Memurların İsteğe Bağlı Sigortalı Olmaları

1- Emekli Sandığı Kanununa Göre İsteğe Bağlı Sigortalılık

Geçtiğimiz günlerde, Çanakkale’mizin güzel mi güzel, şirin mi şirin ada ilçesi Gökçeada’da ikamet eden Erol Aslan adında bir dostum aradı ve Emekli Sandığı Kanununa göre isteğe bağlı sigortalılık konusunda biraz sohbet ettik. Müsaadenizle yazımız içeriğinde 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununa göre isteğe bağlı sigortalılık konusunu ayrıntılı olarak sizlerle paylaşmak istiyorum.

İsteğe bağlı sigorta; zorunlu sigortalılık niteliğini yitirmiş kişilerin belirli koşullarla isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle, uzun vadeli sigorta kollarına, genel sağlık sigortasına tâbi olmalarını sağlayan, kişilere sosyal sigorta ilişkisini devam ettirme olanağını veren ve kişinin iradesine bağlı olan bir sigortadır.

Ssk ve Bağ-Kur mevzuatında işlevselliği olan isteğe bağlı sigorta uygulaması maalesef Emekli Sandığı Kanunu uygulamalarında bulunmamakta iken, 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununa, 17.09.2004 tarih 5234 sayılı Kanunla eklenen bir fıkra ile Emekli Sandığı mensuplarına da isteğe bağlı sigortalı olma olanağı sağlanmıştır.

A) İsteğe Bağlı Sigorta Kapsamına Kimler Girmektedir?

a) Emekli Sandığı Kanunun 12’inci maddesine göre, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa ve diğer personel kanunları ile kendi kuruluş kanunlarına göre sandık iştirakçisi olarak en az on yıl çalışmış olmak,
(Fiili hizmet zammı ile ücretsiz izinde geçen sürelerde dahil tüm borçlanılan hizmetler hariç)

b) Görevinden istifaen veya müstafi sayılmak suretiyle ayrılmak,

c) Görevinden ayrıldıkları tarihten itibaren altı ay içinde, yazılı olarak müracaat etmek,

d) Herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna zorunlu olarak prim ödemeleri gereken görevlerde çalışmamak,

şartıyla talep dilekçelerinin Kurum kayıtlarına geçtiği tarihi takip eden aybaşından itibaren (ayın 15’inden) isteğe bağlı iştirakçi olarak ilgilendirilmektedirler.

B) İsteğe Bağlı Sigorta Ödemesinin Miktarı ve Statüsü:

Bu kanun uyarınca, isteğe bağlı iştirakçi olarak ilgileri kurulanların emeklilik keseneği ve kurum karşılıkları, (yüzde 20 kesenek ve yüzde 16 karşılık)görevlerinden ayrıldıkları tarihteki emeklilik keseneğine esas aylık, derece, kademe ve varsa ek göstergeleri üzerinden keseneğe esas diğer unsurlar da nazara alınmak suretiyle hesaplanmaktadır. Emeklilik keseneği ve kurum karşılıklarını ait olduğu ay içinde sandık hesabına yatırmak gerekmektedir. Derece ve kademeye göre değişmekle beraber, yaklaşık 450 lira civarında kesenek ödemesi yapılmaktadır. Kesenek ve karşılıkları süresi içinde ödenmeyen veya eksik ödenen aylar hizmet olarak sayılmamakta ve daha sonra ödenme imkânı da bulunmamaktadır.

Sandığa emekli keseneği ödedikleri her yıl için bir kademe ilerlemesi ve eğitim durumları itibariyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre yükselebilecekleri dereceyi geçmemek şartıyla her üç yıl için bir derece yükselmesi uygulanır. İsteğe bağlı ödenen bu süreler, tekrar Sandığa tabi bir göreve başlayanlar için de geçerli olmak üzere emeklilik ikramiyesinin süre ve miktar yönünden hesabı ile kazanılmış hak aylıklarının tespitinde dikkate alınmaz. Bu şekilde Sandıkla ilgilendirilenler bu Kanunun uygulanmasında isteğe bağlı iştirakçi olarak kabul edilirler.

5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce; 5434 sayılı Kanunun 12 nci ve geçici 218 inci maddelerine göre isteğe bağlı iştirakçilikleri devam edenlerin yeni bir yazılı talep alınmaksızın 5434 sayılı Kanuna göre ilgileri devam ettirilecektir.

Ayrıca, 5434 sayılı Kanuna tabi iştirakçi iken, Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibariyle Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamına alınanlar ile 2008 yılı Ekim ayı başından önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışmış olup, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine tabi olarak yeniden çalışmaya başlayanlardan, görevinden ayrılarak 5434 sayılı Kanunun 12 nci maddesi uyarınca isteğe bağlı iştirakçi olmak üzere başvuruda bulunanların gerekli şartları taşımaları halinde, haklarında 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan hükümleri de dahil 5434 ve 2829 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılacaktır.

5434 sayılı Kanunun 12 nci maddesi uyarınca isteğe bağlı iştirakçi olanların ve Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte iştirakçiliği devam edenlerin primleri (emekli keseneği ve kurum karşılıkları) 5434 sayılı Kanuna göre tahsil edilecek ve bu süreleri 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının ( c) bendi kapsamında değerlendirilecektir.

C) İsteğe Bağlı Sigortalı Olamayacaklar:

a) Herhangi bir sebeple memurluktan çıkarılmış olanlar,

b) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 96 ncı maddesi uyarınca olağanüstü hal, sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hallerinde veya genel hayata müessir afetlere uğrayan yerlerdeki devlet memurlarından, yerine atanacaklar gelip işe başlamadan görevlerini bırakanlar,

c) Diğer sosyal güvenlik kurumları ile zorunlu olarak ilgilendirilmeleri gereken görevlerde çalışmakta olanlar,

d)Diğer sosyal güvenlik kurumlarından veya sandıktan kendi çalışmalarından dolayı emekli aylığı alanlar,

e) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 48 inci maddesinin (A) bendinin (5) numaralı alt bendinde belirtilen, devlete karşı işlenen suçlar ile rüşvet, zimmet, irtikap vs. suçlardan dolayı mahkum olanlar,

İsteğe bağlı olarak Emekli Sandığına tabi hizmet kazanamazlar.

D) İsteğe Bağlı Sigortalılığın Sona Ermesi:

a) Toplu ya da fasılalı olarak toplam altı aydan daha fazla süreye ilişkin emekli kesenekleri ile kurum karşılıklarını süresinde ödemeyenlerin isteğe bağlı iştirakçilikleri sona erer.

b) Emekli Sandığına isteğe bağlı olarak giren iştirakçiler diledikleri zamanda dilekçe vererek isteğe bağlı kesenek ödemekten vazgeçebilirler. Sandıkla ilişkilendirilme isteğinden vazgeçtiğini yazılı olarak Sandığa bildirenlerin, isteğe bağlı iştirakçiliklerine başvuru tarihini takip eden aybaşından itibaren son verilir. Ancak bu madde uyarınca isteğe bağlı iştirakçiliği sona erdirilenlerin tekrar isteğe bağlı iştirakçi olarak ilgilendirilmeleri mümkün değildir.

c) Diğer sosyal güvenlik kurumları ile zorunlu olarak ilgilendirilmelerini gerektirir görevlerde çalışmakta olan ya da çalışmaya başlayanlar ile diğer sosyal güvenlik kurumlarından veya sandıktan kendi çalışmasından dolayı aylık bağlanmış olanlar isteğe bağlı iştirakçi olamazlar. Bunlardan diğer sosyal güvenlik kurumlarına tâbi olarak çalışmaya başlayıp bu görevleri sona erenler de altı ay içinde yazılı olarak isteğe bağlı iştirakçi olmak üzere başvuruda bulunabilirler.

E- Genel Sağlık Sigortası Kapsamı:

5510 sayılı kanun hükümleri kapsamında isteğe bağlı sigortalı olanlar, Kanunun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, sigortalı tarafından belirlenen prime esas aylık kazancının; yüzde 20’si oranında emeklilik primi, yüzde 12’si oranında da sağlık primi olmak üzere toplam yüzde 32 oranında prim ödemekte olup bundan başka prim ödemeden sağlık yardımı almaktadırlar.

Ancak emekli sandığı isteğe bağlı iştirakçisi; her ay yüzde 36 oranında kesenek ve karşılık ödendiği halde sağlık yardımından yararlanamamaktadır.

Sağlık yardımından da yararlanılmak istenmesi halinde ise yüzde 12 oranında Genel Sağlık Sigortası primi ödenmesi gerekecek ve sonuç olarak 5434 sayılı Kanuna tabi isteğe bağlı iştirakçiler emeklilik ve sağlık dahil toplam yüzde 48 oranında prim ödemek durumunda kalmaktadırlar.

Sağlık ve sosyal güvenlik dolu günler dileğimle...

Mümin BAGATIR-Sosyal Güvenlik Denetmeni

Çalışma Rehberi