Yediemin (taşıt kredisi)

BANKADA REHİN BULNAN ARAÇLARA YEDDİ EMİN OLDUM 24 AY KREDİLİ 12 AY ÖDENDİ 12 AY VAR YEDDİ EMİNLİKTEN NASIL AYRILIRIM

DİDEM

Bankalar kullandırdıkları taşıt kredilerinin teminatına kefil dışında ayrıca taşıtın bizzat kendisini teminat haline getirmek için değişik yöntemler uygulamaktadır. Eskiden kredi verilirken icra takibi açarlar, borçlu borcunu icra dairesinde kabul eder araç üzerine haciz uygulanır ve banka ile yapılan kredi sözleşmesinin benzeri icra taahüdü şeklinde icra dosyasında bulunur ve ruhsat çıkartılırken haciz şerhide baştan işlenirdi. Daha sonraları taksitlerin gecikmesi , gecikerek ödenmesi halinde taahhüdün geçersiz olduğu, taksitin ilk aksatıldığı tarihten itibaren satış isteme süresinin başladığı ve bir yıl içinde satış istenmediği için haczin düşeceği gibi sorunlarla karşı karşıya kalınca daha kalıcı yollar arandı ve çözüm olarak da taşıtın rehin alınması konusu gündeme geldi.


19. HUKUK DAİRESİ E. 1995/10686 K. 1996/756 T. 30.1.1996
Rehin sözleşmesinin düzenlenmesi ve merhunun üçüncü şahıs yediemine teslimi ile rehin sözleşmesi kurulmuş olur. Bedeli paylaşıma konu aracın rehin düzenlendikten sonra üçüncü kişiye değil de, borçluya teslim edildiğine dair delil bulunmadığından, rehin sözleşmesi geçerli kabul edilmektedir. Olayda Medeni Kanunun 857. maddesinin uygulanmasını gerektiren bir durum söz konusu olmadığından satış bedeli öncelikle rehinli alacaklıya ödenecek şekilde düzenlenen sıra cetveli doğrudur.

4. CEZA DAİRESİ E. 1997/3874 K. 1997/4121 T. 20.5.1997
Sanığın yediemin olarak kendisine teslim edilen otomobili kullanmaktan ibaret eyleminin, madde metninde sayılan davranış ögelerinden hangisine uyduğu belirtilmeden tck.'nun 276. Maddesiyle hükümlendirilmesi bozmayı gerektirmiştir.

HUKUK GENEL KURULU E. 1996/19-609 K. 1996/764 T. 13.11.1996
rehnin alacaklı adına 3. Şahsa teslimi, rehin sözleşmesinin kurulmasına aykırı değildir. Sıra cetvelinin, satış bedelinin öncelikle rehinli alacaklıya ödenecek şekilde düzenlenmesi doğrudur.

Davada uyuşmazlık, menkul rehninden kaynaklanmaktadır.

Türk Hukuk Sistemi içinde Menkul Rehni, gerek Medenî Yasamızda ve gerekse diğer kanun ve tüzüklerde pozitif bir düzenlemeye tabi kılınmıştır. Bunun yanı sıra doktrinde kabul edilen değişik rehin çeşitleri de bulunmaktadır. O halde menkul rehninin kavram ve hukukî mahiyetini; uyuşmazlık konusu somut olayda sınırlı olarak açıklamak gerekirse; MENKUL REHNİ, bir alacağı temine yarayan, başkasına ait mal veya hak üzerinde müesses mahdud ayni hak olup, alacaklıya boçludan alacağını almaması halinde rehnedilenin ( merhunun ) satış bedelinden alacağını tahsil yetkisini verir.

Bu tanıma göre, alacaklı, yalnız satış bedelinden alacağını alma hakkına sahip olmakla beraber rehin hakkı tesisine rağmen, alacağın tamamı rehnin bedeli ile karşılanamadığı durumda borçlu tüm malvarlığı ile borçtan kişisel olarak sorumludur.

İstisnası dışında kural olarak rehin, rehin alanın zilyetliğinde olup, menkul rehni hakkı tam bir fer'ilik arzeder. Hak düşünce, rehin hakkı da düşmüş olur.

Medeni Yasamızın 853. maddesi, rehin akdinin kurulmasını düzenlemekle birlikte esas prensibini de açıklamıştır. Menkul rehni hukukunun esas prensibi, aleniliktir. Bu ayni hakkın varlığı, dışarıya karşı görünüş şekli temelde zilyetliktir. Zilyetliğe bağlı rehin hakkına "teslimi meşrut" ( teslim şartlı ) menkul rehni denir ve mutad olan çeşidi de budur.

Menkul rehninin tesisi için yasa herhangi bir şekil şartı ( alacak üzerine rehin hakkı hariç ) öngörmemiştir. Menkul rehnini düzenleyen M.Y. m. 853/1. "Kanunen muayyen istisnalar haricinde bir menkul ancak teslimi meşrut şekilde rehin edilebilir" demekle, rehin hakkının ancak rehin verilenin rehin alana zilyetliğin geçirilmesi suretiyle kurulabileceğini hükme bağlamış ve son fıkrasında, "rehin merhunu fiilen ve hasren kendi yedinde bulundurdukça, mürtehin için rehin hakkı sabit olmaz" hükmü ile de, teslim şartlı menkul rehni ilkesi benimsenmiştir.

Şurasını hemen belirtelim ki; rehnin tesliminden münhasıran alacaklıya teslimi manası çıkarılmamalıdır. Rehin zilyetliği teslimle kurulabileceği gibi teslimsiz de kurulabilmektedir ( M.Y. 890-892 ).

Az önce açıklandığı gibi, teslim şartlı rehnin doğması için kaide olarak merhunun ( rehnedilenin ) bir tasarruf muamelesi ile rehin alana teslimi gerekmektedir. Fakat, teslim olayı maddi manada eşyanın tesliminden başka şekillerde de geçirilebilmekte ve bu hallerde rehin alan rehni fiilen teslim almadığı halde yine rehin zilyedi olabilmektedir. Önemli olan rehin verenin rehinden uzak bulundurulmasıdır. O halde, merhun ( rehin ), mürtehinde ( rehin alanda ) veya onun adına rehin zilyetliğini kullanan üçüncü bir şahısta bulunabilir. Işte rehin hakkının, rehin teslim edilmeden doğması bir istisna oluşturmakta ve hukuken rehin hakkının tesisi için yeterli bulunmaktadır. Aynı görüşte ( Bakınız, Dr. E.C. Türk Menkul Rehni, 1967 sh. 90 ve devamı - Dr. - B.D. Rehin Hukuku Dersleri - 1967 sh. 78 ve devam ).

Bunlardan biri de, rehin verilenin zilyetliğinin temsil yolu ile nakledilmesidir. Teslim şartlı menkul rehninin pratik hayatın ihtiyaçlarına gerekli şekilde cevap vermediği bir gerçektir. O nedenle, zilyetliğin temsil yolu ile nakledilebileceğini kabul zorunluluğu vardır. Nitekim, M.Y. m. 891 "Gaipler arasındaki zilyetliğin nakli, bir şeyin iktisap edene veya mümessiline teslimi ile tamam olur" hükmü zilyetliğin temsil yolu ile intikalinin kanunen mümkün olduğunu vurgulamıştır.

Bir de, üçüncü şahsın mümessil olarak değil, fakat alacaklının mutemedi olarak rehin edileni elinde bulundurması hali vardır. Mutemet ( yediemin ) dediğimiz bu şahsa rehin muhafaza için verilir. Görevi, nesneyi rehin verenin müdahalesinden uzak tutmak, fiili hakimiyetinden çıkarmaktır. Aynı zamanda rehni alacaklıya izafeten rehin zilyedi sıfatıyla elinde bulundurmaktadır. Bu kişi alacaklı veya rehin veren tarafından tayin edilebilir. Bu şekilde rehin yedieminin hukuki ve cezai sorumluluğuna bırakılmıştır.

İşte bu halde, alacaklının rehin hakkı sükut etmez. Zira, alacaklı dolayısıyla, üçüncü kişi doğrudan doğruya merhuna zilyet bulunmaktadır ( Bakınız, Dr. E.C. - Türk Menkul Rehni Hukuku - 1967/Ank. sh. 111 - Prof.Dr. B.K., Prof.Dr. S.K. - Sınırlı Ayni Haklar - 1982-198/İst. sh. 486 ).

Üçüncü kişiye teslim suretiyle rehnin tesisi uygulamada, bankadan alınacak kredilerle kendini daha çok göstermektedir. Bankalar açtığı krediler için teminat teşkil eden emtiayı güvenilir bir üçüncü kişiye teslim ile emtia karşılığı kredi uygulamasını yaygın bir biçimde sürdürmektedir. Böyle bir durumda kredi açan bankanın, güvenilir kişiden ( yediemin ) malı teslim aldığına, banka adına muhafaza edeceğine ve bankanın izni olmaksızın kimseye teslim etmeyeceğine ilişkin bir taahhütname aldığı görülmektedir.

Yaygın olan bu uygulama rehin hakkının doğumu için yeterli görülmekte ve bilinmektedir ( Bakınız Prof. E.Ö., Bankacılık Yönünden Medeni Hukuk Kuralları 1978 sh. 413 ).

Somut olayımızda, rehin alacaklısı banka, yediemin senedi ile menkulü ( otomobili ) kredi kefili ve yediemin ( mutemet kişi ) olarak asıl borçlu dışında 3. kişi B.......'e teslim etmiş olmakla rehin sözleşmesinin, yukarıda anlatılan kurallar karşısında oluşmuş bulunduğunun kabulü gerekir. Mahkemenin rehin sözleşmesinin oluşmadığına dair düşüncesi yerinde değildir.

Bu durumda açıklanması gereken bir husus da yukarıda belirtilen biçimde kurulan rehin sözleşmesi, aracın ( otomobilin ) yediemin tarafından borçluya teslimi ile sükut etmiş sayılıp sayılamayacağıdır. Özel Daire ile mahkeme arasındaki ikinci uyuşmazlık da bu noktadadır.

Medeni Yasanın 857. maddesi, rehin hakkının vazgeçme, rehnin yok olması, sürenin dolması, cebri satış, alacaklı ve malik sıfatının birleşmesi gibi diğer sükut sebepleri dışında "zilyetliğin zayi edilmesi" halinde rehin hakkının sükutunu düzenlemiştir. Anılan madde hükmüne göre, rehin alacaklısı rehin üzerindeki zilyetliğini ve üçüncü kişiden geri isteme hakkını yitirdiği, diğer bir anlatımla rehinli alacaklının nesneyi açık iradesi ile kesin olarak geri vermesi veya bir başka kişinin rehin üzerinde iyi niyetli müktesip olması ( M.Y. md. 901-903 ), durumunda rehin hakkı sükut eder. Mürtehinin rehin ( alacaklısının ) zilyetlik ( M.Y. m. 895 ) zilyetliğe haklılık davası ( M.Y. m. 902 ) açma hakkı mevcut oldukça ve zilyetliğin isteği dışında elinden çıkmış olması gibi hallerde rehin hakkı sükut etmez. 857. maddenin 2. fıkrası ise rehin hükümlerinin askıda kalma halini düzenlemiştir. Bu fıkra "rehin, mürtehinin rızasıyla merhun üzerinde fiilen yedini idame ettikçe, rehnin hükümleri muallak kalır" hükmünü koymuştur. Burada rehnin zilyetliği yitirilmiş olmasına rağmen rehin sona ermemekte, askıya alınmaktadır. Başka bir anlatımla, rehnin ( nesnenin ) zilyetliği eylemli biçimde ve alacaklının rızası ile geçici olarak rehin verene geçmesi yasanın aradığı koşuldur.

Yukarıda açıklanan yasal olgular karşısında olaya baktığımızda, rehnin alacaklı adına üçüncü şahsa ( mutemet-yediemin ) teslimi, rehin sözleşmesinin oluşumuna, dolayısıyla M.Y.'nun 853. maddesine aykırı değildir. Bu şekilde teessüs etmiş rehin sözleşmesinin, yediemin tarafından aracın anahtarı ve aracın borçluya teslimi ile rehin hakkının sükut ettiği, ortadan kalktığı kabul edilemez. Yediemin sözleşmesinin borçlunun yakını ile yapılmış olması, peşinen alacaklının aracın borçluya teslimine açıkça rıza göstermiş olduğunun da kabulü mümkün değildir. Rehnin borçluya teslim edileceği ancak bir varsayımdır. Bütün yediemin sözleşmelerinde bu ihtimali düşünmek olasıdır. Ne var ki, yedieminin teslim keyfiyeti alacaklı bankanın açık rızası dışındadır. O nedenle M.Y. m. 857. maddesi koşullarının somut olayda gerçekleştiğini kabul etmek mümkün değildir.

Hal böyle olunca, Hukuk Genel Kurulu'nca da benimsenen Özel Daire bozma kararına bu nedenlerle uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. O halde direnme kararı bozulmalıdır.

SONUÇ : Davalı banka vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının Özel Daire bozma kararında ve yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı HUMK'nun 429. maddesi gereğince BOZULMASINA.....

MADDE 276 - (Değişik: 3038 - 11.6.1936) Bir kimse muhafaza edilmek üzere kendisine resmen teslim olunan merhun veya mahcuz veya her hangi bir sebeple vaz'ıyed edilmiş olan malları kendisinin veya başkasının menfaati için saklar, sahibine veya başkalarına verir veya tebdil veya lâzımgelenlere teslimden imtina ederse üç aydan iki seneye kadar hapis ve otuz liradan üç yüz liraya kadar ağır para cezasile cezalandırılır.
Eğer suçlu merhun veya mahcuz veya her hangi bir sebeple vaz'ıyed edilmiş olan eşyanın sahibi ise verilecek ceza bir seneye kadar hapis ve on liradan yüz elli liraya kadar ağır para cezasıdır.
Eğer cürüm muhafızın ihmalinden veya tedbirsizliğinden ileri gelmiş ise muhafız hakkında beş liradan yüz liraya kadar ağır para cezası hükmolunur.
Eğer eşyanın kıymeti az ise veya cürmün faili eşyayı veya bedelini takibata başlanmazdan evvel geri verirse ceza altıda birden üçte bire kadar indirilir.


4. CEZA DAİRESİ E. 1994/9714 K. 1995/19 T. 19.1.1995
Yedieminlik yükümlülüğünden kaçınma suçu, kamu idaresine karşı işlenmiş suç olduğundan, yedieminlik sıfatını vereninde kamu idaresi olması gerekmektedir. Anılan bankanın ne suretle kamu idaresi sayıldığı açıklanmadan, kamu idaresi değilse sanığın eyleminin güveni kötüye kullanma suçu oluşturup oluşturmadığı tartışılmadan hüküm kurulması hatalıdır.

4. HUKUK DAİRESİ E. 2002/87 K. 2002/4509 T. 10.4.2002

Davalı,yediemin olarak traktörü satış yerinde hazır bulundurmak durumundadır.Görevini yerine getirmediğinden mahkum da olmuştur.İİK'nun 24.maddesi ilamların icrası ile ilgili olup dava ile ilgisi bulunmamaktadır.Davacı vekilinin dava dilekçesinde İİK'nun 24.maddesinden sözetmesi olayın mahkemece nitelendirilmesine engel değildir. Şu durumda yukarıda açıklanan gerekçelerle davanın reddedilmiş olması usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir

CEZA GENEL KURULU E. 1994/4-175 K. 1994/205 T. 3.10.1994
TCK. nun 276. maddesiyle korunan hukuki yarar, kamu idaresince açıklanan iradeye karşı gelinmesinin önlenmesidir. Suçun failine, yediemin sıfatının kamu idaresince verilmiş olması ve bu iradenin usulüne uygun bir biçimde açıklanmış olması gerekir.

Yukarıda derlenen yargıtay kararlarından da anlaşılacağı gibi sizin yedieminliğiniz ceza hukuku anlamında bir yedieminlik değildir. Başka bir değişle size Yediemin olarak malı teslim edenin resmi bir kurum olmaması nedeni ile yedieminlik görevinden kaçınma -Yedieminliği suistimal suçunu işlemiş sayılmazsınız aracı teslim etmezseniz.

Banka ile sizin aranızda yapılmış yedieminlik sözleşmesi hükümlerine göre sorumluluğunuzu değerlendirmek gerekir. (Tabi ayrıca o sözleşmede kefil de değilseniz)
Muhtemelen bu sözleşmeye göre aracın bankaya teslim edilmesi ihbarında bulunulmasına rağmen aracın teslim edilmememsi halinde aracın bedelinden veya kalan borçtan sorumlu tutulacağınıza dair hükümler olması gerekir.
Yedieminlik görevinden kurtulmanız için, eğer sözleşmede başka bir düzenleme yok ise ki banka ile yaptığınız iki taraflı bir sözleşmedir ve iradeniz bu sözleşmeyi fesh etmek yönünde ise yine sözleşmenin feshe ilişkin kurallarına bakmak gerekir.

Ancak her halukarda Yedieminlik görevinden kurtulmak için aracı iade ederek bu görevden veya yükümlülükten kurtulabilirsiniz. Yani size teslim edilen eşyayı teslim edenlere geri vererek