Öngörülmemiş Disiplin Suçlarının Hukuk Devleti İlkesine Aykırılığı Sorunu
Öngörülmemiş disiplin suçlarının hukuk devleti ilkesine aykırı olup olmadığını tartışmaya açmak, kendi görüşümü belirttikten sonra sizlerin görüşünü de öğrenmek istiyorum.
Anayasanın 2. maddesine göre Türkiye bir hukuk devletidir. Hukuk devletinin özel gereklerinden birisi idarenin eylem ve işlemlerinin önceden bilinebilir olması, belirlilik ve hukuki güvenlik ilkesinin mevcut olmasıdır. Buna göre mevzuatta öngörülmemiş disiplin suçlarının varlığı hukuk devleti ilkesine aykırı mıdır?
Örneğin "Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği"ne göre;
Alıntı:
Öngörülmemiş Disiplin Suçları
MADDE 11. Yukarıda sayılan ve disiplin cezası verilmesini gerektiren fiil ve hallere nitelik ve ağırlıkları itibarıyla benzer eylemlerde bulunanlara da aynı türden disiplin cezaları verilir.
Bir fiil veya durumun niteliği ve ağırlığı itibariyle başka bir fiil veya duruma benzediğinin objektif ve kesin olarak tespit edilebilmesi ne kadar mümkündür? Belli bir oranda benzerlik tespit edilse dahi benzerliğin cezalandırılmaya layık olduğunun tespiti nasıl gerçekleşecektir?
Örneğin yine aynı yönetmeliğe göre, yükseköğretim kurumunda alkollü içki içmek bir veya iki yarıyıl için uzaklaştırma cezasını gerektirmektedir. Peki öğrencinin yükseköğretim kurumunda sigara içmesi de aynı cezayı gerektirir mi? Gençliğin zararlı alışkanlıklardan korunması için yapılan çalışmalarda alkolün yanında sigaradan da bahsedilmesi adettendir. Denilebilir ki alkol insanın ayırt etme gücünü etkilediği için bu durum öğrencinin kurum düzenini bozmasına veya kendisini gülünç bir duruma düşürmesine neden olarak öğrenciliğin saygınlığına zarar verebilir. Oysaki sigara temyiz kudretini etkilemez, bu nedenle sigara içmenin cezalandırılmaması gerekir. Buna karşı da şöyle bir itiraz yapılabilir, yönetmelik sadece alkollü olmayı disiplin suçunun oluşması için yeterli saymış, sarhoşluk veya alkolün etkisi nedeniyle kurumun düzeninin bozulmuş olması gibi başka bir unsur aramamıştır. Bu durumda sarhoşluk zararınını bir kenara bırakacak olursak, geriye alkolün iki zararı kalır. Bunlar sağlığa zararlılık ve bağımlılıktır. Bu iki unsuru sigara da taşımaktadır. Üstelik bir üniversite öğrencisinin sigara içerek, lise ve ilköğretim öğrencilerini de sigaraya özendirebileceği düşünülebilir. Bir de 1982 Anayasası'nın 58. maddesindeki "Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır" hükmünü göz önüne alınca, yükseköğretim kurumunda sigara içmek dahi cezalandırılabilirlik şartını taşımaya yeterli gözükmektedir!
Öngörülmemiş disiplin suçları bana Sokrates'in "bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir" sözünü hatırlatıyor. Hukuk devleti ilkesine göre, bireyin idarenin her türlü eylem ve işlemini önceden bilebilmesi gerekirken, bu durumda bireyin bildiği tek şey idarenin eylem ve işlemini öngöremeyeceği ve bilemeyeceğidir. Fikrimce böyle bir durum hukuk devleti ilkesine aykırıdır.
__________________________________________________
Önemli Not:
Gerçi 1982 Anayasası, Türkiye'nin bir hukuk devleti olduğunu belirtmiş, fakat hukuk devletinin ne olduğunu belirtmemiştir. Bu açıdan idarenin eylem ve işlemlerinin önceden bilinebilir olmasının hukuk devleti ilkesinin gereklerinden birisi olup olmadığı tartışmaya açıktır. Bu konuda anayasada bir hüküm olmadığına göre ne yapılacaktır? Yapılacak tek yol, her ne kadar bağlayıcılıkları olmasa da, Anayasa Mahkemesi'nin hukuk devletini nasıl yorumladığını ve doktrinin hukuk devleti ilkesine ne anlam verdiğini incelemektir.
Doktrinde Kemal Gözler hukuk devleti ilkesinin özel gereklerinden birisinin de idarenin eylem ve işlemlerinin önceden bilinebilir olması gerektiğini yazmaktadır. Bildiğim kadarıyla doktrinde diğer yazarlar da hukuki güvenlik ve belirlilik ilkesini, hukuk devleti ilkesinden ayrı tutmuyorlar.
Anayasa Mahkemesi'ne göre de;
Alıntı:
Anayasa Mahkemesi Kararı
( Esas Sayısı : 2008/94, Karar Sayısı : 2010/13, Karar Günü : 21.1.2010, R.G. Tarih-Sayı :19.03.2010-27526,
http://www.anayasa.gov.tr/index.php?l=karar&id=2805 )
"Anayasa’nın 2. maddesinde yer alan hukuk devletinin temel ilkelerinden biri “belirlilik”tir. Bu ilkeye göre, yasal düzenlemelerin hem kişiler hem de idare yönünden herhangi bir duraksamaya ve kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır ve uygulanabilir olması, ayrıca kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarına karşı koruyucu önlem içermesi de gereklidir. Belirlilik ilkesi, hukuksal güvenlikle bağlantılı olup birey, yasadan, belirli bir kesinlik içinde, hangi somut eylem ve olguya hangi hukuksal yaptırımın veya sonucun bağlandığını, bunların idareye hangi müdahale yetkisini doğurduğunu bilmelidir. Ancak bu durumda kendisine düşen yükümlülükleri öngörebilir ve davranışlarını ayarlar. Hukuk güvenliği, normların öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde devlete güven duyabilmesini, devletin de yasal düzenlemelerde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılar. Yasa kuralı, ilgili kişilerin mevcut şartlar altında belirli bir işlemin ne tür sonuçlar doğurabileceğini makul bir düzeyde öngörmelerini mümkün kılacak şekilde düzenlenmelidir. “Öngörülebilirlik şartı” olarak nitelendirilen bu ilkeye göre yasanın uygulanmasında takdirin kapsamı ve uygulama yöntemi bireyleri keyfi ve öngöremeyecekleri müdahalelerden koruyacak düzeyde açıklıkla yazılmalıdır. Belirlilik, kişilerin hukuk güvenliğini korumakla birlikte idarede istikrarı da sağlar."
Cevap: Öngörülmemiş Disiplin Suçlarının Hukuk Devleti İlkesine Aykırılığı Sorunu
Konuyu biraz daha incelerken, Danıştay'ın bir kararında öngörülmemiş disiplin suçlarının hukuk devleti ilkesine aykırılığından hiç bahsetmediğini, aksine bunu olağan bir düzenleme olarak kabul ettiğini farkettim:
Alıntı:
Danıştay 8. Daire 1995/4710 E.N , 1997/3276 K.N.
Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliğinin 1. maddesinde; bu yönetmeliğin; kanun, tüzük, yönetmelik ve yönergelerin öğrencilere yüklediği görevleri yükseköğretim kurumu içinde ve dışında yerine getirmeyen uyulması gerekli hususlara uymayan, yasaklanan işleri yapan veya öğrencilik sıfat, şeref ve haysiyeti ile bağdaşmayan hal ve harekette bulunan öğrencilere verilecek disiplin cezalarını, usul ve teşkilatla ilgili hükümleri belirtmek amacıyla düzenlendiği; aynı yönetmeliğin "Öngörülmemiş Disiplin Cezaları" başlıklı 11. maddesinde ise, bu yönetmelikte sayılan ve disiplin cezası verilmesini gerektiren fiil ve hallere nitelik ve ağırlıkları itibariyle benzer eylemlerde bulunanlara da aynı türden disiplin cezaları verileceği belirtilmiştir. Yukarıda açıklandığı gibi yönetmelik; öğrencilerin yükseköğretim kurumları içinde veya dışında yükseköğretimin ilke ve esaslarına aykırı fiil ve halleri ile öğrencilik sıfat, şeref ve haysiyetine yakışmayan hal ve hareketleri cezalandırmayı amaçlamaktadır.
Cevap: Öngörülmemiş Disiplin Suçlarının Hukuk Devleti İlkesine Aykırılığı Sorunu
Sayın Koçarslan,
Bahsettiğiniz konu aslında hukuk açısından çok önemli bir konu fakat nedense bu konuda hiç kimse bir görüş belirtmemiş, benim de sizinle aynı fikirde olduğumu bilmenizi isterim ki; belirlilik olmadan insanların kendilerini bu taktir hakkı denilen belirsizlikten nasıl koruyacakları da bir muammadır.
Amirin yaptığı bir işlemden dolayı mağdur olan, memuriyetten çıkarılan, hakkında ağır ceza mahkemesinde dava açılan ve beraat eden eski bir kamu çalışanı olarak bu belirsizlikten ne çektiğimi bir Allah bilir bir de başına gelenler.
