karakas2 rumuzlu üyeden alıntı
YAPI KOOPERATİFLERİNDE, ÖDEMESİNİ ZAMANINDA YAPMAYAN ORTAKLARDAN GECİKME FAİZİ ALINABİLİR Mİ?
Cafer Tayyar ÇÖKLÜ
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Başmüfettişi
Gecikme faizi alınması, genel kurul gündemine konulmak koşuluyla, kooperatifin olağan veya olağanüstü toplantısında karara bağlanabilir. Kararın alınabilmesi için: Toplantı yeter sayısı, kooperatife kayıtlı ortakların en az ¼ `nün şahsen veya temsilen toplantıda hazır bulunması; karar yeter sayısı ise oylama sırasındaki mevcudun yarıdan fazlasının olumlu yönde oy kullanmasıdır. Başka bir deyişle, genel kurul toplantısında, gecikme faizi kararı alınabilmesi için özel bir toplantı ve karar yeter sayısına gerek yoktur. Tıpkı diğer olağan kararlarda olduğu gibi karar alınır. Gecikme faizi, kararın alındığı genel kurul toplantısı tarihinden itibaren uygulamaya konulur. Gecikme faizi, aylık olarak belirlenmeli ve kesinlikle “fahiş” olmamalıdır. Gecikme faizinin belirli bir oranı (%’si) olmamakla birlikte, yıllık enflasyon oranının, bir aya isabet eden kısmı, aylık gecikme faizi olarak tespit edilebilir. Bunu bir örnekle açıklayalım. Yıllık enflasyon oranının % 60 olduğunu kabul edersek, bir aylık gecikme faizinin de % 5 civarında belirlenmesi isabetli olur. Zaman zaman kooperatiflerin, gecikme faizini aylık % 30 gibi yüksek oranlarda belirlediklerine tanık oluyoruz. Bu durumda, yıllık faiz % 360 olur ki, bu gecikme faizi oldukça fahiş sayılır. Gecikme faizi oranının aşırı yüksek tespit edilmesi; “ahlaka, özellikle de ticari kişilik haklarına aykırılık arz eder”. Ahlaka aykırı genel kurul kararları “yok hükmünde” olduğundan, uygulanamaz (B.K. m.20).
Ortaklardan tahsil edilecek taksit miktarı ve ödeme koşulları ile gecikme halinde uygulanacak esasları tespit etmek genel kurulun görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. (Ana sözleşme m.23). Şu halde, kooperatif ortaklarından taksit ve ara ödeme istemek ve bu ödemenin gecikmesi halinde, uygulanacak gecikme faizi oranını belirlemek sadece “kooperatif genel kuruluna” ait bir yetkidir. Bu görev, başka bir organ veya kişi tarafından kullanılamaz, değiştirilemez. Sadece genel kurul, almış olduğu bu kararı, daha sonraki bir toplantısında değiştirebilir veya tamamen kaldırabilir. Genel kurulca alınmış olan gecikme faizi oranı, enflasyon oranı düştükçe zaman zaman gözden geçirilerek daha aşağı düzeylere çekilmelidir. Böylece, gecikme faizinin fahiş olmasının önüne geçilebilir. Gecikme faizi belirlenirken amaç, ortakların ödemelerini zamanında yapmalarının özendirilmesidir. Tam aksine, kooperatifin “faiz geliri elde etmesi” asıl amaç olmamalıdır. Ayrıca, belirlenen faiz oranıyla, ortakların ödemelerini başka alanlarda değerlendirmeleri önlenmeli ve zamanında ödeme yapanla, yapmayan arsındaki eşitsizlik ortadan kaldırılmalıdır.
GECİKME FAİZİNİN İSTENMESİ
Gecikme faizi, kararın alındığı genel kurul toplantısından itibaren ayırım yapılmaksızın geciktirilen tüm ödemelere uygulanmalıdır. Gecikme faizi, aylık olarak tespit edilmelidir. Ödemesini bir ay geciktiren her ortağa istisnasız uygulanmalıdır. Bunu bir örnekle açıklayacak olursak: Genel kurul toplantısında ödemesini geciktiren ortaklardan aylık %5 gecikme faizi alınması karara bağlandıysa, bir ortak Ekim 2002 taksitini, 31 Ekim tarihine kadar (ay sonuna kadar) ödeyebilir. Eğer, ortak Ekim ayında ödemesi gereken taksitini, müteakip ay olan Kasım 2002 sonuna kadar ödemezse, bu durumda, ortak taksitini bir ay geciktirmiş olacaktır. Geciktirilen Ekim 2002 ayı taksiti için % 5 gecikme faizi uygulanması gerekecektir. Ortak, taksitinin bir kısmını ödemiş, diğer kısmını ödememişse, bu durumda, ödenmeyen kısmına da % 5 gecikme faizi uygulanmalıdır.
Parasal yükümlülüklerini zamanında yerine getirmeyen ortaklardan, genel kurulun belirlediği gecikme faizi alınırken, ayrıca yapılacak iki ihtarla ortağın kooperatiften çıkarılması cihetine de gidilebilir. Kooperatifler Kanunu’nun 27.maddesi ve Ana sözleşmenin 14.maddesi uyarınca, genel kurulun belirlediği taksit ve ara ödemeleri bir ay geciktiren ortaklara 1.ihtarname gönderilerek 10 gün içinde geciktirilen taksit ve gecikme faizi kendisinden istenilir. Verilen 10 günlük süre içerisinde ortak, anapara ve gecikme faizini ödemez veya eksik öderse, bu kez ödenen kısmı düşülmek suretiyle, 2.ihtarname gönderilerek, 1 ay içerisinde ödemesini yerine getirmesi istenilir. Ortak yine ödememekte direnirse, yönetim kurulu kararıyla kooperatiften çıkarılır. Gecikme faizinin zamanında ödenmemesi de ortağın çıkarılmasına gerekçe teşkil eder. Çünkü, gecikme faizi tıpkı, normal taksitler gibidir. Dolayısıyla, kooperatif istediği halde, ortak gecikme faizini ödemez ise kooperatiften ihraç edilebilir. Haliyle, genel kurulca tespit edilen gecikme faizi, makul düzeyde olmalı (fahiş olmamalı), herkese eşit olarak uygulanmalı ve ortağa gönderilen ihtarnamelerde kontrol edilebilir şekilde (hangi ayların ödemesine gecikme faizi uygulandığı tablo şeklinde çıkarılmalı) gösterilmelidir. Kooperatiflerde geciken taksitlere, sadece gecikme faizi uygulanabilir, buna karşılık kesinlikle “bileşik faiz” (faize faiz) yürütülemez. Aksi halde, ortak, kendisinden istenilen bileşik faizi ödememekle haklı sayılır. Ayrıca, bileşik faizin istendiği ihtarnamelerle ortak, kooperatiften ihraç edilemez.
SONUÇ
Gecikme faizi; ancak genel kurul kararıyla belirlenir, değiştirilebilir veya kaldırılabilir. Gecikme faizi alınması genel kurul gündemine konulmalı, genel kurulun olağan veya olağanüstü toplantısında görüşülerek karara bağlanmalıdır. Tıpkı diğer genel kurul kararlarında olduğu gibi gecikme faizinin alındığı genel kurul kararı da iptal edilebilir. Hatta, gecikme faizinin fahiş olması halinde, “hükümsüzlüğü” dahi öne sürülebilir. Usulüne uygun olarak alınan gecikme faizi tüm ortaklara eşit olarak uygulanmalıdır. Gecikme faizleri, tıpkı taksit ve ara ödeme niteliğinde olup, zamanında ödenmezse ortağın ihracına neden olabilir. Ortaklığın devri halinde, ödenmeyen gecikme faizi, diğer ödenmeyen borçlar gibi yeni ortaktan istenir. Genel kurulda kararlaştırılmış olan gecikme faizini uygulamayan (almayan) yönetim kurulu üyeleri “görevi ihmal suçunu” işlemiş olur ve haklarında suç duyurusunda bulunulur. Ayrıca, kooperatifin uğradığı gelir kaybından dolayı, bu yönetim kurulu üyelerinin “hukuki sorumlulukları”cihetine gidilmesi de mümkündür.
