Hakim kararı olmaksızın telefon dinleme
Telekulak artık yasal
Ankara
İstihbarat birimlerine 'gecikmesinde sakınca bulunan hallerde tek merkezden telekomünikasyon yoluyla dinleme ve kaydetme yetkisi veren' teklif Meclis'te kabul edilerek yasalaştı.
MİT, Polis ve Jandarma'ya, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde tek merkezden telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimi tespit, dinleme ve kaydetme konusunda yetki veren yasa teklifi, TBMM Genel Kurulu'nda değiştirilerek kabul edildi.
Genel Kurul'da yapılan değişikliklerle dinlemeye ilişkin işlemlerin yürütüleceği tek merkezin Telekomünikasyon Kurumu bünyesinde kurulması benimsendi. Ayrıca, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde dinlemeye ilişkin yazılı emrin en geç 24 saat içinde hakimin onayına sunulması, sürenin dolması ya da hakimin aksine karar vermesi halinde tedbirin kaldırılması da benimsendi. Bunların yanı sıra, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 135. maddesi kapsamında polis, jandarma ve MİT'in istediği dinlemelerin de tek merkezden yapılması kararlaştırıldı.
Genel Kurul'daki bir başka değişiklikle de kamu kuruluşlarından bilgi ve belge istenirken yazılı talepte bulunulması, bu kurumların yasal nedenler ve ticari sır gerekçesiyle vermemesi durumunda ise hakim kararı aranması hükmü getirildi.
Yasaya aykırı dinlemelerin hukuken geçerli sayılmayacağı ve bu eylemi yapanlar hakkında Türk Ceza Kanunu (TCK) hükümlerine göre işlem yapılması da kanuna eklendi.
YASA NE GETİRİYOR?
Yasa, polis, jandarma ve MİT'in iletişime müdahale yetkisini yeniden düzenliyor.
Buna göre polis, casusluk suçları hariç Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (a), (b) ve (c) bentlerinde yazılı, “örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, haksız ekonomik çıkar sağlamak amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde cebir ve tehdit uygulanarak işlenen suçlar ile devletin güvenliğine, anayasal düzene, milli savunmaya ve devlet sırlarına karşı işlenen suçlarla” ilgili düzenleme yapıyor. Buna göre, söz konusu suçların işlenmesinin önlenmesi amacıyla polis; Emniyet Genel Müdürü veya İstihbarat Daire Başkanı'nın yazılı emriyle telekomünikasyonla yapılan iletişim ve sinyal bilgilerini tespit edebilecek, dinleyebilecek ve kayda alabilecek.
Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde verilen yazılı emir 24 saat içinde yetkili ve görevli hakimin onayına sunulacak. Hakim kararını en geç 24 saat içinde verecek. Bu sürenin dolması veya hakim tarafından aksine karar verilmesi halinde tedbir derhal kaldırılacak. Bu halde, dinlemenin içeriğine ilişkin kayıtlar en geç 10 gün içinde yok edilecek ve durum tutanak altına alınacak ve tutanak muhafaza edilecek.
Yetkili ve görevli hakim, talepte bulunan kolluk biriminin bulunduğu yer itibarıyla yetkili olan ve CMK'ya göre kurulan ağır ceza mahkemesinin üyesi olacak.
Kararda ve emirde, hakkında “tedbir uygulanacak” kişinin kimliği, iletişim aracının türü, telefon numarası ve iletişim bağlantısını tespite imkan veren kodundan belirlenebilenler ile tedbirin türü, kapsamı ve süresi ile tedbire başvurulmasını gerektiren nedenler belirtilecek. Kararlar, en fazla üç ay için verilebilecek, bu süreler aynı usulle üçer ayı geçmeyecek şekilde en fazla üç defa uzatılabilecek. Ancak, terör örgütlerinin faaliyetleri çerçevesinde devam eden tehlikelere ilişkin olarak gerekli görülmesi halinde hakim, üç aydan fazla olmamak üzere sürenin çeşitli defalar uzatılmasına karar verebilecek.
KAYITLARIN YOK EDİLMESİ
“Uygulanan tedbirin sona ermesi halinde”, dinlemenin içeriğine ilişkin kayıtlar, yetkili ve görevli hakimin denetimi altında en geç 10 gün içinde yok edilecek ve durum bir tutanakla tespit edilecek.
İstihbarat faaliyetlerinde, bu maddede belirtilen suçların önlenmesi amacıyla ve hakim kararı alınmak koşuluyla teknik araçlarla izleme yapılabilecek. Ayrıca, kamu kurum ve kuruluşlarıyla kamu hizmeti veren kuruluşlardaki mevcut bilgilerden yararlanılmak için gerekçesini de göstermek suretiyle yazılı talepte bulunulabilecek. Bu kurum ve kuruluşların yasal nedenlerle veya ticari sır gerekçesiyle bilgi ve belgeleri vermemeleri halinde ancak hakim kararı ile bunlardan yararlanılabilecek.
Madde hükmüne göre yürütülen faaliyetler çerçevesinde elde edilen kayıtlar, başka bir amaçla kullanılamayacak. Elde edilen bilgi ve kayıtların saklanmasında ve korunmasında gizlilik ilkesi geçerli olacak. Buna aykırı hareket edenler hakkında, görev sırasında veya görevden dolayı işlenmiş bile olsa Cumhuriyet savcılarınca doğrudan soruşturma yapılabilecek.
Hakim kararı ve yazılı emirler, Emniyet Genel Müdürlüğü İstihbarat Dairesi Başkanlığı görevlilerince yerine getirilecek. İşlemin başladığı ve bitirildiği tarih ve saat ile işlemi yapanın kimliği tutanakla saptanacak. Bu maddede yer alan faaliyetlerin denetimi, sıralı kurum amirleri emniyet genel müdürlüğü ve ilgili bakanlığın teftiş elemanları ve Başbakanın özel olarak yetkilendirdiği kişi ve komisyon tarafından yapılacak.
TELEKOMÜNİKASYON İLETİŞİM BAŞKANLIĞI
İletişime müdahale işlemleri ve CMK'nın 135. maddesi kapsamında yapılacak dinlemeler Telekomünikasyon Kurumu bünyesinde kurum başkanına doğrudan bağlı Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı adıyla kurulacak tek bir merkezden yürütülecek. Bu başkanlık, bir başkan ile teknik, hukuk ve idari olmak üzere 3 uzmandan oluşacak. Başkanlıkta MİT, Emniyet ve Jandarma'dan birer temsilci bulunacak. Verilen görevleri yerine getirmek üzere yeterince personel de istihdam edilecek. Telekomünikasyon İletişim Başkanı, Telekomünikasyon Kurumu Başkanı'nın önerisi ile Başbakan tarafından atanacak.
Bu merkezle ilgili altyapıyı Ulaştırma Bakanlığı hazırlayacak ve merkezin yapımına ilişkin işlemler Kamu İhale Kanunu'ndan muaf olacak.
Yasa ile belirlenen usul ve esaslara aykırı dinlemeler hukuken geçerli sayılmayacak ve bu şekilde dinleme yapanlar hakkında TCK hükümlerine göre işlem yapılacak.
Yasanın bu maddesinin uygulanmasına ilişkin esas ve usuller Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanlıklarının görüşü alınarak, Başbakanlık tarafından 3 ay içinde çıkarılacak.
JANDARMA
Jandarma, görevlerini yerine getirirken önleyici ve koruyucu tedbirleri almak üzere, sadece kendi sorumluluk alanında istihbarat faaliyetlerinde bulunabilecek. Bu amaçla bilgi toplayabilecek, değerlendirebilecek, yetkili mercilere veya kullanma alanına ulaştıracak. Devletin diğer kolluk ve istihbarat kuruluşlarıyla işbirliği yapacak.
Görevlerin yerine getirilmesine yönelik olarak, casusluk suçları hariç, “örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, haksız ekonomik çıkar sağlamak amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde cebir ve tehdit uygulanarak işlenen suçlar, ile devletin güvenliğine, anayasal düzene, milli savunmaya ve devlet sırlarına karşı işlenen suçlar”ın önlenmesi amacıyla hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, Jandarma Genel Komutanı veya İstihbarat Başkanı'nın yazılı emriyle telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişim ve sinyal bilgileri tespit edilebilecek, dinlenebilecek ve kayda alınabilecek. Bu işlemler de merkez tarafından yürütülecek.
Emniyet için geçerli olan iş ve işlemler jandarma tarafından da uygulanacak. Jandarma'nın dinleme işlemleri de Jandarma Genel Komutanlığı ile ilgili bakanlığın teftiş elemanları ve Başbakanın yetkilendireceği kişi ve komisyon tarafından yapılacak.
MİT
Yasa, Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu'nda da değişiklik öngörüyor. Buna göre, MİT, bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu hizmeti veren kuruluşların yöneticileri ve istihbarat hizmetlerinden sorumlu kişileri ile istihbaratın tevcihi, istihsali ve istihbarata karşı koyma konularında doğrudan ilişki kurabilecek, uygun koordinasyon yöntemlerini uygulayabilecek.
MİT, bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu hizmeti veren kuruluşlara ait arşivlerden, elektronik bilgi işlem merkezlerinden ve iletişim altyapısından, kendi görev sahasına giren konularda yararlanabilecek, bunlarla irtibat kurabilecek, bilgi ve almak için gerekçesini de göstererek belge talep edebilecek.
Görevlerin yerine getirilmesi amacıyla Anayasanın 2. maddesinde belirtilen temel niteliklere ve demokratik hukuk devletine yönelik ciddi bir tehlikenin varlığı halinde, devlet güvenliğinin sağlanması, casusluk faaliyetlerinin ortaya çıkarılması, devlet sırrının ifşasının tespiti ve terörist faaliyetlerin önlenmesine ilişkin olarak, hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde MİT Müsteşarı veya yetkili kıldığı daire başkanın yazılı emriyle telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişim tespit edilebilecek, dinlenebilecek ve kayda alınabilecek.
MİT'e bu madde ile tanınan faaliyetlerin denetimi, yetkili Cumhuriyet savcıları, sıralı kurum amirleri ve başbakanın özel olarak yetkilendireceği kişi veya komisyon tarafından yapılacak.
MERKEZ 6 AY İÇİNDE KURULACAK
Dinleme faaliyetlerini yürütmekle görevlendirilen merkez, en geç 6 ay içinde kurulacak. Merkez kuruluncaya kadar, mevzuat uyarınca verilen iletişimin dinlenmesi, tespiti ve kayda alınmasına dair karar veya yazılı emirler, telekomünikasyon hizmeti veren kurum ve kuruluşlar tarafından derhal yerine getirilecek ve ilgili istihbarat kurumlarının mevcut sistemlerinin kullanılmasına devam edilecek.
Bu arada, TBMM Genel Kurulu'nda tasarı üzerinde konuşan AK Parti Ankara Milletvekili Ersönmez Yarbay, dinlemelerin sonuçlarının sağlıklı bir şekilde Başbakanlığa ulaştırılmasının önemine işaret ederken, dinleme sonuçlarının başka amaçlarla kullanılmasından endişe ettiğini bildirdi
Adalet Bakanlığı'na girmeye çalışan “canlı bomba”nın etkisiz hale getirilmesine de değinen Yarbay, elleri kelepçeli bir kişinin öldürülmesinde eğitim eksikliği gördüğünü, güvenlik güçlerinin eğitimde yetkinleştirilmesi gerektiğini söyledi.
İçişleri Bakanı Abdülkadir Aksu, yasa ile dinleme faaliyetlerinin Avrupa standartlarına ulaştırılmasının hedeflendiğini ve faaliyetlerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi hükümlerine uygun yapılmasının amaçlandığını ifade etti. Aksu, dinlemeler sonucu çok önemli terör olaylarının önüne geçildiğini de belirtti.
(aa)
