Bölge Adliye Mahkemeleri

bidiğiniz gibi nisan 2005te yürürlüğe girecek olan 5235 sayılı yasa adli yargı sistemimizi 3 dereceli hale getirecek ve istinaf mahkemesi olarak Bölge Adliye Mahkemelerinin kuruluşu sağlanacak. bu konuda kafama takılan şeyleri sizlerle tarışmak istedim.
1-Bölge Adliye Mahkemelerinin görevlerine baktığımızda tam bir istinaf mahkemesi olduğunu söylemek imkansız. bunların mini yargıtay olacağı hakkındaki düşüncelere ne diyorsunuz?
2-3dereceli yargı sisteminin ülkemize uygunluğu ve yargılamanın uzamasıyla adil yargılanmadaki değişmeler hakkında neler düşünüyorsunuz? bu sistemler zaten yargıdan zor alınan hak dahada uzayacak. bugün normal bir davanın yargıtaydan onanması ile sonuçlanmasının 2 yıl olduğu göz önüne alındığında...
3-Bölge idare mahkemesinin kuruluşu yasa yürürlüğe girdikten 2 yıl içinde tamamlanacak ve böylece 3 dereceli sisteme geçilebilecek. sizlerin arasından adalet bakanlığında bu şekilde bir çalışmanın başladığını ve ne aşamada olduğunu bilen var mı?
4-hakimler savcılar yüksek kurulunun kararlarına yargı denetimi kapalı olduğunu düşündüğümüzde bu yasayla yetkilerinin genişletilmesini doğruluğu hakkında düşünceleriniz?

öggöşüv ocvo ogu

"...Türk yargı sisteminde 1879 (05.06.1295) tarihinde Mehakimi Nizamiyenin Teşkilatı Kanunu Muvakkati ile ilk derece mahkemeleri ile temyiz mahkemesi arasında İstinaf mahkemeleri kurulmuş 45 yıl sonra günün koşulları ve hakim yetersizliği nedeniyle 24 Nisan 1924 tarih 469 sayılı Yasa ile Şeriye Mahkemeleri ile birlikte kaldırılmıştır.

Bu üst mahkemelerin kaldırılmasından hemen sonra tekrar kurulmasının gerekip gerekmeyeceği Türk hukukunda yeniden tartışılmaya başlanılmış 1932 yılından itibaren bu yönde çeşitli yasa tasarıları hazırlanmış, üst mahkeme sorunu yargı yılı açılış konuşmalarında, kalkınma planlarında, hükümetlerin yıllık programlarında yer almış ne var ki, bugüne dek üst mahkemelerin kurulmasından ne vazgeçilmiş ne de kurulabilmiştir.

Yargıtay'a temyizen incelenmek üzere yılda ortalama 450.000 civarında dosya gelmekte, Yargıtay 250 üyesi ile 21 Hukuk ve 11 Ceza dairesi olarak çok yoğun ve özverili bir çalışma ile bu ağır iş yükünün altından kalkmaya çalışmaktadır. Aynı zamanda Yargıtay bir içtihat mahkemesi olarak görev yapması gerekirken verilen kararları hem maddi olaylara hem de yasalara uygunluk yönünden denetleme görevini üstlenmiş durumdadır. Bu kadar işi ve üyesi bulunan bir yüksek mahkeme hiçbir çağdaş hukuk devletinde yoktur. Üye ve daire adedinin artırılmasının da çözüm getirmediğini mevcut uygulama göstermiştir.

Mahkemelerin ve Yargıtayın iş yükünün azaltılması kısa, orta ve uzun vadeli olarak daha başka pek çok önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Ne yazık ki, bu önlemler zamanında alınamamış bugüne kadar gerçek anlamda bir hukuk ve yargı reformu gerçekleştirilememiştir. Bir yandan sosyo-ekonomik koşullar yargının yükünü artırırken öte yandan yargı ve hukuk reformunun yapılmaması, yargıya hak ettiği önemin verilmemesi nedeniyle yargının sorunları gittikçe ağırlaşmış, bunun yanında her olay ve uyuşmazlık mahkemelere taşınır hale gelmiştir. Oysa demokrasi bir kurumlar rejimidir. Başka kurum ve kuruluşlarda çözümlenmesi gereken olaylar mahkemelere getirilmemelidir. Kişisel bazda kalan pek çok olayın artık mahkemelere getirilmemesi, ilgili kurum ve kuruluşlarda halledilmesi gerekmektedir.

Yapılacak hukuk ve yargı reformu bünyesi içerisinde yerel mahkemeler ile Yargıtay arasında bir üst mahkeme teşkilatının kurulup kurulmayacağının artık çözüme kavuşturulması zamanı gelmiştir.

Bölge adliye mahkemelerinin kurulmasının gerekip gerekmediği yönünde çeşitli görüşler mevcuttur. Bir kısım hukukçulara göre bölge adliye mahkemelerinin kurulmasına gerek yoktur. Yargının ve Yargıtay'ın yükünün azaltılması başka önlemlerle gerçekleştirilmelidir. İstinaf mahkemeleri davaların daha da uzamasına, adaletin tecellisinin gecikmesine neden olacaktır. Aksi görüşte olan hukukçulara göre ise, istinaf (bölge adliye) mahkemelerinin kurulmasında zorunluluk vardır. Bu görüşe göre bölge adliye mahkemeleri kurulmadığı sürece Yargıtay'ın yükü azalmayacak ve Yargıtay bir içtihat mahkemesi olarak görev yapamayacaktır. Bu görüşler çeşitli panellerde ve eserlerde dile getirildiği gibi bu panelde de açıklanacağı için bu görüşlerin detaylarına şu an girmek istemiyorum. Ancak belirtmek isterim ki, istinaf (bölge adliye) mahkemelerinin kurulması gerektiği yönündeki görüş ağır basmaktadır ve bu hususta oldukça geniş bir kamuoyu oluşmuş durumdadır. Nitekim, daha önceki hükümet istinaf (bölge adliye) mahkemelerinin kurulması yönünde bir kanun tasarısı hazırlamış, bu kanun tasarısı yeni hükümetçe de aynen benimsenerek Meclise sevkedilmiştir.

Sayın Adalet Bakanına Türk yargı sistemi bakımından çok büyük önem taşıyan bu yasa tasarısı hakkında tüm hukukçuların, kamuoyunun, Yargıtay'ın ve Barolar Birliği'nin görüşünü bir kez daha saptamak için Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülmesinin ertelenmesini rica ettik. Sayın Bakan bu isteğimizi makul gördü ve yasa tasarısının Meclise sevkini kısa bir zaman için de olsa durdurdu. Bu nedenle kendilerine teşekkürlerimi sunarım.

Elbette istinaf (bölge adliye) mahkemelerinin kurulmamasını savunan görüşler de bu panelde dile getirilecektir. Ancak bu aşamada istinaf (bölge adliye) mahkemelerinin kurulup kurulmayacağını tartışmaktan daha çok, Türkiye Cumhuriyetinin ve Türk yargısının koşulları göz önünde tutulmak suretiyle bünyemize en uygun düşen istinaf (bölge adliye) mahkemelerinin nasıl olması gerektiğini belirlememiz gerekmektedir. Bu itibarla mevcut yasa tasarısı üzerinde dikkatlerimizi yoğunlaştırmamız bu yasa tasarısının Türk yargı sistemine uluslararası hukuk kurallarına uygun düşmeyen, düzeltilmesi gereken yönlerini saptamamız ve çözüm yollarını göstermemiz daha gerçekçi ve uygun bir çözüm yolu olacaktır.

Hemen belirtmek gerekir ki, istinaf (bölge adliye) mahkemeleri ömürlerini hukuka adamış, mesleklerinde en üst seviyeye çıkmış, deneyimli yüksek yargıçlardan oluşan ve bir buçuk asra yakın bir birikime sahip yüce Yargıtay'ın işinin önemli bir bölümünü üstlenecektir. Öyle ki, Yargıtayın 5-6 ihtisas dairesinde görülen davalar istinaf (bölge adliye) mahkemelerinin bir dairesinde incelenecektir. O halde istinaf (bölge adliye) mahkemeleri bu ağır iş yükünün altından kalkacak ehliyette ve liyakatta hakimlerden ve Cumhuriyet savcılarından kurulmalıdır. Bir kısım hukukçuların ve uygulayıcıların en büyük kuşkusu ve korkusu yeterli birikime ve deneyime sahip olmayan istinaf (bölge adliye) mahkemelerinin bir süre sonra tıkanacağı ağır yükün altından kalkamayacağı, bunun yanında çelişkili içtihatların çoğalacağı, bölgesel adaleti mefhumunun doğacağı, bundan adaletin ve yargının büyük zarar göreceği, en azından adaletin tecellisinin gecikeceği noktasında toplanmaktadır. Bu endişeleri gözden uzak tutmamak gerekmektedir.

O halde, etkin işleyen, zamanında karar verecek, davaların gecikmesine değil, daha kısa sürede sonuçlanmasına ve adaletin tecelli etmesine yardımcı olacak bir istinaf (bölge adliye) mahkemeleri yapısının nasıl oluşturulması gerekeceği önemle düşünülmelidir. Ne var ki, Yasa Tasarısının 25. maddesinde 15 ayrı bölgede istinaf (bölge adliye) mahkemeleri kurulması öngörülmektedir. 15 ayrı bölgede kurulacak istinaf (bölge adliye) mahkemelerine istenilen kıdem ve deneyimde hakim bulunamayacağı mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır ve bu nedenle Tasarının 25. maddesi mutlaka değiştirilmeli veya başka önlemler alınmalıdır. Bunun yanında Tasarının 45. maddesinin 2. fıkrası Adalet Bakanlığının yüksek müşavirleri, müsteşar yardımcıları, teftiş kurulu başkanı ve genel müdürleri ve bağımsız daire başkanlarının istekleri üzerine bölge adliye mahkemesi başkanlıklarına, daire başkanlıklarına ve Cumhuriyet Başsavcılıklarına atanabileceği hükmünü getirmektedir. Unutulmamalıdır ki, istinaf (bölge adliye) mahkemeleri yargıçları, en az 6 yıl Yargıtay üyeliğini yaptıktan sonra seçilen başkanın başkanlığı altında yıllarca daha deneyimli üyelerin yanında yetişmiş, Yargıtay'da hizmet görmüş, sayısız içtihatlardaki ilkeleri öğrenmiş, deneyimli yüksek yargıçların görevlerini yapacaklardır. Hatta yukarıda belirtildiği gibi bir istinaf dairesi 4-5 Yargıtay dairesinin işini üstlenecektir. İdari görevlerde çalışıp hukuk tatbikatından uzak kalan kimselerin istinaf (bölge adliye) mahkemelerinde en üst göreve atanmaları çok sakıncalı sonuçlar doğurabilecektir. Bu maddenin de yasa tasarısından çıkarılması gerekmektedir.

Öte yandan, istinaf (bölge adliye) mahkemeleri yasa tasarısına paralel olarak Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu ve Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununda değişiklik yapılmasına ilişkin yasa tasarıları da hazırlanmıştır. Bu yasa tasarılarında istinaf (bölge adliye) mahkemelerinde kesin çözüme bağlanacak davaların miktar ve çeşitleri çok sınırlı tutulmuştur. Bu durumda davaların büyük bir bölümü istinaf (bölge adliye) mahkemelerinden sonra Yargıtay'a gelecek demektir. Bu ise davaların uzamasına neden olabileceği gibi istinaf (bölge adliye) mahkemelerinin kurulması Yargıtay'ın yükünün azalmasına önemli bir katkı da sağlamayacaktır.

Bunun yanında istinaf (bölge adliye) mahkemelerini aşarak Yargıtay'a gelecek davalarda, istinaf (bölge adliye) mahkemelerinin davayı uzatan bir rol üstlenmemesi, bu çeşit davaların kısa süre sonra Yargıtay'a intikal etmesini sağlayacak gerekli usuli düzenlemeler yapılmalı ve önlemler alınmalıdır.

İstinaf mahkemeleri yasa tasarısında bu mahkemeler için bölge adliye mahkemeleri tabiri kullanıldığı halde Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu ve Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yasa Tasarısı'nda bu mahkemeler İstinaf olarak isimlendirilmiştir. Dil birliğinin kanun tekniği yönünden sağlanması gerekmektedir.

Kısaca belirtmek gerekirse, istinaf (bölge adliye) mahkemeleri bünyemize uygun olarak kurulmalı, etkin ve sağlıklı görev yapacak şekilde düzenlenmeli, adaletin tecellisini uzatmayacak aksine davaların daha kısa zamanda çözüme kavuşturulmasını sağlayacak bir nitelik taşımalı, çelişkili içtihatları asgari seviyeye indirecek düzenlemeler yapılmalıdır.

Kısaca değinmeye çalıştığım tüm bu hususlar hakkında bilimsel alanda ve uygulamada görev yapmış gerek yurt içinden gerek yurt dışından gelen seçkin hukukçuların engin bilgi ve deneyimleriyle en uygun çözüm yolları önereceklerine ve önemli katkıda bulunacaklarına, bu panelde ileri sürülen önerilerin ve değerli fikirlerin ışığında tasarının yeniden gözden geçirilerek en uygun şekle kavuşturulacağına inanıyorum.

Panelin başarılı geçmesini diler, hepinize en içten sevgiler ve saygılar sunarım.
Eraslan ÖZKAYA

Yargıtay BAŞKANI"

kaynak:http://www.yargitay.gov.tr/bilgi/documan/istinaf.htm

teşekkürler dostum... 3 ayaklı adli yargı sitemimiz hayırlı olsun, inşallah 3. ayağı uygulamada özveri ile çalışarak düzgün bir yere takarlar...

öggöşüv ocvo ogu

Merhabalar...

Hukukçu arkadaşlara sorum olacaktı.

İstinaf mahkemelerinin yararları ve zararları nelerdir?

İstinaf mahkemeleri, eyalet sistemine geçişin bir ön provası mı?

Saygılar...