İpotek süresi

X ile A arasında ticari faaliyet sebebiyle oluşturulmuş bir adi senede dayalı bir borç ilişkisi var. X, A ile olan ticari faaliyeti sonucunda A'ya 1200 tl borçlanmış ve bu paranın 200 tlsini peşin vermiştir. Kalan 1000 tlyi de bir yıl içinde ödeyeceğini taahhüt etmiştir. Buna teminat olarak da maliki olduğu T taşınmazı üzerinde A lehine 1.derecede, 12 ay süreyle ve bila faiz ipotek tesis etmiştir. 12 ay boyunca A'yı oyalayan X, borcunu ödememiş ve ipotekte belirlenen 12 aylık süre dolmuştur. Soru şu:
İpotekte belirlenen sürenin dolması, A'nın lehine tesis edilen ipotek hakkı üzerinde nasıl bir etki yaratmıştır? A'nın bu hakkı artık geçersiz midir? A, bu hakka dayanarak icra takibi başlatamaz mı?

Konuyu aydınlığa kavuşturabilecek diğer bir soru: İpotekte süre belirlenmesi ve ipotekte vade belirlenmesi farklı kavramlar mıdır?

Bu konuyla ilgili bir yargıtay kararı sunuyorum.

T.C.
YARGITAY
12. HUKUK DAİRESİ
E. 2005/4803
K. 2005/8569
T. 21.4.2005
• İPOTEĞİN BELİRLİ SÜRE İÇİN KURULMUŞ OLMASI ( Bu Sürenin Sonunda İpoteğin Re'sen Fekkini Gerektirmeyeceğinden ve Tapu Kaydında Müşteki İpotek Alacaklısının İpoteği de Halen Tescilli Olduğu )
• İPOTEĞİN RE’SEN FEKKİ ( İpoteğin Belirli Bir Süre İçin Kurulmuş Olması Bu Sürenin Sonunda İpoteğin Re'sen Fekkini Gerektirmeyeceği )
• İPOTEĞİN SÜRESİNİN DOLMASI ( İcra Mahkemesince Şikayetin Esasının İncelenmesi Gerekirken Yazılı Şekilde İpotekte Belirlenen Sürenin Dolması Nedeniyle İpoteğin Ortadan Kalktığından Bahisle İstemin İncelemesiz Reddi İsabetsiz Olduğu )
2004/m.134
4721/m. 858, 992/c-1
ÖZET : İpoteğin belirli bir süre için kurulmuş olması; bu sürenin sonunda ipoteğin re'sen fekkini gerektirmeyeceğinden ve tapu kaydında müşteki ipotek alacaklısının ipoteği de halen tescilli olduğundan İİK' nun 134. maddesinde açıklanan ihalenin feshini isteyebilecek ilgililerden olduğu nazara alınarak icra mahkemesince şikayetin esasının incelenmesi gerekirken yazılı şekilde ipotekte belirlenen sürenin dolması nedeniyle ipoteğin ortadan kalktığından bahisle istemin incelemesiz reddi isabetsizdir.
DAVA : Yukarıda tarih ve numarası yazılı mahkeme kararının müddeti içinde temyizen tetkiki taraf vekillerince istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya mahallinden daireye gönderilmiş olmakla okundu ve gereği görüşülüp düşünüldü:
KARAR : Kamuya açıklık kuralı taşınmaz ipoteğinin sona ermesinde de hakim olduğundan; taşınmaz rehni ( ipotek ) terkin ile sona erer. ( MK. 858 ) Tapu sicilinde bir tescil olduğu sürece, tescil edilmiş rehin hakkının mevcudiyeti karine olarak kabul edilir. ( MK'nun madde 992/c-1 )
Rehin hakkı sahibinin yazılı terkin talebi ile ( terkine rıza ) terkin yapılır. Terkin için ayrıca hukuki bir sebep aranmaksızın rehin hakkı sahibinin tek başına muvafakatı yeterlidir. İpotek hakkı sahibinin terkine muvafakat borcu olmasına rağmen, yazılı terkine muvafakat beyanında bulunmaktan kaçınırsa, taşınmaz maliki, mahkemeye başvurarak ipoteğin fekkine ilişkin alacağı ilamla tapu memurundan terkini talep edebileceği gibi İİK'nun 153. maddesi koşullarında da icra dairesinden terkin talebinde bulunabilir. ( Alacaklı gaip, ikametgahı mechul veya alacağını almıyorsa borçlu İİK' nun 153. maddesi gereği ipotek bedelini icra dairesine depo ederek, icra mahkemesinden takip koşulu aranmaksızın ipoteğin fekkini talep etmesi gibi ) .
Rehinli alacaklının geçerli yazılı talebi üzerine yapılan terkin kurucu bir fonksiyon yerine getirir. Taşınmaz rehni gerek şekli, gerek maddi açıdan terkinle sona erer. ( Prof, Dr. M. Kemal Oğuzman - Prof. Dr. Öner Seliçi - Prof. Dr. Saibe Oktay - Özdemir Eşya Hukuku sf: 655 ) . M.K. rehinli taşınmazın tamamen yok olması halinde rehnin sicil dışı sona erdiğini kabul etmesi ( MK'nun madde 858/f-1) ve MK. 858/2. fıkrası ( kamulaştırma ) 'daki nedenler haricinde, ipoteğin, feragat, teminat altına alınan alacağın sona ermesi durumunda taşınmaz rehni doğrudan doğruya sona ermez. Tescil maddi değerini kaybetmiş olsa dahi maddi durum sicil dışı değiştiğinden, tapu kütüğü gerçek duruma uymasa da, taşınmaz rehni sicildeki kayıt sürdüğü sürece "şekli bakımdan" tapu kütüğündeki hukuki varlığını sürdüreceğinden terkin bu gibi halde de düzeltici bir görev olarak zorunludur. Her taşınmaz açısından ipotek yukarıda açıklanan özel durumlar dışında terkinle sona erer.
Somut olayda gözlendiği gibi ipoteğin belirli bir süre için kurulmuş olması; bu sürenin sonunda ipoteğin re'sen fekkini gerektirmeyeceğinden ve tapu kaydında müşteki ipotek alacaklısının ipoteği de halen tescilli olduğundan İİK' nun 134. maddesinde açıklanan ihalenin feshini isteyebilecek ilgililerden olduğu nazara alınarak icra mahkemesince şikayetin esasının incelenmesi gerekirken yazılı şekilde ipotekte belirlenen sürenin dolması nedeniyle ipoteğin ortadan kalktığından bahisle istemin incelemesiz reddi isabetsizdir.
SONUÇ : Taraf vekillerinin temyiz itirazlarının kabulü ile mahkeme kararının yukarıda yazılı nedenlerle İ.İ.K. 366 ve H.U.M.K.'nun 428. maddeleri uyarınca ( BOZULMASINA) , 21.04.2005 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Bu kararda benim soruma tam bir cevap bulamadım. Kararda ipotek hakkının re'sen kalkmayacağına değinilmiş. Öncelikle şu soruyu sormam lazım: İpotekte süre belirlenmesinin sonuçları nelerdir? Bu soruyu sorduktan sonra: Re'sen terkin olmayan taşınmaz üzerindeki ipotek, hükmünü yitirmiş olarak mı, yoksa lehine ipotek tesis edilen ipotek hakkı sahibine, bu haktan doğan tüm işlemleri yapabilme kudretini süre geçmesine rağmen tanır şekilde mi varlığını sürdürür?

Malum işlerden dolayı fazla zamanım olmadığından ancak şu kadar söyleyebilirim; "ipotek borçlusu ipoteğin fekki (ipoteğin kaldırılması) için dava açmadıkça ipotek kayıtlı kalır."
İpotek bir teminattır. Asıl alacağı temin etmek için konulur. Süre muacceliyet ve faiz yönünden önemlidir. Faizsiz ipotek konulmuş olsa dahi, ipotek süresinin dolumundan itibaren faiz de talep edilebilir. Alacaklı alacağını temin edemediği cihetle icra takibine başlayabilir ve ipoteğin paraya çevrilmesi işlemlerini yürütebilir. Bu aşamada borçlu ipoteğin fekki davası açar, borcu ödediğini ispat eder ise ipotek mahkeme tarafından kaldırılır.