TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN PARA BİRİMİ
HAKKINDA KANUN
KANUN NO: 5083
YÜRÜRLÜK: 31.01.2004
Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi
Madde 1- Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi Yeni Türk Lirasıdır. Yeni Türk Lirasının alt birimi Yeni Kuruştur. Bir Yeni Türk Lirası (YTL) yüz Yeni Kuruşa (YKr) eşittir.
Bakanlar Kurulu, Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruşta yer alan yeni ibarelerini kaldırmaya ve uygulamaya ilişkin esasları belirlemeye yetkilidir.
Türk Lirası ile Yeni Türk Lirası arasında değişim oranı ve Yeni Kuruşa tamamlama*
Madde 2- Türk Lirası değerler Yeni Türk Lirasına dönüştürülürken, bir milyon Türk Lirası (1.000.000 TL) eşittir bir Yeni Türk Lirası (1 YTL) değişim oranı esas alınır.
Türk Lirası değerlerin Yeni Türk Lirasına dönüşüm işlemlerinin ve Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerin sonuçlarında ve ödeme aşamalarında yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanır; yarım Yeni Kuruşun altındaki değerler dikkate alınmaz.
Türk Lirasına yapılan atıflarda değişiklik
Madde 3- Kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirasına veya liraya yapılan atıflar, 2 nci maddede belirtilen değişim oranında Yeni Türk Lirasına yapılmış sayılır.
Banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve yayınlanması
Madde 4- Halen tedavülde bulunan, tedavülden çekilmiş veya tedavüle çıkarılacak olan banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve yayınlanmasına ilişkin boyut, renk, malzeme, çözünürlük, üzerinde bulunacak ibareler ve benzeri hususlarla ilgili şartlar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenir ve Resmi Gazetede ilan olunur.
İlan olunacak şartlara uymayan kişiler hakkında fiil daha ağır bir suça vücut vermediği takdirde bir milyar beş yüz milyon liradan beş milyar liraya kadar ağır para cezasına hükmolunur.
Yürürlükten kaldırılan hükümler
Madde 5- 24/12/1937 tarihli ve 3290 sayılı Devlet Hesaplarında Liranın Esas İttihaz Edilmesi Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1- Halen tedavülde bulunan Türk Lirası banknotlar ile madeni paralar 1/1/2005-31/12/2005 tarihleri arasında Yeni Türk Lirası banknotlarla ve yeni çıkarılacak madeni paralarla birlikte tedavül eder.
Söz konusu banknotların birlikte tedavülü ve değiştirilmesine ilişkin esaslar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca, madeni paraların birlikte tedavülü ve değiştirilmesine ilişkin esaslar ise Hazine Müsteşarlığınca belirlenir.
Bu Kanunun uygulanmasında karşılaşılan tereddütleri gidermeye ve gerekli düzenlemeleri yapmaya Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan; görev alanlarına giren konularda düzenleme yapmaya Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu yetkilidir.
Geçici Madde 2- Türk Lirası üzerinden yapılan her türlü hukuki muamele ile hukuki sonuç doğuran belgelerin 2 nci maddede belirtilen değişim oranı dikkate alınarak 31/12/2005 tarihine kadar, bu tarih dahil Yeni Türk Lirasına göre değiştirilmesi halinde, muamele ve düzenlenecek belgeler her türlü vergi, resim, harç ve diğer yükümlülüklerden muaftır.
Geçici Madde 3- 1/1/2005-31/12/2005 tarihleri arasında, bütün mal ve hizmet bedellerinin, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 12 nci maddesi çerçevesinde düzenlenecek etiket ve tarife listelerinde Türk Lirası ve Yeni Türk Lirası üzerinden ayrı ayrı gösterilmesi zorunludur.
Bu yükümlülüğü yerine getirmeyenler hakkında 4077 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen ceza uygulanır.
Yürürlük
Madde 6- Bu Kanunun;
a) 4 üncü maddesi ile geçici 1 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları yayımı tarihinde,
b) Diğer hükümleri 1/1/2005 tarihinde,
yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 7- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
GENEL GEREKÇE
Ulusal ekonomimizde 1980-2002 döneminde yaşanan enflasyonist süreç dolaşımdaki banknot tutarına da yansımış, 31/12/1980 tarihinde 278,6 milyar Türk Lirası olan tedavüldeki banknot tutarı (emisyon hacmi) 31/12/2002 tarihinde 7 katrilyon 635 trilyon 621,9 milyar Türk Lirasına (27.407 katına) ulaşmıştır.
Bu gelişmenin bir sonucu olarak 1927 yılından 1980 yılına kadar dolaşımdaki banknot ihtiyacı 50 Kuruş ile 1.000 Türk Lirası arasında değişik değerlerdeki banknotlarla karşılanabilirken, 1981 yılından günümüze kadar geçen zaman içinde artan dolaşım ihtiyacını karşılayabilmek için üst değerde yeni banknotlar dolaşıma çıkarılmış ve en küçük değerlerdeki banknotlar da tedavülden çekilerek dolaşımdaki banknot kompozisyonu 2002 yılı sonunda 250.000, 500.000, 1.000.000, 5.000.000, 10.000.000 ve 20.000.000 Türk Liralık banknotlardan oluşmuştur.
Paramızın taşıdığı kupür değeri bakımından, bugün dünyada rastlanmayan büyüklüklere ulaşması sonucunda, ifade ve yazılmasında çeşitli zorluklarla karşılaşılmaktadır.
Bu nedenle, paramızdan altı sıfır atılarak bir milyon Türk Lirası eşittir bir Yeni Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranında yeni bir para birimine geçilmesi ve ulusal ekonominin kapsamına giren parasal değer ve kayıtlarda genel bir sadeleştirilme yapılması uygulama açısından pratik bir çözüm olarak görülmektedir.
Kanun, bu amaçla hazırlanmıştır.
MADDE GEREKÇELERİ
Madde 1- Madde ile, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi Yeni Türk Lirası (YTL) olarak kabul edilmiştir. Yeni Türk Lirasının alt biriminin Yeni Kuruş (YKr) olduğu ve bir Yeni Türk Lirasının yüz Yeni Kuruşa eşit olduğu hükme bağlanmıştır.
Bu çerçevede, defter ve kayıtların tutulmasında hesap birimi olarak Türk Lirası yerine Yeni Türk Lirasının kullanılacağı doğaldır.
Parasından sıfır atarak yeni para birimine geçen ülkeler genelde yeni para birimi olarak eski para birimlerinin başına “Yeni” ifadesini eklemekte, bilahare yapılan bir para birimi değişikliği ile de bu ifadeyi kaldırarak eski para birimine dönmektedirler. Ülkemizde de benzer şekilde, halen dolaşımdaki paradan sıfır atılarak geçilecek yeni para birimi Yeni Türk Lirası olarak belirlenmektedir. Türk Lirasına geri dönmek ve defter ve kayıtların tutulmasında hesap birimi olarak tekrar Türk Lirasının kullanılmasını sağlamak amacıyla Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruştaki “Yeni” ibarelerini kaldırma hususunda Bakanlar Kuruluna yetki verilmektedir.
Madde 2- Madde ile, Türk Lirası yeni para birimi olan Yeni Türk Lirasına dönüştürülmüş ve Türk Lirasından altı sıfır kaldırılarak, bir milyon Türk Lirası eşittir bir Yeni Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranında yeni bir değer getirilmiştir.
Mal ve hizmetlerin fiyatları bir Yeni Kuruşun altında olabileceği gibi, bir Yeni Kuruşun altındaki değer küsuratlı olarak da belirlenebilecektir. Vergiler, yabancı para alım satımı ve benzeri belli sabit sayılarla çarpım yapılarak elde edilen sonuç üzerinde tahakkuk, tahsil ve ödeme işlemlerinde, işlem sonuçları da bir Yeni Kuruşun altında veya değer küsuratı bir Yeni Kuruşun altında olabilecek şekilde sonuç verebilecektir.
Tamamlama işlemlerinin birim fiyatlarda değil, işlem sonuçlarında ve ödeme aşamasında gerçekleştirilmesi ve ödeme kayıtlarının virgülden sonra en çok iki hane ile yapılmasının amaçlandığı bu maddede; Türk Lirası değerlerin Yeni Türk Lirasına dönüşüm işlemlerinin ve Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerin sonuçlarında ve ödeme aşamalarında bir Yeni Kuruşun altındaki tutarları ödemeye olanak verecek madeni para bulunmaması nedeniyle, yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki değerlerin bir üst Yeni Kuruşa tamamlanması, yarım Yeni Kuruşun altındaki değerlerin dikkate alınmaması yönünde düzenleme getirilmiştir. Bu düzenleme doğrultusunda, sayısal işlem yapan elektronik cihazların ve bilgisayar yazılımlarının yenilenmesi gibi bazı teknik güçlüklerin de önüne geçilmiş olunacaktır.
Madde 3- Madde ile, Yeni Türk Lirasının para birimi olarak kabul edilmesi nedeniyle, kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde ve yargı kararlarında, hukuki sonuç doğuran herhangi bir belgede, en geniş anlamıyla herhangi bir hukuki ilişkide, ödeme ve değişim araçlarında, Türk Lirasına veya liraya yapılan atıfların, bir milyon Türk Lirası eşittir bir Yeni Türk Lirası (1.000.000 TL = 1 YTL) değişim oranıyla, aynen Yeni Türk Lirasına atıf yapılmış kabul edileceği ve geçerli sayılacağı hüküm altına alınmıştır.
Yeni Türk Lirasının uygulamaya konulması söz konusu hukuki ilişkilerin şartlarında değişikliğe yol açmayacak veya herhangi bir edimi ifa ederken taraflardan birine mazeret öne sürme ya da bu hukuki ilişkiyi tek taraflı olarak değiştirme veya feshetme hakkı vermeyecektir.
Madde 4- Madde ile, doğrudan sahtecilik amacı olmaksızın ancak, sahtecilikte kullanılma tehlikesini yaratarak banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve yayınlanması durumunda uygulanacak ceza hükümlerinin mevzuatımızda bulunmaması nedeniyle, hem bu boşluğun doldurulması, hem de mevzuat uyumlaştırması kapsamında Avrupa Birliği mevzuatında olan bu düzenlemeye uyumun sağlanabilmesi amaçlanmaktadır.
Bu konudaki düzenlemelerin Avrupa Merkez Bankası tarafından güncel koşullar doğrultusunda değiştirilebilmesi nedeniyle, sık sık kanun değişikliğine gidilmemesi için banknotların resim ve görüntülerinin çoğaltılması ve yayınlanmasına ilişkin boyut, renk, malzeme, çözünürlük, üzerinde bulunacak ibareler ve benzeri hususlarla ilgili şartların Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenmesi, Resmi Gazetede ilan edilmesi ve bu şartlara uymayan kişilere cezai müeyyide uygulanması öngörülmüştür.
Madde 5- Madde ile, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para birimi olarak Yeni Türk Lirası kabul edildiğinden, Lirayı para ve hesap birimi kabul eden 24/12/1937 tarihli ve 3290 sayılı Devlet Hesaplarında Liranın Esas İttihaz Edilmesi Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1- Madde ile, diğer ülke uygulamaları da dikkate alınarak hem eski para biriminin yenileri ile değiştirilmesinde süre yönünden yaşanabilecek sıkıntıların aşılması, hem de yeni paranın kredibilitesinin olumsuz etkilenmemesi ve her iki para biriminin takibinde yaşanabilecek zorlukların önüne geçilebilmesi bakımından, Türk Lirası banknot ve madeni paraların 1/1/2005-31/12/2005 tarihleri arasında Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paralarla en fazla bir yıl birlikte tedavül etmesi öngörülmüştür.
Banknotların birlikte tedavülü ve değiştirilmesine ilişkin esasların Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca, madeni paraların birlikte tedavülü ve değiştirilmesine ilişkin esasların ise Hazine Müsteşarlığınca belirlenmesi hükme bağlanmıştır.
Ayrıca, geçiş döneminde herhangi bir hukuki boşluğun doğmamasını teminen, bu Kanunun uygulanmasında karşılaşılan tereddütleri gidermeye ve gerekli düzenlemeleri yapmaya Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan, görev alanına giren konularda ise, Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu düzenleme yapmaya yetkili kılınmıştır.
Tedavülden çekilecek Türk Lirası banknotlar, 14/1/1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 37 nci maddesine göre 1/1/2006 tarihinden itibaren on yıl sonra zamanaşımına uğrayacaktır.
Geçici Madde 2- Madde ile, tarafların, Türk Lirası üzerinden yapılan her türlü hukuki muamele ile kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer işlem ve belgeleri bu Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen değişim oranını dikkate alarak 31/12/2005 tarihine kadar, bu tarih dahil Yeni Türk Lirasına göre değiştirmeleri halinde bu muamele ve düzenlenecek belgelerin vergi, resim, harç ve diğer yükümlülüklerden muaf olacağı hükme bağlanmıştır.
Geçici Madde 3- Madde ile, kamuoyuna Yeni Türk Lirasına geçişte ve uyum sağlamada kolaylık sağlaması açısından Yeni Türk Lirasının tedavüle çıkacağı 1/1/2005 tarihinden başlayarak, Türk Lirası ve Yeni Türk Lirası banknot ve madeni paraların birlikte tedavül süresi sonu 31/12/2005 tarihine kadar bütün mal ve hizmet bedellerinin 23/2/1995 tarihli ve 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 12 nci maddesi doğrultusunda etiket ve listelerde Türk Lirası ve Yeni Türk Lirası üzerinden ayrı ayrı gösterilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Bu zorunluluğa uymayanlar hakkında da aynı Kanunun 25 inci maddesinin ikinci fıkrasındaki cezanın uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
Madde 6- Madde ile, Yeni Türk Lirasına geçiş ile ilgili Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yapılacak hazırlık ve düzenleme çalışmalarına imkan tanınması, defter ve kayıtların tutulmasında kolaylık sağlanması amacıyla Kanunun 4 üncü maddesi ile geçici 1 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları hariç 1/1/2005 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesi öngörülmüştür.
Madde 7- Yürütme maddesidir
KANUN BUDUR ;
YTL’NİN KAMUOYUNA TANITILMASI KAMPANYASINA İLİŞKİN BASIN DUYURUSU
1 Ocak 2005 tarihinden itibaren yeni para birimimiz Yeni Türk Lirası (YTL) ile alt birimi Yeni Kuruş (YKr) tedavüle çıkacak olup, yeni para biriminin tanıtımının geniş kapsamlı bir kampanya ile gerçekleştirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
Tanıtım kampanyası kapsamındaki çeşitli hizmetlerin yerine getirilmesi ve faaliyetlerin gerçekleştirilmesi amacıyla, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ile Bersay İletişim Danışmanlığı Ticaret A.Ş. ile bugün anlaşma imzalanmıştır.
Söz konusu kampanyada temel olarak, YTL’ye geçişin yasal bir zorunluluk olduğu anlatılarak, kamuoyunun bu konudaki bilgi düzeyinin pekiştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, YTL ile YKr’nin fiziki ve güvenlik özellikleri tanıtılacak, kullanımına ilişkin topluma bilgi aktarılacaktır. Ayrıca, çift etiket uygulamasının zorunlu olduğu da vurgulanarak, geçiş sürecinde ortaya çıkabilecek olası yuvarlama etkisi ve benzeri olumsuzlukların en az düzeye indirilmesi hedeflenmektedir.
Kampanya, ülkemiz genelinde tüm vatandaşlarımıza yönelik olarak uygulanacak, toplumumuzun otomatik para çekme makinaları ve kredi kartı kullanma imkanı bulunmayan kesimleriyle, görme engelli ve kısıtlı vatandaşlarımızı da yoğun olarak kapsayacaktır.
Kampanya, bu amaçlar doğrultusunda yazılı ve görsel gerekli tüm iletişim araçlarının etkin bir şekilde kullanılması suretiyle yürütülecektir. Bu kapsamda, kampanya tanıtım kitapçıkları, afiş, poster, broşür, etiket ve benzeri materyaller hazırlanacak; televizyon ve radyo başta olmak üzere medya hizmetlerinden yararlanılacak, özellikle yerel medyanın bilgilendirilmesi sağlanacak, sektörel yayınlarda bilgilendirme ve haber çalışmaları yapılacak; tanıtım kasetleri hazırlanacaktır.
Ayrıca, tanıtım kampanyasına, özel ve kamu kesiminden çeşitli kurum ve kuruluşların desteğinin alınmasına yönelik ortaklık anlaşmalarının tesis edilmesi öngörülmüş olup, TCMB bu alanda işbirliği ve destek önerilerine açık olacaktır.
Bunun yanı sıra, kitlesel bilgilendirme faaliyetleri kapsamında, özellikle vatandaşlarımızın toplu olarak bulunabilecekleri alan ve mekanlarda tanıtım etkinliklerinde bulunulacak, bu çerçevede ilgili kamu kurumlarının desteğinden yararlanılabilecektir.
Kamuoyuna duyurulur.
TANITIM DUYURUSU BUDUR ;
Yeni TL (Türk Lirasından sıfır atılması sendromu)
Türk Lirasından 6 sıfır atılması ile ilgili 5083 sayılı kanun 31.1.2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kanuna göre tüm para işlemleri 1.1.2005 tarihinden itibaren Yeni TL olarak sistemlerde takip edecek, fakat TL bir sene Yeni TL ile birlikte yürürlükte kalacaktır. Etiketlerde her iki fiyat birlikte gösterilecektir.
Şu anda kullanılmakta olan TL ile değerler kuruş verisi içermediğinden doğal olarak bilgisayar yazılımlarında alanların tanımlanması, ekranlarda gösterilmesi ve saklanması kuruş içermeyecek şekilde yazılmıştır. Bu durum yazılımların kuruş içerecek şekilde tadil edilesini gerektirmektedir. Söz konusu çalışmanın süresi ve karmaşıklığı yazılımın modülerliği ile doğrudan alakalıdır.
Örnek olarak COBOL ile yazılmış uygulamalarda ekran, yazıcı formatları ve veri saklama tanımlarının tamamına tek tek müdahale edilmesi gerekmektedir. Prosedurel ve nesne yönelik (object oriented) dillerde yazılmış yazılımda yapılması gereken tadilat, ilgili yazılımda para alanların modüler olarak işlenip işlenmediğine göre değişken zorlukta olabilir. Para içeren alanlar tam sayı tanımlanmış ise reel sayı haline getirilmesi gibi detaylı inceleme yapılmalıdır.
Yazılımın büyüklüğüne göre bu işlem aylarca sürebilir. halbuki bilgisayar yazılımlarının 1.1.2005 tarihine kadar Yeni TL'ye uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir. Merkez bankası, 6 milyon satır tutan yazılımlarını tadil etmeye başladığını ilan etmiştir. Dönüşümün zamanında yapılmaması veya hatalı olarak TL rakamların Yeni TL sisteme iletilmesi halinde milyon kat ödeme yapılması riski mevcuttur. Bu risk 2000 sendromundan daha ciddi sorunlar doğurabilir. Özellikle 2000 sendromunda tarih alanını genişletmeden dahi çözüm üretilebildiği, hatta bir kısım 2000 uyumu çalışması yapılmamış programların halen kullanılabildiği düşünüldüğünde sorunun önemi daha da anlaşılır. Bu konuda kamu ve özel kesimde tüm kurumların duyarlı ve aceleci davranmasında fayda var.
Yeni TL geçiş tarihinde tüm para alanları 1 milyona bölünecek ve kanunda belirtildiği gibi kuruşa yuvarlanacaktır. Bu durumda 10000 TL altı değerler, 5000TL üstünde ise 1 yeni kuruşa, 5000TL nin altında ise 0 yeni kuruşa eşitlenecektir. Yuvarlamadan dolayı özellikle muhasebe fiş kayıtlarında dengesizlik ortaya çıkacağından aradakı fark ayrıca yuvarlama olarak kaydedilecektir.
Veri dönüşümünün gerçekleştirilebilmesi için 1 Ocak ve 2 Ocak günleri mesai olmadığı için kullanılabilir. 2 Ocak tarihinin resmi tatil gününe denk gelmesi bu operasyon açısından bir şanstır. Özellikle dönüşümü yapılacak verisi çok olan kurumlarda ikinci güne sarkma mecburiyeti olabilir.
SENDROMUDA BUDUR.
Paramızdan neden sıfır atılıyor?
Bilindiği gibi, ülkemizde 1970’lerde başlayan yüksek enflasyon, bazı ekonomik değerlerin milyarlarla, trilyonlarla ve hatta katrilyonlarla ifade edilmesine neden olmuştur.
Bu süreçte ekonominin nakit ihtiyacı ise 1981 yılından bu yana ortalama her 2 yılda bir defa tedavüle çıkarılan üst değerde yeni banknotlarla karşılanmıştır.
Bunun sonucunda gelinen noktada, dünyadaki en büyük kupürlü banknot (20.000.000) sadece ülkemizde kullanılmaktadır. Bu durum paramızın itibarını da olumsuz yönde etkilemektedir.
Diğer taraftan, bol sıfırlı rakamlar başta kasa işlemlerinde olmak üzere, muhasebe ve istatistik kayıtlarında, bilgi işlem programlarında ve ödeme sistemlerinde de sorunlar yaratmaktadır.
Bu nedenle, paramızdan altı sıfır atılması sadece psikolojik olarak değil, teknik bir ihtiyaç olarak da karşımıza çıkmaktadır.
Paramızdan sıfır atılmasının faydaları nelerdir?
Paramızdan sıfırların atılması ile birlikte;
Bol sıfırlı rakamların yarattığı teknik ve operasyonel sorunlar aşılacak,
Enflasyonun kalıcı bir biçimde tek haneli rakamlara düşürülmesindeki kararlılık daha iyi anlaşılacak,
YTL olarak üst değerli 2 büyük kupür daha çıkarılacak, bu sayede istikrar ortamında uzun süre kupür kompozisyonunda değişiklik yapılmasına gerek kalmayacak,
Enflasyonun tek haneli rakamlara düşürülmesiyle birlikte paramızın itibarı yükselecek,
Madeni para kullanım alışkanlığı artacak, Kuruş’la işlem yapma dönemine geri dönülecektir.
Devletimizin yeni para biriminin ismi nedir?
1.1.2005 tarihinden itibaren Yeni Para birimimizin ismi “Yeni Türk Lirası”dır (YTL).
Yeni Türk Lirası’nın alt birimi ise “Yeni Kuruş”tur (YKr).
Bir Yeni Türk Lirası yüz Yeni Kuruşa eşittir.
Yeni para biriminin ismi neden “Yeni Türk Lirası” olarak belirlenmiştir?
Yeni para birimimizin ismi belirlenirken; geleneksel olarak kullanılan, Cumhuriyet döneminin yegane para birimi olan ve uluslararası piyasalarda da ülkemiz ile özdeşleşmiş olan “Lira” ibaresi aynen muhafaza edilmiştir.
Parasından sıfır atan diğer ülke uygulamalarında da genellikle ulusal para birimlerinin başına “yeni” ibaresinin getirildiği görülmektedir.
Diğer taraftan, hiper-enflasyon nedeniyle parasından birçok kere sıfır atmak zorunda kalan ülkelerde ise, yeni para birimlerine geçilirken para birimleri arasında karışıklığa neden olmamak için farklı isimlerin kullanıldığı da görülmektedir.
Ancak, ülkemizde ekonomik istikrarın devamlılığı ile birlikte uzun dönemde paramızdan tekrar sıfır atılması gerekmeyeceğinden, para birimimizin başına geçici bir süreliğine “yeni” ibaresinin konulması uygun görülmüştür.
Türk Lirası ile Yeni Türk Lirası arasındaki değişim oranı nedir?
Türk Lirası değerler Yeni Türk Lirasına dönüştürülürken, birmilyon Türk Lirası (1,000,000 TL) eşittir bir Yeni Türk Lirası (1 YTL) olacaktır.
Diğer bir ifadeyle, paramızdan 6 sıfır atılacaktır. Yani, 20,000,000 Türk Lirası ile 20 Yeni Türk Lirası aynı satın alma gücüne sahip olacaktır.
Paramızdan neden 3 sıfır değil de 6 sıfır atılıyor?
Paramızdan 3 sıfır atılması bol sıfırların yarattığı teknik sorunların aşılması bakımından yeterli değildir.
6 sıfır atılması, gelişmiş ülkelerdeki kupür değerleri ile paralellik sağlayacaktır.
YTL banknot ve madeni paralar hangi kupürlerden oluşacaktır?
YTL banknotlar : 1, 5, 10, 20, 50 ve 100 YTL,
Madeni Paralar : 1, 5, 10, 25, 50 Yeni Kuruş ve 1 Yeni Lira’dan oluşacaktır.
En küçük madeni para 1 Yeni Kuruştan oluşmaktadır. Buna göre, 1 Yeni Kuruşun altındaki küsuratlı işlemler nasıl sonuçlandırılacaktır?
Mal ve hizmetlerin birim fiyatları 1 Yeni Kuruş’un altında belirlenebilecek olup, Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde, ödeme aşamasında ve işlem sonuçlarında yarım Yeni Kuruşun üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanacak, yarım Yeni Kuruş ve altındaki değerler ise dikkate alınmayacaktır.
Yeni Türk Liraları ve Yeni Kuruşlar ilk defa ne zaman tedavüle çıkarılacaktır?
Yeni Türk Liraları ve Yeni Kuruşlar 1 Ocak 2005 tarihinde tedavüle çıkarılacaktır.
Operasyonun neden 2005 yılında yapılmasına karar verilmiştir ?
Dünyada bugüne kadar 49 ülke parasından sıfır atmıştır. Bu ülkelerde yeni para birimine geçiş genellikle bir istikrar programıyla birlikte gündeme gelmiş ve istikrar programının enflasyon üzerindeki olumlu etkileri ortaya çıktıktan sonra operasyon gerçekleştirilmiştir.
Ülkemizde, uygulanmakta olan istikrar programının enflasyon üzerindeki olumlu etkilerinin somut bir şekilde ortaya çıkması nedeniyle en uygun tarihin 2005 yılının başı olduğu düşünülmüştür.
Ayrıca, paradan sıfır atma uygulamasına geçişte genelde mali yıl başları tercih edilmektedir. Bunun amacı, defter tutma zorunluluğu olan gerçek ve tüzel kişilere dönem ortasında ara hesap vaziyeti çıkarma yükü getirmemektir.
Halen kullandığımız banknot ve madeni paralar ne zamana kadar geçerlidir ?
Halen kullandığımız banknot ve madeni paralar 2005 yılının sonuna kadar geçerlidir. 2005 yılında 1 yıl boyunca hem bugünkü Türk Liraları hem de Yeni Türk Liraları birlikte tedavül edecektir.
Türk Lirası banknotlar 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren tedavülden kaldırılacak ancak, bu tarihten itibaren 10 yıl boyunca (zamanaşımı süresince) sadece Merkez Bankası (Merkez Bankası Şubesi bulunmayan yerlerde T.C. Ziraat Bankası) tarafından değiştirilecektir.
YTL’ye geçilirken neden 1 yıllık birlikte tedavül süresi öngörülmüştür ?
Vatandaşlarımızın halen kullanılan banknot ve madeni paraları 2005 yılında diledikleri zaman ve rahatlıkla yeni paralara dönüştürebilmesi için 1 yıllık birlikte tedavül süresi öngörülmüştür. Dolayısıyla, vatandaşlarımızın bu değişim için acele etmelerine gerek yoktur. Para değişimi işlemlerin doğal akışı içinde gerçekleşecektir.
Yeni para birimine geçiş operasyonu hangi aşamalardan oluşmaktadır ?
Diğer birçok ülke uygulamasında olduğu gibi operasyon 2 aşamadan oluşmaktadır.
Birinci aşamada, TL ve YTL banknot ve madeni paralar 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren 1 yıl süreyle birlikte tedavül edecektir.
Operasyonun 2006 yılından sonraki bir tarihte yapılacak olan ikinci aşamasında ise, “Türk Lirası” ibaresinin başına konulan “Yeni” ibaresi kaldırılarak tekrar TL’ye dönülecektir.
Paramızdan sıfır atılması enflasyon artışına neden olacak mı?
Bilindiği gibi, fiyat yuvarlamaları konusu benzer bir operasyon yaşanan Euro bölgesinde en çok tartışılan konulardan biri olmuştur.
Ülkemizdeki operasyon Euro’ya geçişteki küsuratlı dönüşüm kurlarından farklı olarak sadece sıfır atmaya dayalı bir operasyondur.
Dolayısıyla, fiyat yuvarlamalarının Euro bölgesine kıyasla daha az hissedileceği düşünülmektedir. Kaldı ki, resmi açıklamalara göre Euro bölgesinde 2002 yılının ilk 6 ayında gerçekleşen yuvarlama etkisi genel tüketici fiyat endeksinde binde 2 düzeyini geçmemiştir.
Diğer taraftan, yüksek enflasyon nedeniyle ve madeni para kullanma alışkanlığının yitirilmesi sonucunda, yuvarlama etkisinin ülkemizde zaten var olduğu unutulmamalıdır.
Sonuç olarak, düşük düzeyde gerçekleşse dahi fiyat yuvarlamaları süreklilik arz etmeyecek; operasyonun enflasyonist etkisinden ziyade, enflasyonun tek haneli rakamlara indirilmesindeki kararlılık ön plana çıkacaktır.
Paramızdan sıfır atılması döviz kurlarını veya faiz oranlarını etkileyecek mi?
Paramızdan sıfır atılmasının döviz kurları veya faizler üzerinde, bekleyişleri olumlu yönde etkilemekten başka olumlu veya olumsuz bir etkisi yapması beklenmemektedir. Zira, kurları ve faizlerin genel düzeyini belirleyen temel unsurlar ekonominin temelleri ve uygulanan istikrar programıdır.
YTL’ye geçişle birlikte Türk Lirasını içeren mevzuat, idari, adli ve hukuki işlemler YTL’ye göre nasıl sonuçlandırılacaktır?
Kanunlarda ve diğer mevzuatta, idari işlemlerde, yargı kararlarında, her türlü hukuki muamelelerde, kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirasına veya Liraya yapılan atıflar, Yeni Türk Lirasına yapılmış sayılacaktır.
TL üzerinden düzenlenen belgelerin geçiş döneminde YTL’ye dönüştürülmesi herhangi bir mali yükümlülüğe neden olacak mı ?
Tarafların, Türk Lirası üzerinden yapılan her türlü hukuki muamele ile kıymetli evrak ve hukuki sonuç doğuran diğer işlem ve belgeleri, belirtilen değişim oranını dikkate alarak 31.12.2005 tarihine kadar, bu tarih dahil Yeni Türk Lirası’na göre değiştirmeleri halinde, bu muamele ve düzenlenecek belgeler her türlü vergi, resim, harç ve diğer yükümlülüklerden muaf olacaktır.
2005 yılı boyunca mal ve hizmet bedellerini gösteren fiyat etiketleri ve listeler nasıl düzenlenecektir ?
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 12 nci maddesi çerçevesinde düzenlenecek etiket ve tarife listeleri, 1.1.2005-31.12.2005 tarihleri arasında, TL ve YTL üzerinden ayrı ayrı gösterilecektir.
Bu yükümlülüğü yerine getirmeyenler hakkında, aynı Kanun’un 25 inci maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen ceza uygulanacaktır.
Mevcut banknotlarda ne tür güvenlik özellikleri bulunmaktadır?
Banknotlarda bulunan güvenlik özellikleri halka ve profesyonellere yönelik özellikler olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Aşağıda 20.000.000 TL’lik banknotlarda bulunan güvenlik özellikleri açıklanmıştır.
I- Halka Yönelik Güvenlik Özellikleri
1- Kabartma Baskı: Banknotların çeşitli yerlerine parmakla dokunulduğunda hissedilir.
2- Optik Emniyet Unsuru: Banknotun ön yüzünün sağ tarafındaki oval desen, farklı açılardan bakıldığında altın sarısından yeşile dönüşür.
3- Emniyet Şeridi: Kesik gümüşi çizgilerden oluşur, ışığa tutulduğunda düz bir hat şeklini alır ve üzerinde “TCMB” harfleri bulunur.
4- Gizli Görüntü: Banknotlar yatay konumda, göz hizasında ışığa doğru tutulduğunda, sağ alt köşede “TC” harfleri görülür.
5- Filigran: Ön ve arka yüzde, banknotlar ışığa doğru tutulduğunda görülür, ortadaki Atatürk portresinin küçüğünden oluşur.
6- Bütünleşik Görüntü: Banknotlar ışığa doğru tutulduğunda, arka yüzdeki parçayla birbirini tamamlayan TCMB ambleminden oluşur.
II- Profesyonellere Yönelik Güvenlik Özellikleri
1- Mikro Yazı: Banknotların çeşitli yerlerinde büyüteçle okunabilir.
2- Kılcal Lifler: Ultraviyole ışık altında kırmızı ve mavi renkte görülür.
3- Özel Floresan Mürekkep: Ultraviyole ışık altında meşale desenleri ve Atatürk’ün imzası görülür.
4- Özel Baskı Seri Ve Sıra Numaraları: Sol üst tarafta siyah, sağ alt tarafta ise kırmızı renkte basılı seri ve sıra numaraları, ultraviyole ışık altında parlar ve siyah yeşile dönüşür.
5- Banknot Kağıdı: Ultraviyole ışık altında parlamayan özel banknot kağıdı.
Tüm kupürlerin güvenlik özellikleri görsel bir şekilde Bankamız internet sayfasının (http://www.tcmb.gov.tr/ - banknotlar) bölümünde açıklanmaktadır.
Yerli ve yabancı bütün banknotların sahtesini yapmak mümkün müdür?
Bütün banknotların sahtesini yapmak mümkündür. Ancak, orijinal banknotlarda bulunan güvenlik özellikleri sahte banknotlarda bulunmamaktadır.
Çok sayıdaki güvenlik özelliğinden birkaçının kontrol edilmesi durumunda, gerçeğinin sahtesinden kolaylıkla ayırt edilmesi mümkündür.
YTL banknotlarda görme engelliler ve görme bozukluluğu olanlar için ilave güvenlik özellikleri var mı?
Görme engelliler ve görme bozukluğu olanlar için oluşturulabilecek en temel ayıraç, farklı değerdeki banknotların farklı boyutlarda basılmasıdır.
Bugüne kadar yüksek enflasyonun doğal bir sonucu olarak, sık sık üst değerde yeni banknotların tedavüle çıkarılması nedeniyle, kupürler arasında boyut farkı yaratılması mümkün olmamıştır.
YTL’ye geçiş aşamasında ise bazı banknot ebatlarında kısmen farklılık yaratılacaktır. Euro banknotlarda olduğu gibi, en küçük kupürden en büyük kupüre kadar tüm kupürlerde boyut farklılığına gidilmesi teknik nedenlerden dolayı YTL’den tekrar TL’ye geçerken uygulanabilecek bir yöntemdir.
Uluslararası standartlarda ve gelişmiş teknolojiler kullanılarak üretilen banknotlarımızda, ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik koşulların daha da iyileştirilmesi ve paramızdan sıfır atılmasından sonra, özellikle görme engelli vatandaşlarımıza yardımcı olmak üzere, ilgili sivil toplum örgütleri ile görüşülerek, bugünkü ek önlemlerin yanısıra ilave ayırıcı özelliklere de yer verilmesi planlanmaktadır.
Banknotların kullanımında nelere dikkat edilmelidir?
Dolaşımda bulunan banknot kalitesinin artırılması amacıyla;
Banknotların yıpratılmaması için gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi,
Banknotların üzerine yazı yazılmaması, buruşturulmaması ve delinmemesi,
Banknot işleme sistemlerinin çalışmalarının olumsuz yönde etkilenmemesi için yırtılmış banknotların naylon bantlarla yapıştırılmaması,
Cüzdan kullanma alışkanlığının edinilmesi,
Vatandaşlarımızın ellerine geçen eskimiş ve yıpranmış banknotları Bankamız Şubeleri veya bankacılık sistemi aracığıyla değiştirmeleri gerekmektedir.
Eskimiş ve yıpranmış banknotlar nerede ve nasıl değiştirilmektedir?
Yazıları okunmayacak şekilde kirlenmiş, yıkanmış, boyanmış, yanmış, yırtılmış veya sair sebeplerle eskiyip yıpranmış, değeri belirlenebilen tam banknotlar ile yüzeyindeki eksiklik % 50 den az olan banknotlar, yazılı değeri üzerinden başabaş olarak; tek parçadan ibaret olmak kaydıyla yüzeyindeki eksiklik % 50 olan banknotlar yazılı değerinin yarısı üzerinden yenileriyle değiştirilmekte; yüzeyinin yarısından fazlası eksik olan banknotlar ise değiştirilmemektedir.
Eskimiş, yıpranmış veya kısmen fiziki parça kaybına uğramış banknotların, doğrudan Bankamız şubeleri, yurtiçi muhabirimiz olan T.C. Ziraat Bankası veya diğer Banka ve Finans Kurumlarının şubeleri aracılığıyla değiştirilmesi mümkündür.
Eskimiş ve yıpranmış banknotların kullanılması sağlığa zararlı mıdır?
Yapılan araştırmalar, bazı mikroorganizmaların yıpranmış ve kirli banknotlarda daha yüksek oranda ürediğini ve vezne çalışanlarında cilt enfeksiyonları, ciltte abse ve gastroenterit gibi enfeksiyonların daha fazla gözlendiğini göstermektedir.
Koruyucu sağlık önlemlerinin yanısıra, yıpranmış ve kirli banknotların insan sağlığı üzerindeki olası olumsuz etkilerinden uzaklaşmanın en etkin yollarından biri de, bu banknotların yenileriyle değiştirilmesi ve olabildiğince yeni ve temiz banknotların kullanılmasıdır.
Merkez Bankası, dolaşımda bulunan Türk Lirası banknotların mümkün olduğunca temiz kupürlerden oluşan bir kompozisyon içinde bulundurulması amacıyla hizmet ağını genişletecek şekilde T.C. Ziraat Bankası şubeleri nezdinde banknot depoları açmakta, turistik yöreler başta olmak üzere yıpranmış banknotlar yerinde değiştirilmekte, bankaların yıpranmış banknotları Merkez Bankası şubelerine getirmelerini teşvik etmektedir.
Yeni Türk Lirası banknotların görüntülerini kamuoyuna ne zaman açıklanacak?
Paramızdan 6 sıfır atılarak Yeni Türk Lirasına geçilmesi operasyonu kapsamında 01.01.2005 tarihinde dolaşıma çıkarılacak olan YTL banknotların görüntüleri ve güvenlik özellikleri 2004 yılının sonuna doğru açıklanacaktır. YTL’ye geçişte banknotların daha kolay tanınması ve karışıklığa neden olunmaması için aynı satın alma gücüne sahip kupürler hem TL hem de YTL için benzer renk ve tasarımda üretilecektir.
Daha önce satın alınmış olan “Türkiye Cumhuriyeti Banknotları Albümü” nü, dolaşıma çıkarılacak Yeni Türk Lirası banknotlara ait bilgileri içeren sayfalarla güncellemek mümkün olabilecek mi?
Görüntüleri ve güvenlik özellikleri 2004 yılının sonuna doğru açıklanacak YTL banknotlara ait detay bilgileri içeren albüm sayfaları, bu banknotlar dolaşıma çıktıktan sonra temin edilebilecektir.
Yeni Türk Lirası’nı tanıtıcı broşür, afiş vs. basılacak mı?
Yeni Türk Lirası banknotları için tanıtım broşürleri, afiş ve kitapçıklar hazırlanmakta olup, yıl sonuna doğru belirli bir program dahilinde tüm banka, kurum ve kuruluşlara gönderilecektir.
Yeni Türk Lirası’na geçişle birlikte banka hesapları ne olacak?
01.01.2005 tarihinden itibaren, kaydi olarak takip edilen tüm TL hesapların YTL’ye dönüşümü gerektiğinden, banka hesapları da 01.01.2005 tarihi itibariyle Yeni Türk Lirası’na dönüştürülecektir.
Bir Anonim Şirketin 500 lira itibari değerdeki hisse senedi ile ilgili olarak 5083 sayılı yeni Türk Lirası yasasından sonra;
a. Şirketteki oy hakkı,
b .Şirketten alınacak olan temettü hakkı ne olacaktır?
Yeni Türk Lirasına geçişle birlikte hisse senetlerinin itibari değeri, oy ve temettü hakları ile ilgili yapılacak düzenlemelerle ilgili çalışmalara ilgili kurumlarla devam edilmektedir. Bu konuda yapılacak düzenlemeler daha sonra açıklanacaktır.
YTL’nin uluslararası para kodu ne olacaktır?
Uluslararası para kodlarına ilişkin ISO-4217 standardı kapsamında YTL’nin uluslararası para kodu, Bankamız tarafından sözkonusu standardın sekreterya hizmetini veren BSI (British Standards Institution: İngiliz Standartları Enstitüsü)’ye yapılan başvuru sonucu “TRY 949 2” olarak belirlenmiştir.
YTL’nin uluslararası para kodu ISO’nun uluslararası para kodları listesinde ne zaman yayınlanacaktır?
BSI’den alınan bilgiye göre, YTL’nin tedavüle çıkış tarihi olan 1.1.2005’e yakın bir tarihte yayınlanacaktır.
YTL ve TL’nin birlikte tedavül edileceği 2005 yılında ISO’nun uluslararası para kodları listesinde Türkiye’nin uluslararası para kodu olarak her iki para kodu da yer alacak mıdır?
ISO’nun uluslararası para kodları listesinde çeşitli ülkeler için sözkonusu olduğu gibi her iki para kodu da 2005 yılında Türkiye’nin para kodu olarak yer alacaktır
