YÖK Kanunu Gerekçesini Nasıl Bulabilirim?

YÖK YASASI DEĞİŞİKLİĞİ...
Genel Gerekçe ve madde gerekçeleri...
4 Mayıs 2004
Yükseköğretim Kanunu ve Yükseköğretim Personel Kanunu'nda değişiklik yapılması hakkındaki yasa tasarısı, 59. Hükümet tarafından 4 Mayıs 2004'de TBMM'ye sunuldu.
Tasarı, 6 Mayıs 2004'de TBMM Milli Eğitim Komisyonu'nda ele alındı. CHP'li üyelerin "Bu tasarıya ortak olmayız" diyerek tepki göstererek toplantıyı terk ettiği TBMM Milli Eğitim Komisyonu, AKP'lilerin oylarıyla YÖK Yasa Tasarısı'nı bazı değişikliklerle kabul etti.Tasarı, 13 Mayıs 2004'de TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi.

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Hükümeti tarafından TBMM'ye sunulan Yasa değişikliği tasarısının Genel Gerekçesi ve Madde Gerekçeleri şöyle:
(4 Mayıs 2004)
YÜKSEKÖĞRETİM KANUNU VE YÜKSEK ÖĞRETİM PERSONEL KANUNUNDA
DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN TASARISI

GENEL GEREKÇE

Üniversiteler; özgür ve demokratik ortamlarda, bilginin üretildiği, yayıldığı, gerçeğe ulaşmanın değişik yöntemlerle araştırıldığı, insanın ve ülkenin geleceğinin inşa edildiği vazgeçilmez kurumlardır. Üniversiteler, toplumun ihtiyaçlarının ve buna paralel olarak bilginin üretilmesi, yayılması, bilgiye erişilmesi yöntemlerinin sıkça değişmesinin bir gereği olarak sürekli bir arayış içinde olmak, akademik ve kurumsal işleyiş anlamında zorunlu olan yenilenmeyi gerçekleştirmek durumundadır.

Batılı ülkelerde, sanayi devrimine paralel olarak çok sayıda yükseköğretim kurumunun tesis edilmesi sonucunda gelişen ekonomik kalkınma ve yükselen refah seviyesinin temeli olan bilim üretiminin hızlanmasına karşın, ülkemizde, bu değişime ayak uydurulamamış ve kalkınmış ülkelerin bilim seviyesinin gerisine düşülmüştür. Ancak, Cumhuriyetin ilanı ile birlikte, batılı ülkelerin ilerlemesinde üniversitelerin oynadığı rolün iyi tahlil edilmesi ve dünyadaki gelişmelerin yakından izlenmesi sonucunda, üniversiteler, çağdaşlaşma ve kalkınma hamlesinin motor gücü olarak görülmüş ve bu kurumlara işlerlik kazandırmanın yolları aranmıştır.

Atatürk, ülkenin kalkınma hedeflerine ulaşabilmesi için Türkiye'de üç büyük yükseköğretim bölgesi oluşturulmasını öngörmüş ve Darülfünun'un yerine kurulan İstanbul Üniversitesinin yanı sıra, merkez bölgesi olarak kabul edilen Ankara'da Ankara Üniversitesi, Doğu Anadolu Bölgesinde ise bir başka üniversitenin kurulmasını istemiştir. Atatürk'ün emri ile 1933 yılında, 2252 sayılı Kanunla başlatılan ve “I. Üniversite Reformu” olarak kabul edilen bu çalışmaları, 1946 yılında çıkarılan 4936 sayılı Kanunla yapılan ve “II. Üniversite Reformu” olarak bilinen düzenlemeler izlemiştir. Üniversitelere özerklik veren ve bir ölçüde de olsa kurumsallaşmayı getiren bu reformlardan sonra, Türk yükseköğretiminde taşlar yerine oturmaya başlamış, üniversite sayısı da artarak 1957 yılında 7'ye ulaşmıştır.

Bu şekilde Anadolu'ya yayılmaya başlayan üniversiteler toplum üzerinde çok olumlu etkiler bırakmış ve üniversite bulunmayan vilayetlerdeki halk, kendi bölgelerinde bir üniversite veya yükseköğretim kurumunun açılmasını talep etmeye başlamıştır. Bütün bunların sonucunda, 1961 yılında çıkarılan 115 sayılı Kanunla “III. Üniversite Reformu”, 1973 yılında çıkarılan 1750 sayılı Kanunla ise “IV. Üniversite Reformu” olarak adlandırılan değişikliklere gidilmiştir.

Ancak, ülke insanının büyük çoğunluğunun yüksek öğrenim yapmasını hedefleyen bu politikalar sonucunda artan üniversite sayısı, bir dağınıklığı ve kalite sorununu da beraberinde getirmiştir.

Bu dağınıklığı gidermek, kalite ve verimliliği artırmak, koordinasyonu sağlamak, eğitim-öğretim, araştırma, bilim adamı yetiştirme konularında uzun vadeli planlar yapmak ve uygulamak amacıyla; 1981 yılında 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu çıkarılmış ve bütün bu görevler Yükseköğretim Kurulu'na verilmiştir. Getirilen bu sistem, Cumhuriyet döneminin “V. Üniversite Reformu” olarak nitelendirilebilir.

Yükseköğretim Kurulu, kuruluşundan sonra, o yıllarda Türkiye'nin yaşadığı önemli değişim ve gelişime paralel olarak yükseköğretim alanında önemli hizmetler vermiş, altyapı itibariyle batı standartlarında Devlet üniversitelerinin kurulması, vakıf üniversitelerinin açılması, öğrenci ve öğretim üyesi sayısı ile bilimsel yayın sayısının artırılmasının gayreti içerisinde olmuştur.

Ancak, Avrupa Birliğinin son ilerleme raporunda da belirtildiği gibi temelde merkeziyetçi ve yetkilerin belli ellerde toplanmasına dayalı bir anlayışla kurulmuş olan Yükseköğretim Kurulu; çağdaş üniversitenin gereği olan yönetim anlayışını yakalayamamış ve zaman içinde, yükseköğretim kurumlarını yönetmekte, gerekli makro planlamaları yapmakta, üniversiteler arasında koordinasyonu sağlamakta, sanayi ve toplum ile yükseköğretim kurumlarını bütünleştirmekte yetersiz kalmıştır.

Sonuçta bugün, bütün siyasi partiler ve sivil toplum örgütleri dahil hemen herkes, Türk yükseköğretiminde yeni bir düzenleme yapılması ve bunun bir an önce gerçekleştirilmesinin gereğini kabul etmiş bulunmaktadır.

Bu gerekçelerle, Türk yükseköğretimine yeni bir soluk ve heyecan getirmek, çağdaş üniversitelerin altına düşen eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve yayın faaliyetlerinde kaliteyi yükseltmek ve üniversitelerimizde kaybolmaya yüz tutan çalışma barışını yeniden sağlamak üzere 2547 sayılı Kanunun bazı maddelerinde değişiklik yapılması kaçınılmaz olmuştur.

Bu tasarı, bugüne kadar kurum ve kişilerce ortaya konmuş olan bütün görüşleri göz önüne alınarak üniversitelerimizde eğitim-öğretim kalitesinin arttırılması, akademik denetimin yapılabilmesi ve bilimsel özgürlüğün sağlanması; yönetimde demokratikleşme, performans değerlendirmesi ve yöneticilerin sorumluluklarını gereği gibi yerine getirmesi ile öğrencilerin yönetime katılmalarının sağlanması; yükseköğretime girişte ve akademik yükseltilmelerde yaşanan sorunların önemli ölçüde giderilebilmesi; orta öğretim ile yükseköğretimin, sanayi ile üniversitenin bütünlüğünün sağlanması; bilim-eğitim-istihdam-üretim ilişkilerinin geliştirilmesi ve “Avrupa Birliği Yükseköğretim Alanı”nın gereklerinin yerine getirilmesi amacı ile hazırlanmıştır.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1 - Madde ile, Yükseköğretim Kuruluna yetkili makam ve organlarca seçilen üyelerin atanması hususundaki mevcut usul aynen korunmuş; genel kurul ve yürütme kurulu ayrımı kaldırılarak Yükseköğretim Kurulu daimi statüde çalışan tek kurul haline dönüştürülmüş; toplam üye sayısında demokratik esaslar gözetilerek Cumhurbaşkanlığı, Bakanlar Kurulu ve Üniversitelerarası Kurulunun üye sayısı eşitlenmiş ve Kurul Başkanının kurul üyeleri tarafından seçilmesine imkan veren değişiklikle Kurul üyelerinin doğal fonksiyonlarını yerine getirmesi olanaklı hale getirilmiştir.

Madde 2 - 2547 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin (l) bendi değiştirilmiştir.

Madde 3 - Madde ile; ilgili birimin talebi ve üniversite yönetim kurulunun kararı ile yardımcı doçentliğe atama için kadro ilânı yapılması, bilim jürisinin ilgili yönetim kurulunca oluşturulması, değerlendirmelerde Üniversitelerarası Kurul ve senatonun belirlediği bilimsel ölçütlerin esas alınması kuralları getirilerek yardımcı doçentliğe atamanın objektif olarak ve somut ölçütlere göre yapılması amaçlanmıştır. Ayrıca yardımcı doçentlerin birinci derecenin son kademesine kadar yükselebilmelerine olanak tanınmış ve bu suretle yardımcı doçentlerle diğer kamu görevlileri arasındaki eşitsizlik giderilmiştir.

Ayrıca, doçentliğe başvuru koşulları ve doçentlik sınavına ilişkin ana ilkeler belirlenmiş; ayrıntılı düzenlemeler ise Üniversitelerarası Kurulun belirlediği usul ve esaslara göre Yükseköğretim Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmeliğe bırakılmıştır. Aranan bilimsel somut ölçütleri taşıdığı tespit edilen adayların eserlerden başarılı sayılması kuralı getirilmiştir.

D oçent kadrosu ilânında, ilgili birimin talebi ve üniversite yönetim kurulu kararının aranması öngörülmüş; ayrıca, üniversite yönetim kurulunun jüri görüşleri doğrultusunda karar alması ve adayın senato tarafından belirlenen doçentliğe atama ölçütlerini taşıması esası getirilmiştir.

Madde de profesörlüğe yükselme ve atama da yeniden düzenlenmiştir.

Madde 4 - Madde ile; öğretim üyelerinin kamu kuruluşları ve vakıflarda geçici olarak görevlendirilmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiş ve bunlara 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tâbi en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) dört katını geçmemek üzere ödeme yapılması öngörülmüştür.

Madde 5 - Madde ile; Anayasanın 130 uncu maddesinin dokuzuncu fıkrasındaki yükseköğretime girişin kanunla düzenlenmesine dair amir hükmü gereğince, yükseköğretime giriş yeniden düzenlenmiştir.

Bu düzenleme ile yükseköğretime girişte görülen birtakım eşitsizliklerin giderilmesi ve haksız uygulamaların önlenmesi amaçlanmış, genel lise ve meslekî ve teknik lise mezunları ile fen ve Anadolu liseleri arasındaki farklı katsayı uygulamalarının giderilmesi amaçlanmıştır.

Anayasanın 166 ncı maddesinde; ‘‘…ülke kaynaklarının döküm ve değerlendirmesini yaparak verimli şekilde kullanılmasını planlamak, bu amaçla gerekli teşkilatı kurmak Devletin görevidir…Kalkınma girişimleri, bu plana göre gerçekleştirilir.'' Amir hükmü yer almaktadır. Bu hüküm gereğince yapılan “VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı”nın 8. Bölümünün 691 inci maddesinde ise üniversitelere giriş sınavlarında, genel liseler ile meslekî ve teknik lise mezunları arasındaki farklı değerlendirmelerin kaldırılacağı öngörülmektedir.

Anayasanın 5 inci maddesinde, Devletin temel amaç ve görevleri arasında; “… kişinin temel hak ve hürriyetlerini sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleri ile bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmak” amir hükmü yer almaktadır.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin eğitim hakkını düzenleyen 26 ncı maddesinde; “Herkes eğitim hakkına sahiptir. Yükseköğretim, yeteneklerine göre herkese tam bir eşitlikle açık olmalıdır.” ifadesi yer almaktadır.

Diğer taraftan, bilindiği gibi, ülkemiz Avrupa Birliği ile bütünleşme sürecinde, özellikle “Kopenhag Kriterleri” ve “Bologna Deklarasyonu” çerçevesinde başlatılan ve uygulamaya konulan uyum çalışmaları kararlılıkla sürdürmektedir. Avrupa Birliği ilerleme raporunda Türkiye'de ortaöğretim alanında iki ana sorundan bahsedilmekte ve üniversiteye giriş sınavında bazı ortaöğretim mezunlarının lehine ayırım yapıldığına işaret edilmektedir. Bu çerçevede, “Avrupa Birliği Yükseköğretim Alanı”na tüm yönleriyle ve en geniş anlamda katılabilmek için yükseköğretimde, müktesebata uygun değişikliklerin yapılması kaçınılmaz bir gerçek olarak ortaya çıkmaktadır.

Bu gerekçelerle yapılan düzenleme ile yükseköğretime giriş sınavında; sınavın değerlendirilmesi ve öğrencilerin yükseköğretim programlarına yerleştirilmesinde, ortaöğretimdeki alan/bölüm/kol ve programlarda katsayılar yeniden düzenlenmiş, öğrencilerin okullara devamını sağlamak ve sadece belirli sınıfların müfredatından soru sorulmasının doğurduğu sakıncaları gidermek amacıyla sınav sorularının ortaöğretimdeki tüm müfredat gözetilerek hazırlanması sağlanmış, öğrencilerin yükseköğretim kurumlarına girişi ile ilgili esas ve usullere ait yönetmeliklerin Millî Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulunun işbirliği içinde çıkarılması öngörülmüştür.

Madde 6 - Madde ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa eklenen ek madde 25 inci ile, öğretim elemanlarının unvanlarının korunması bakımından etik komisyonunun kararı öngörülmüştür.

Ek 26 ncı madde ile, masrafların tamamı gerçek yada tüzel kişiler tarafından karşılanan araştırma öğretim elemanı istihdam imkanı sağlanmış, bilimsel araştırma projelerine üniversite dışından kaynak aktarımı imkanı getirilmiş ve patent üretimi teşvik edilmiştir.

Ek 27 nci madde ile, üniversitelerde öğrenci konseylerinin oluşturulmasına olanak tanınmıştır.

Ek 28 ini madde ile, üniversitelerin akademik değerlendirmesi ve akreditasyonu için Üniversitelerarası Kurul tarafından bir Ulusal Akademik Değerlendirme ve Akreditasyon Kurulu oluşturulması öngörülmüş ve bu Kurulun, uluslararası akreditasyon kuruluşları tarafından tanınması için Yükseköğretim Kurulunca gerekli önlemlerin alınması öngörülmüştür. Uluslar arası kuruluşlarca akredite edilen üniversite ve birimlerinin farklılaşmalarına olanak verecek düzenlemeler yapmak üzere Yükseköğretim Kuruluna görev verilmiştir.

Ek 29 uncu madde ile, üniversite ve sektörler arasında eğitim-bilim-istihdam-üretim ilişkilerini geliştirilmesi ve öğretim elemanlarıyla öğrencilerin sorunlarının çözülmesi hususlarında, üniversite yönetimine tavsiyelerde bulunmak üzere sosyal konsey oluşturulması öngörülmüştür.

Ek 30 uncu madde ile; ikili uluslar arası anlaşmalarla kurulan Özel Statülü Devlet Üniversitelerinin mütevelli heyet ve denetleme kurulu üyelerinin atanması düzenlenmiştir.

Madde 7 - Madde ile 2547 sayılı Kanuna üç geçici madde eklenmiştir. Eklenen geçici 50 inci madde ile, bu Kanun yürürlüğe girdiği tarihte görevleri sona erecek yükseköğretim üst kuruluşlarının yeniden oluşturulması düzenlenmiş ve görevi sona erenlerin mali haklarının korunması ile ilgili hükümler getirilmiştir.

Geçici 51 inci madde ile; yükseköğretim kurumlarında başka üniversitelerden görevlendirilen yöneticilerinin görev süreleri düzenlenmiştir.

Geçici 52 inci madde ile; bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihi itibariyle doçentlik unvanını almış olanlar ile yardımcı doçent olarak görev yapmakta olanlara ait düzenlemeler yapılmıştır.

Madde 8 - Madde ile; 2547 sayılı Kanunun 24, 25, 26, 29 ve 42 nci maddeleri yapılan düzenlemelere paralel olarak ihtiyaç kalmadığından yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 9 - 2914 sayılı Kanunun eki ek gösterge cetvelinde değişiklik yapılmış ve yardımcı doçentlerin birinci dereceye kadar yükselmelerine imkan sağlanmıştır.

Madde 10 - Yürürlük maddesidir.

Madde 11 - Yürütme maddesidir.