-
Lezginka
LEZGİNKA
Bütün Kafkasya'da yaygın bir şekilde oynanan; değişik kabilelerce Zilga, Maggalan, Çeçen, İsteme, Şamiley adıyla anılan Lezginka , büyük bir beceri ve ustalık isteyen bir danstır.
Eski ustalar “Lezginka” oynarken, dansın kurallarına uymaya çok özen gösterirler, başkalarının da, özelikle genç “cigit”lerin (delikanli, yiğit) uymasını isterdi. Hatta buna zorlar ve önceden eğitirlerdi. Bunun nedeni de başkalarına oyunları ile alay konusu olmalarını önlemekti.
Lezginka'nın birkaç varyantı vardır; bunlardan birincisi : erkek, kızın gözlerine bakarak ona teklif etmek için kur yapmaya çalışır. Kız ise sürekli bakışlarını kaçırır. O zaman erkek kamasını kınından çıkararak, kızın ayakları altına atar. Eğer kız dans etmeyi keserse teklifi kabul etmemış : eğer dans etmeyi sürdürürse, teklifi kabul etmiş anlamına gelir.
Bir başka varyantı da kız güzel bir kuşu, erkek de kartalı canlandırır. Kartal kuşu yakalamak amacı ile onu sürekli kovalamaktadır. Kuş ani ve sürekli dönüşlerle kartaldan kurtulmaya çalışmaktadır.
Lezginka'nın doğuşuna neden olduğu sanılan ve Merhum Kadircan KAFLI'dan alınan ilginç bir de hikaye vardır.
“Şavaşlarda kahramanlıkları ile tanınmış olan bir delikanlı, komşu kabileden birinin reisin kızını beğenir, sever ve evlenme teklifinde bulunur. Genç kız cevap verebilmek için bazı istekleri olduğunu söyler :
- Delikanlı : Emret güzel kız !
- Babamın çayırından götüreceğin iki araba ile bir günde ot biçip getireceksin der.
Bu arzusu kolaylıkla yapılır. Genç kız daha sonra şunları ister :
- Bir, ormandan bir günde üç araba odun kesip getireceksin...
- İki, babamın sürüsü iki gece dağda otlayacak, kayıp vermeden getireceksin…
- Üç, bu günlerde savaş var. Bana hizmetçi olarak bir kız getireceksin…
Delikanlı bunlarıda yapar, ancak güzel kız bu kez :
- Bu gece babamın misafir odasında istirahat edeceksin
Odada kızın yakınlarından birisi de vardir ; delikanlının hareketlerini kontrolle görevlidir. Ertesi sabah kız ona sorduğunda, delikanlının yemeğinı gayet terbiyeli yediginı, namaz kıldığını, kendisine saygı gösterdiğini, erkenden yattığını, çamaşırlarının temiz olduğunu, elbiselerini ilk giyeceğini en üste gelecek şekilde iyi istif ettiğini, silahlarını yastığının altına koyduğunu, bir elini koyarak güzel ve tetikte yattığını, açık uyumadığını, geç vakit kapı çalınınca bir dakikada giyinip kuşanarak kapıya koştuğunu, açmadan önce :
Dediğini, kapıda kimseyi göremeyince tekrar soyunup aynı düzende yattığını, sabah erkenden kalktığını öğrenir. Ne var ki deneme bitmemiştir. Genç kız bu sefer de bir dağ keçisi avlayıp getirmesini ister. Kafkasya'da dağ keçileri dağların pek yüksek ve kayalık yerlerinde bulunur. 20 ile 3à adam boyundaki uçurumlardan bir kaya parçası gibi atlarlar, 15 adımlık yarıklardan karşıya atlarlar, avuç içi kadar sivri yerlere bile sıçrarlar : pek çevik hayvanlardır. Delikanlı bütün gün dolaşır fakat avını bulamaz. Yorulmuştur… dinlenmek için bir kayaya yaslanır. Bu sırada havada bir kartalın küçük ve güzel bir kuşu kovaladığını görür. Kuş öylesine güzel ve çevik manevralar yapıyor ki koca kartal şaşırıyor. Kuş adeta onunla eğlenmektedir. Bir ara kartal geniş kanatlarını gererek boşlukta hareketsiz duruyor. O anda kuş korkusuz cilveli uçuşlarla kartalın önünden, altından alaylı şekilde uçuşlar yapıyor. Kartal kayıtsız görünmektedir. Ancak hiç beklenmedik bir anda dehşetli bir hamle yaparak küçük kuşu pençelerine alarak uzaklaşıyor. Hayretle bu manzarayı izlemekte olan delikanlı, kendi macerası ve bu hadise arasında bir benzerlik buluyor ve dönmeye karar veriyor. Yolda aradığına rastlayarak vuruyor ve kıza getiriyor.
- Genç kız : Sana bir teklifim daha var
derken delikanlı onun sözünü kesiyor ve
- Senin her arzunu yaptım. Şimdi benimde bir arzum var
- Şu keçiyi güzelce pişir, ben de delikanlı arkadaşlarımı çağırayım. Yiyelim ve eğlenelim ve biraz da dans edelim, diyor
Toplantıda bütün gençler çift, çiftler oynadıktan sonra sıra onlara geliyor. Genç güzel kız, sevimli ve renkli küçük kuş gibi kıvrak oyunlarına başlıyor, delikanlı kartal gibi hamleler yapıyor. Müzik bu dansa çoşku ile uymuştur. Bir ara ustaca bir manevra ile sevgilisinin avulun kapısına sürüyor; hazır olan atına atlayarak dağ yollarına uzaklaşırken soruyor :
- Nasıl kararını verdin mi?
- Bende de kararımı yabani keçi avında vermiştim...
deyip yuvalarına havalanıyorlar...
Lezginka üç bölümden oluşmaktadır :
Birinci bölüm, çiftlerin birlik ornadıkları bölümdür. İkinci bölüm, erkeğin solo dansıdır. Çok hızlı bir tempo ile oynanır. Erkeğin solosu sırasında kız durarak el çırpar. Üçüncü bölümde, erkek ve kız yine birlikte dans ederler. Bu bölümde hız biraz daha yüksektir.
TILEY DERGİSİ – KAFKAS HALK DANSLARI KİTABINDAN alınmıştır
