı, miktar veya değere bakılmaksızın istinaf yoluna başvurulabilir. (1)
(3) Alacağın bir kısmının dava edilmiş olması durumunda üç bin Türk Liralık kesinlik sınırı alacağın tamamına göre belirlenir. (1)
(4) Alacağın tamamının dava edilmiş olması durumunda, kararda asıl talebinin kabul edilmeyen bölümü üç bin Türk Lirasını geçmeyen taraf, istinaf yoluna başvuramaz. (1)
(5) İlk derece mahkemelerinin diğer kanunlarda temyiz edilebileceği veya haklarında Yargıtaya başvurulabileceği belirtilmiş olup da bölge adliye mahkemelerinin görev alanına giren dava ve işlere ilişkin nihai kararlarına karşı, bölge adliye mahkemelerine başvurulabilir.’ şeklinde tek tek sayılmıştır.

İstinaf olağan kanun yoluna başvuru süresi, ilk derece mahkemesi kararının başvurana tebliğ tarihi itibari ile iki (2) haftadır. Özel hükümler saklı tutulmuştur.

İstinaf kanun yoluna başvuru, kararı veren ilk derece mahkemesine, bölge adliye mahkemesine gönderilmek üzere verilecek bir dilekçe ile yapılır. İstinaf kanun yoluna başvuru dilekçesinde bulunması gereken hususların tamamı ise HMK. 342. maddesinde izah edilmiştir. İlgili madde uyarınca, istinaf kanun yoluna başvuru dilekçesinin taraf sayısı kadar düzenlenmesi ve dilekçede, istinaf kanun yoluna başvuran ve aleyhine istinaf kanun yoluna başvurulan karşı taraf sıfatları, adı, soyadı, T.C.Kimlik Numarası ve adresleri; varsa kanuni temsilcileri ve vekillerinin adı, soyadı ve adresleri; kararın verildiği ilk derece mahkemesi bilgisi ve karar tarihi; kararın, istinaf kanun yoluna başvurana tebliğ tarihi; karar özeti; istinaf kanun yoluna başvuru sebepleri ve gerekçesi ile talep sonucunun ayrıca başvuran ve/veya kanuni temsilcisinin yahut vekilinin imzasının bulunması gerekmektedir.

İlgili madde uyarınca, istinaf kanun yoluna başvuru dilekçesinin başvuranın kimliği ve imzasıyla, başvurulan kararı yeteri kadar belli edecek kayıtları taşıması halinde HMK.355. maddesi gereğince gerekli inceleme yapılması gerektiği, başvurunun reddolunmayacağı hüküm altına alınmış ise de istinaf kanun yoluna başvuru sebep ve gerekçelerinin yazılmamış olması halinde başvurunun reddine karar verildiği açıktır. İşbu sebeple dilekçede istinaf kanun yoluna başvuru sebep ve gerekçelerinin özellikle ve ayrı bir başlık altında izahı gerekmektedir.

İstinaf kanun yoluna başvuru dilekçesi, kararı veren ilk derece mahkemesine veya başkaca mahkemeye verilebilir. Başvuru dilekçesi, kararı veren ilk derece mahkemesine ibrazı devamında mahkemece, dilekçede belirtilen bölge adliye mahkemesine bağlı kalınmaksızın, ilgili bölge adliye mahkemesine gönderilir; istinaf kanun yoluna başvuru dilekçesinin başkaca bir mahkemeye ibrazı halinde ise, başvurunun yapıldığı mahkemece derhal kararı veren ilk derece mahkemesine durum bildirilerek dilekçe ek ve örnekleri ile birlikte kararı veren ilk derece mahkemesine gönderilir, devamında ilk derece mahkemesinde başvuru, bölge adliye mahkemesi başvuru defterine kaydolunur.

İstinaf kanun yoluna başvuru ile aynı zamanda istinaf kanun yoluna başvuru harcı ve tebligat masrafları dahil olmak üzere tüm giderler ödenmelidir. Aksi halde ilk derece mahkemesince düzenlenecek bir muhtıra ile, ilgili eksikliğin giderilmesi için başvurana bir (1) haftalık kesin süre verilir ve gerekenlerin ifa edilmemesi halinde başvuru hakkından vazgeçmiş sayılacağı ve mahkemece başvurunun yapılmamış sayılacağına karar verileceği bildirilir. Bu karara karşı istinaf kanun yoluna başvuru açıktır.

İstinaf kanun yoluna başvuru dilekçesinin karşı tarafa tebliğ ile karşı tarafın iki (2) haftalık cevap süresinin dolması ardından dosya ilgili bölge adliye mahkemesine gönderilir.

İstinaf kanun yoluna katılma yolu ile başvuru mümkündür.

Taraflar ilk derece mahkemesinin kendilerine tebliğinden önce istinaf kanun yoluna başvurudan feragat edemezler, ilk derece mahkemesinin kararının tebliğ tarihi itibari ile başvuru dilekçesinin ibrazı devamında, verilecek istinaf kanun yoluna başvuru hakkından feragat dilekçesi üzerine ise mahkemece, dosya bölge adliye mahkemesine gönderilmemiş ise başvurunun reddine; işbu halde dosya bölge adliye mahkemesine gönderilmiş ise ilgili bölge adliye mahkemesince feragat nedeniyle başvurunun reddine hükmedecektir.

İstinaf kanun yoluna başvuru kural olarak ilk derece mahkeme kararının icrasını etkilememektedir. Fakat kişiler hukuku, aile hukuku ve taşınmaz mallar ile ilgili ayni haklara haklara dair kararlar kesinleşmedikçe icraya konulamayacağı gibi bu kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvuru her ne kadar hükmün icrasına etki etmeyecek ise de İİK. 36 gereği icranın geri bırakılması talep olunabilecektir.

İstinaf başvurusunun kötü niyetle yapılması halinde HMK. 329. Maddede izah olunan kötüniyetle veya haksız dava açılmasının sonuçları uygulanacaktır.

İstinaf kanun yoluna başvuru halinde bölge adliye mahkemesince, dosyada eksiklik bulunmaması halinde;

* davaya bakması yasak olan hakim tarafından karar verilmiş olması,
* ileri sürülen haklı ret talebine rağmen reddedilen hakim tarafından dosyaya bakılmış olması,
* mahkemenin görevli ve yetkili olmasına rağmen görevsizlik ve yetkisizlik kararı vermiş olması,
* mahkemenin görevli ya da yetkili olmamasına rağmen davaya bakmış olması, veya mahkemenin bölge aliye mahkemesinin yargı çevresi dışında kalmış olması,
* diğer dava şartlarına aykırılığın mevcut bulunması,
* usule aykırı biçimde davanın birleştirilmesine veya tefrikine, merci tayinine karar verilmiş olması,
* mahkemece dava taraflarınca davanın esasına ilişkin gösterilen delillerin hiçbiri toplanmadan veya gösterilen deliller değerlendirilmeden karar verilmiş olması durumlarında, duruşma yapmaksızın, esası incelemeden kararın kaldırılmasına ve davanın yeniden görülmek üzere kararı veren mahkemeye veya kendi yargı çevresinde uygun göreceği başka bir yer mahkemesine ya da görevli ve yetkili mahkemeye gönderilmesine kesin olarak karar verilir.

İstinaf kanun yoluna başvuru halinde bölge adliye mahkemesince inceleme, başvuru sebep ve gerekçeleri çerçevesinde değerlendirilir. Ancak, kamu düzenine aykırılığın mevcudiyeti halinde res’en inceleme mümkündür.

Yukarıda izah edilen HMK. 329. maddesi kapsamı dışında kalan hallerde inceleme, duruşmalı olarak yapılmakta ve taraflara duruşma günü tebliğ edilmektedir.

İstinaf kanun yoluna başvuru ile bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinde;
* karşı dava açılamaz,
* davaya müdahale talebinde bulunulamaz,
* davanın ıslahı ve 166 ncı maddenin birinci fıkrası hükmü saklı kalmak üzere davaların birleştirilmesi istenemez.
* bölge adliye mahkemeleri için yetki sözleşmesi düzenlenemez,
* ilk derece mahkemesinde usulüne uygun olarak gösterildiği hâlde incelenmeden reddedilen veya mücbir bir sebeple gösterilmesine olanak bulunmayan deliller bölge adliye mahkemesince incelenebilir. (HMK.357. madde)

Bölge adliye mahkemesince, istinaf kanun yoluna başvuru sonucunda;
1- İlk derece mahkemesi kararının kaldırılarak mahkemeye gönderilmesine,
2- İlk derece mahkemesi kararını kaldırarak davanın kısmen veya tamamen kabulüne karar verilmesi,
3- İlk derece mahkemesi kararını kaldırarak yapılacak inceleme sonucu davanın reddine karar verilmesi mümkündür.

Av. Pınar Topal