Hâkim-Cumhuriyet Savcısı Şikâyet Bürosu

T.C.
ADALET BAKANLIĞI
Ceza İşleri Genel Müdürlüğü
Hâkim-Cumhuriyet Savcısı Şikâyet Bürosu

Sayı:B.03.0.CİG.0.00.00.01-101.03


Bilindiği üzere;

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 144’üncü maddesinde hâkim ve savcıların denetimi,

2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nun 6’ncı maddesinde; hâkim ve savcılar hakkında denetim, inceleme, soruşturma ve kovuşturmanın bu Kanuna göre yapılacağı, altıncı kısmında ise disiplin cezaları ve görevden uzaklaştırma usulü,

2992 sayılı Adalet Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun’un 9’uncu maddesinde ise; Ceza İşleri Genel Müdürlüğümüzün görevleri,

Düzenlenmiş bulunmaktadır.

Hâkim ve Cumhuriyet savcılarının görevden doğan veya görev sırasında işledikleri suçları, sıfat ve görevleri gereğine uymayan tutum ve davranışları nedeniyle haklarında inceleme, soruşturma ve kovuşturma yapılması usulleri ile kişisel suçlarıyla ilgili bazı hususların hatırlatılmasının yararlı olacağı düşüncesiyle, Genel Müdürlüğümüzce 01/01/2006 tarihli ve (12) no’lu “Hâkim ve Cumhuriyet savcıları hakkında yapılan inceleme ve soruşturma işlemleri” konulu bir genelge çıkarılarak tüm adlî teşkilâta duyurulmuştur.

Bu cümleden olarak; hâkim ve Cumhuriyet savcılarının suç işlediklerine dair ihbar ve şikâyetin doğrudan veya diğer kurumlar aracılığıyla Genel Müdürlüğümüze bildirilmesi üzerine, öncelikle dilekçe 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nun 93 ve 97’nci maddeleri uyarınca incelenmekte ve eylemin “görev suçu” veya “şahsî suça” ilişkin olup olmadığı değerlendirildikten sonra sırasıyla aşağıdaki işlemler yapılmaktadır:



1- HÂKİM VE CUMHURİYET SAVCILARININ GÖREVDEN DOĞAN VEYA GÖREV SIRASINDA İŞLEDİKLERİ SUÇLAR İLE İLGİLİ İNCELEME, SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA İŞLEMLERİ:

a) İNCELEME İŞLEMLERİ:

aa) İhbar ve şikâyetlerin işleme konulmaması:

Görev suçlarında öncelikle ihbar ve şikâyet 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nun 97’nci maddesi uyarınca incelenerek belli bir konuyu içermeyen veya somut delile dayanmayan, açık kimlik bilgileri, imza ve adres bulunmayan, daha önce inceleme ve soruşturma konusu yapılan ve yeni bir iddia ve delil içermeyen, hâkimin yargı yetkisi ve takdir hakkı ile Cumhuriyet savcısının delil toplama, değerlendirme ve suçu nitelendirme yetkisi kapsamında kalan, akıl hastaları tarafından verilen dilekçeler ile isnat edilen eylemin cezaî veya disiplin yönünden sorumluluğu gerektirmemesi hâllerinde ihbar ve şikâyetler işleme konulmamaktadır.

Ancak; isim, imza ve adres bulunmamakla birlikte ihbar ve şikâyetin somut delillere dayanması hâlinde dilekçe işleme konulmaktadır.

İşleme konulmayan şikâyetler, tebligata elverişli isim ve adres bulunması durumunda gerekçeleri ile birlikte ilgilisine tebliğ edilmekte ve işleme karşı süresinde idarî yargı yoluna başvurulabileceği yazı içeriğinde belirtilmektedir. İhbarın kurumlardan gelmesi ve talep bulunması hâlinde işlem sonucu ilgili kuruma da bildirilmektedir.

ab) İhbar ve şikâyetlerin işleme konulması:

İhbar ve şikâyetlerin işleme konulması üzerine, olayın niteliğine göre inceleme ve soruşturma işlemleri Adalet Müfettişi veya şikâyet olunan hâkim ve Cumhuriyet savcısından daha kıdemli bir hâkim veya Cumhuriyet savcısı eliyle yapılmaktadır.

Muhakkikler (hâkim veya Cumhuriyet savcısı) ismen belirlenmekte olup, olayın özelliğine göre öncelikle adlî yargı adalet komisyonu başkanları, ağır ceza mahkemesi başkanları, Cumhuriyet başsavcıları, ticaret mahkemesi başkan ve üyeleri, hukuk hâkimleri, bölge idare, idare ve vergi mahkemesi başkanları inceleme ve soruşturma yapmak üzere görevlendirilmektedir.

Görevlendirilen muhakkikin inceleme fezlekesi düzenleyerek göndermesi üzerine soruşturma izni verilen hâllerde; düşünce yazısının bir sureti bilgileri bakımından Personel Genel Müdürlüğüne verilmekte, ayrıca ilgili evrak soruşturma yapmak üzere görevlendirilecek muhakkike gönderilmektedir.

Eylemin cezaî ve disiplin yönünden suç teşkil etmemesi hâlinde ise, işlem yapılmasına yer olmadığı hususunda düşünce yazısı yazılarak evrak işlemden kaldırılmakta ve gerekçeli işlem sonucu ile süresinde idarî yargı yoluna başvurabileceği bir yazı ile müştekiye bildirilmektedir.

İnceleme ve soruşturmanın Adalet Müfettişi tarafından yapılması hususunda Bakan Onayı alınması veya Adalet Müfettişleri tarafından denetim yetkisi kapsamında doğrudan inceleme yapılarak fezleke düzenlenip gönderilmesi hâlinde, yine soruşturma izni verilmekte ya da işlem yapılmasına yer olmadığına dair düşünce yazısı ile evrak işlemden kaldırılmaktadır.

b) SORUŞTURMA İŞLEMLERİ:

Soruşturma izni verildikten sonra görevlendirilen muhakkik veya denetim yetkisine istinaden ya da görevlendirilmesi üzerine Adalet Müfettişi tarafından düzenlenerek Genel Müdürlüğümüze gönderilen soruşturma evrakı veya raporu üzerine;

ba) Cezaî ve disiplin yönünden kovuşturma izni verilmesi hâlinde:

Evrak aslı, ilgili hâkim veya Cumhuriyet savcısı hakkında kamu davası açılmak üzere hakkında soruşturma yapılan hâkim veya Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde bulunduğu ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmektedir.

Öte yandan; Adalet Bakanlığı merkez, bağlı ve ilgili kuruluşlarında çalışan ve birinci sınıf olmayan hâkimler hakkındaki evrak Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmekte olup, birinci sınıf olanlar hakkında ise 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nun 98’inci maddesine göre değerlendirme yapılmaktadır.

Ayrıca; evrakın onaylı bir sureti disiplin yönünden gereğinin tayin ve takdiri için Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna sunulmak üzere Personel Genel Müdürlüğüne gönderilmektedir.

bb) Sadece disiplin yönünden kovuşturma izni verilmesi hâlinde:

İlgili hâkim veya Cumhuriyet savcısının savunması alındıktan veya savunma için verilen süre dolduktan sonra evrak, disiplin yönünden gereğinin tayin ve takdiri için Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna sunulmak üzere Personel Genel Müdürlüğüne gönderilmektedir.

bc) Cezaî ve disiplin yönünden işlem yapılmasının gerekli görülmediği hâllerde:

Soruşturma evrakı işlemden kaldırılmaktadır. Bu durumda düşünce yazısının bir sureti, daha önceden soruşturma iznine ilişkin düşünce yazısının gönderildiği Personel Genel Müdürlüğüne bilgi amaçlı gönderilmekte ve şikâyet olunan hâkim veya Cumhuriyet savcısına evrakın işlemden kaldırıldığı bildirilmektedir. Ayrıca, gerekçeli işlem sonucu ile süresinde idarî yargı yoluna başvurabileceği müştekiye de bir yazı ile tebliğ edilmektedir.

c) KOVUŞTURMA İŞLEMLERİ:

Cezaî yönden kovuşturma izni verilmesi üzerine, ilgili Cumhuriyet başsavcılığı tarafından açılan kamu davası sonrasında ilgili mahkemede son soruşturmanın açılmasına karar verilip verilmediği takip edilmekte, mevzuata aykırı şekilde karar verildiği düşünülen son soruşturmanın açılmasına yer olmadığı yönündeki kararlar aleyhine kanun yararına bozma yoluna başvurulmak üzere evrak, Genel Müdürlüğümüz bünyesinde faaliyet gösteren Kanun Yararına Bozma Bürosuna tevdî edilmektedir.



2- HÂKİM VE CUMHURİYET SAVCILARININ ŞAHSÎ SUÇLARI İLE İLGİLİ SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA İŞLEMLERİ:

İhbar ve şikâyete konu eylemin şahsî suç olarak değerlendirilmesi hâlinde, 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nun 93’üncü maddesi gereğince soruşturma yapılması ve disiplin yönünden yapılacak işleme esas olmak üzere soruşturma sonucunun ilgili evrak örneği ile birlikte gönderilmesi için ihbar ve şikâyete konu dilekçe; şikâyet olunan hâkim veya Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde bulunduğu ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesi Cumhuriyet başsavcısına gönderilmektedir.

Öte yandan; Adalet Bakanlığı merkez, bağlı ve ilgili kuruluşlarında çalışan ve birinci sınıf olmayan hâkimler hakkındaki evrak Ankara Cumhuriyet Başsavcısına gönderilmekte olup, birinci sınıf olanlar hakkında ise 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nun 98’inci maddesine göre değerlendirme yapılmaktadır.

Cumhuriyet başsavcısı tarafından yapılan soruşturma sonucunda, cezaî yönden kamu davası açılmasına yönelik olarak düzenlenen iddianame veya kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın bir örneğinin soruşturma evrakı ile birlikte Genel Müdürlüğümüze gönderilmesi üzerine, eylemin disiplin yönünden de soruşturma yapılmasını gerektirir mahiyette görülmesi hâlinde soruşturma izni verilmekte ve evrak disiplin soruşturması yapılmak üzere görevlendirilen muhakkike gönderilmektedir. Eylemin disiplin yönünden soruşturma yapmayı gerektirir mahiyette görülmemesi hâlinde ise, işlem yapılmasına yer olmadığına dair düşünce yazısı ile evrak işlemden kaldırılmaktadır.

Görevlendirilen muhakkik tarafından yapılan “disiplin soruşturması” sonucunda düzenlenen fezleke üzerine, disiplin yönünden kovuşturma izni verilerek evrak, disiplin yönünden gereğinin tayin ve takdiri için Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’na sunulmak üzere Personel Genel Müdürlüğüne gönderilmektedir.

Eylem hakkında “disiplin yönünden” işlem yapılmasının gerekli görülmediği hâllerde ise soruşturma evrakı işlemden kaldırılmaktadır.

Belirtmek gerekir ki; ilgili hâkim veya Cumhuriyet savcısı hakkında görevli ve yetkili Cumhuriyet başsavcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi, disiplin yönünden işlem yapılmasına engel olmadığı gibi kamu davası açılması veya mahkûmiyet kararı verilmesi de mutlak surette disiplin yönünden de soruşturma ve kovuşturma izni verilmeyeceği anlamına gelmemektedir. (Örneğin; şikâyete bağlı bir suçta şikâyet yokluğu nedeniyle kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi veya taksirli suçlardan mahkûmiyet kararı verilmesi gibi)

Öte yandan; şahsî suçlarda yargılama, şikâyet olunan hâkim veya Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde bulunduğu ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesi tarafından yapılmaktadır.

Ayrıca; Adalet Bakanlığı merkez, bağlı ve ilgili kuruluşlarında çalışan ve birinci sınıf olmayan hâkimlerin yargılaması Ankara Ağır Ceza Mahkemesinde görülmekte, birinci sınıf olanlar hakkında ise 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nun 98’inci maddesine göre değerlendirme yapılmaktadır.

3- HÂKİM VE CUMHURİYET SAVCILARI HAKKINDA İHBAR VE ŞİKÂYETİN KÖTÜ NİYETLE YAPILMASI VEYA DELİL UYDURULMASI:

Sadece “disiplin” cezasını gerektirecek mahiyette olan ihbar ve şikâyetin kötü niyetle yapıldığı veya delillerin uydurulduğu anlaşılan hâllerde, müşteki veya ihbar eden hakkında 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu’nun 76’ncı maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca Genel Müdürlüğümüzce soruşturma ya da kovuşturma izni verilmektedir. Bu durumda soruşturma ve kovuşturma, şikâyet olunan hâkim veya Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde bulunduğu ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesi Cumhuriyet savcısı ve o yer ağır ceza mahkemesi tarafından yapılmaktadır.

Kötü niyetle yapılan veya uydurma delillere dayanan ihbar ve şikâyete konu eylem, sadece “cezaî” veya “hem cezaî hem de disiplin” yönünden işlem yapılmasını gerektirecek nitelikte ise, Genel Müdürlüğümüz tarafından herhangi bir soruşturma veya kovuşturma izni verilmesi gerekmemekte ve bu hâlde yürütülen soruşturma ve kovuşturmalar genel hükümlere göre yapılarak sonuçlandırılmaktadır.