Çek hukuku

ÇEK#8217;ler hakkında Faydalı Bilgiler

· Bir senedin çek olabilmesi için herşeyden önce #8217;çek#8217; kelimesini ihtiva etmesi gerekir.
· Çekte #8216;kabul#8217; söz konusu değildir.
· Çek bir havaledir.
· Çekte #8216;muhatabın cirosu#8217; batıldır.TTK 701 ve Çekin muhatap lehine cirosu da makbuz hükmündedir.
· Çekler görüldüğünde ödenir. Bu emredici bir hükümdür. TTK 707
· Çekte ödenmeme halinde müracaat hakkının kullanılabilmesi için, mutlaka protesto düzenlettirmek mecburiyeti yoktur. Doğrudan doğruya çek üzerinde tespit ve tevsik olunabilir.

· Ödememe halinde hamilin çek borçlularına karşı müracaat hakkı doğar. TTK 720. Çekte Müracaat Hakkının kullanılabilmesi imkanının ZAMANAŞIMI SÜRESİ 6 (ALTI) AYDIR. Çekte ZAMANAŞIMI SÜRELERİ İBRAZ SÜRESİNİN BİTİMİNDEN İTİBAREN İŞLEMEYE BAŞLAR. TTK 726. Bu husus protestonun 721/2 ye göre ibraz süresinin bitimini takip eden ilk iş günü içinde çekilmiş olmasından dolayı değişmez.

· İBRAZ SÜRELERİ :
1. Çek ihdas yerinde ödenecekse 10 GÜN,
2. Başka bir yerde ödenecekse 1 AY,
3. Ayrı kıtalarda bulunan ihdas ve ödeme emrinde ise 3 AY#8217; dır.

· Çek damga vergisine tabi değildir.

· MUHATABIN KONTROL MÜKELLEFİYETİ :
1. Çekin SAHTE veya TAHRİF edilip edilmediğini kontrol etmekle banka mükelleftir.
2. Bankanın sahte veya tahrif edilmiş bir çeki ödemesinde , keşidecinin ise , kanuna aykırı bu fiilin işlenmesinde herhangi bir kusurlu davranışları yoksa, sorumluluk bankada kalacaktır. Bankanın özen yükümünü yerine getirmesinde durum evleviyetle böyledir. TTK 724
3. TTK 724 emredici hüküm değildir. Bu sebeple Çek Anlaşmasıyla , sahte veya tahrif edilmiş bir çekin ödenmesinde kendisine izafe edilebilecek herhangi bir kusur bulunmadığı takdirde , bankanın bu ödemeyi keşidecinin hesabına borç kaydedebileceği yolunda bir şart konulabilir.( Çek Taahhütnamesi ) ANCAK muhatap bankanın anlaşmaya organların hafif kusuru halinde sorumluluğun yine keşidecide olacağı yolunda koyacağı şartlar Yargıtay İçtihatlarına göre geçerli değildir. BK 99/2
4. Hamil kötü niyetliyse ve bankada ödeme yapmışsa, banka paranın geri verilmesi için dava açar. BK 61 vd.
5. Banka çeki ibraz edenin hüviyeti, vekaleti ve hak sahipliği konusunda araştırma yapmakla mükelleftir. TTK 567
· Yargıtay teyitli çeki geçerli saymaktadır. (Muhatap banka tarafından yazılan kayıtlar ...)(HGK 29.09.1973 1971/T-587 K.719 )
· İbraz süresinin geçmesinden sonra çekin teyitli çek vasfı ortadan kalkar ve bloke halde tutulan para , ilgili hesaba alacak olarak kaydedilir veya keşideciye iade olunur.
· Çekte REHİN CİROSU YAPILAMAZ.
· Karşılığı olmayan çekin bankaca ödenmesi durumunda banka genel hükümlere göre keşideciye başvurabilir.

KARŞILIKSIZ ÇEK

· Kısmen veya tamamen ödenmeyen çekin üzerine , ödenmeme sebebinin ve ibraz tarihinin banka tarafından yazılması mecburidir. Aksi takdirde bankanın cezai sorumluluğu mevcuttur. Ardından muhatap banka hesap sahibine tebligatta yani İHTARDA bulunur. ÇEK KANUNU 7, 8. İhtar İADELİ TAAHHÜTLÜ mektupla yapılır. Muhatap banka hamil adına bir hesap açar , bu bankanın mükellefiyetidir.
· Çek kanunu m.13/2
· HESAP SAHİBİNİN DÜZELTME HAKKI ÇEK KANUNU m.8
#8220;Hesap sahibinin ihtar mektubunu aldığı veya 12. maddeye göre almış sayıldığı tarihten itibaren 7 işgünü içinde çek tutarını veya karşılıksız kalan bölümünü , %10 tazminatı ve gecikme faiziyle (kısa vadeli kredilere uygulanacak reeskont faizi ) birlikte hamil adına muhatap bankaya yatırdığı takdirde , çek keşide etme hakkını yeniden kazanır. Düzeltme hakkı karşılıksız çekin ibrazı tarihini takip eden 1 yıl içinde ancak iki defa kullanılabilir.#8221;
En önemlisi hamilin şikayet hakkı ortadan kalkar; dolayısıyla , karşılıksız çeke ilişkin cezayı düzenleyen hüküm ( ÇEK KANUNU m.16) artık uygulanmaz.

ÇEK HAMİLİ ŞİKAYET HAKKINI KULLANIRSA; ( 6 ay içinde)
· Davaya müdahil olarak katılabilir.
· Keşideciden çek bedelinin karşılıksız kalan kısmını, bunun % 5 #8216;i oranında tazminatını TTK 695/3 ve faizini ve masraflarını ve çek bedelinin %03#8217;ünü aşmamak üzere komisyon ücretini de talep edebilir. TTK 722 . Çek hamilinin bunları İCRA YOLUYLA takip etmesi de mümkündür. ANCAK, TTK daki %5 tazminat ile ÇEK KANUNU#8217;ndaki %10 oranındaki tazminatın birlikte istenmesi ise mümkün değildir.

KAMU DAVASININ ORTADAN KALDIRILMASI
· Ç.K. 16/2 c.3 #8211; Söz konusu davanın ve cezanın , şikayetin geri alınması yoluyla ortadan kaldırılması (düşürülmesi) mümkündür. Duruma göre hakim de buna karar veriri. Yeter ki Çek bedelinin karşılıksız kalan kısmı, %10 tazminat ve gecikme faizi ödenip hamilin zararı giderilsin.

TTK m. 711- ÇEK KAYBOLURSA VS...

#8216; Keşideci çekin kendisinin veya üçüncü bir kimsenin elinden rızası olmaksızın çıkmış olduğu iddiasında ise , muhatabı çeki ödemeden men edebilir. Muhatap bu talebe kesinlikle uymalıdır.
Böyle bir yasağa rağmen ödemede bulunan banka , ağır kusurlu bir davranışının sonuçlarına katlanmak zorundadır.
Keşideciden başka kimselerin ödemenin menini doğrudan doğruya muhatap bankadan isteyebilmeleri mümkün değildir.
Bunlar;
· Ya keşideciden böyle bir talepte bulunmasını isterler
· Ya da mahkemeden men kararı almak zorundadırlar.

Kaynakça : Öztan,Fırat, Kıymetli Evrak Hukuku,Ankara 2001,3.bası
Türk Ticaret Kanunu

AV.CEYLAN PALA