İnternet Alan Adı Uzantıları

İNTERNET ALAN ADI UZANTILARI

1. Genel

İnternet’in hayatımıza girmesiyle birlikte gerçek yaşamdaki uyuşmazlıklara benzer durumlar, sanal alemde de karşımıza çıkmaktadır. Karşılaşılan en büyük sorunlar, internet aleminde belki de en yüksek mali değere sahip olan “alan adları” üzerinde vücut bulmaktadır. Alan adlarının satılması hususu, son zamanlarda oldukça yaygınlaşmıştır. Özellikle iş, kumar veya dijital dünya ticaretinde herhangi bir değere sahip olan alan adlarının satımı konusunda dev bir pazar oluşmuştur. XBiz kaynaklarına göre bu alandaki rekor, 2005 Ocak ayı içerisinde Escom LLC’ye 14 milyon dolara satılan “sex.com”dadır. Yine 1999 Kasım ayı içerisinde “business.com” adresi, 7.5 milyon dolara satılmıştır. Bu sıralamayı “beer.com”, “diamond.com” ve “casino.com” takip etmektedir. Alan adlarının bu kadar yüksek meblağlarla satılmasının sebebi, internet kullanıcılarının, servislere ulaşmasında ve isimleri aklında tutmasında kolaylık bulunmasındandır.

2. İnternet Alan Adı

İnternet üzerinde bulunan bilgisayar veya web sitelerinin adresini belirlemek için kullanılan IP (Internet Protokol) numarasını tanımlayan isimlere “alan adı” denilmektedir. Internet kullanıcıları, bilgisayar veya web sitelerine, bir sayı dizilimini içeren adresleri bilmelerine gerek kalmadan, yalnızca bir metin halindeki alan adını yazarak ulaşabilirler. Örnek olarak, 212.174.113.7 sayı dizilimini yazmak yerine, IPv4'ün adresleme sistemi sayesinde “www.hukuki.net” yazdığımızda direkt olarak bahse konu sitenin sunucusuna bağlanılmaktadır. Fakat, Alan Adı Sistemi'nin yarattığı ilişkiler bire bir olmak zorunda değildir. Bir alan adına, birden fazla IP numarası atanabilir ki bu durum, yoğun talep olan hallerde geçerlidir.
Alan adlarında, son noktayı takip eden bölümler, alan adı uzantıları (kodları) olarak tabir edilmektedir. Örneğin, “https://www.hukuki.net” adresinde yer alan “net” harf kümesi, bir alan adı uzantısıdır. En üst düzey alan uzantıları, Genel Alan Kodu, Altyapı Alan Kodu, Ülkelere/Bölgelere Tahsis Edilmiş Alan Kodu şeklinde üç gruba ayrılmaktadır.

3. İkincil Düzey Alan Kodu

Alan adları sistemindeki hiyerarşi, İkincil Düzey Alan Kodları’nın ortaya çıkması sonucunu doğurmuştur. Teknik olarak “hukuki.net” adresi İkincil Düzey Alan Kodu’dur. Çünkü “.net” uzantısı, başlı başına Genel En Üst Düzey Alan Kodu’nu oluşturmaktadır. İkincil düzey alan kodu, aynı zamanda “Kök Alan Adı” olarak da anılmaktadır. Pratikte “www.hukuki.net” ve “hukuki.net” şekillerinin ikisi de URL (Uniform Resource Locator, Bir Örnek Kaynak Konumlayıcı) olarak tabir edilmektedir.

4. Kayıt Altına Alma

ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers, İnternet Tahsisli Sayılar ve İsimler Kurumu), uluslararası düzeyde organize olmuş, İnternet Protokolü (IP) adresi alanı tahsisi, protokol tanıtıcı ataması, Genel ve Ülke Kodu Üst Düzey Alan Adı sistemi yönetimi ve kök sunucu sistemi yönetimi işlevlerinden sorumlu kâr amacı gütmeyen bir kurum olarak, tüm İnternet kullanıcılarının geçerli adresler bulabilmelerini sağlamak üzere evrensel çözülebilirlikten emin olunması için teknik unsurların yönetiminin koordinasyonundan sorumludur. Bu kurum koordinasyonu, İnternet’teki işlemlerde kullanılan eşsiz teknik tanıtıcıların dağıtımını ve En Üst Düzey Alan İsimlerinin kullanılma yetkilerinin dağıtılmasını gözlemleyerek yapar. Bu alan adlarının kayıtları tüm Dünya üzerinde “registrer” olarak anılan firmalar aracılığı ile yapılmaktadır. Tüm dünyadaki alan adları, bu konuda “merkez” kabul edilen ICANN firmasının veritabanında tutulur.

5. Genel En Üst Düzey Alan Kodları

En üst düzey alan uzantıları arasında en sık kullanılanlar “Genel Alan Kodları”dır. Bu alan adları 1980’li yıllarda yalnızca 6 adet (.com, .edu, .gov, .mil, .net ve .org) olmak üzere yaratılmıştır. Daha sonra uluslararası organizasyonların kullanımına tahsis edilmek üzere “.int” uzantısı ile birlikte bu yıllarda toplam 7 adet Genel En Üst Düzey Alan Adı Uzantısı kullanılmıştır. Bu alan adlarından üçü (.com, .net, ve .org) herhangi bir kısıtlama olmaksızın kullanılabilmekte; diğer dördü ise kısıtlı olarak tahsis edilmektedir. Sonraki yıllarda farklı alan adlarının ihtiyaç duyulduğu konusunda yapılan tartışmalar sonucu, 14 Kasım 2000 tarihinde, ICANN DNSO (Domain Name Supporting Organization, Alan Adı Destekleme Kurumu) tarafından yapılan çalışmalar sonucu yeni 7 adet Genel En Üst Düzey Alan Kodu’nun kullanılması kabul edilmiştir. Bunlardan (.biz, .info, .name, and .pro) kodlarının kısıtlama olmaksızın kullanılabilmesine, (.aero, .coop, and .museum) kodlarının ise kısıtlı olarak tahsis edilmesine karar verilmiştir. 2004 yılına gelindiğinde ise özellikle alan kodlarının haksız tahsisini engellemek ve yeni ihtiyaçlara cevap vermek amacıyla ICANN’nin önüne yeni teklifler getirilmiştir. Bu teklifler incelenirken, hukuki sorunların azaltılması, haksız rekabetin önlenmesi, uyuşmazlıklara mahal verilmemesi hakkında yoğun tartışmalar yaşanmıştır. Toplantıların sonucunda ICANN yönetimi, (.cat .jobs .mobi .travel) kodlarının da Genel En Üst Düzey Alan Adı Uzantıları arasında yer almasına karar vermiş, seçilmesi en fazla beklenen (.xxx) kodu iptal edilmiştir. 2006 yılının Mayıs ayında ICANN yönetimi, Telnic’in 2000 yılında önerdiği “.tel” kodunu da kabul etmiştir. Bu yeni alan adı uzantısı sayesinde Yeni alan adı sayesinde, kurumlar ve bireyler internette VoIP, SMS, e-posta ve anında mesaj gibi iletişim araçlarını toptan kapsayan bir erişim numarası sahibi olabilecektir. Daha detaylı bir açıklama gerekirse, kullanıcılar telefon numaralarını, uzun VoIP numaralarını, anında mesaj kimliklerini ezberlemek zorunda kalmayacak; DNS teknolojisi sayesinde, ‘.tel’ alan adı kullanıcılara internette sürekli erişilebilir bir kimlik sunacaktır. 2006 yılının Eylül ayında ICANN “.mobi” kodunu kabul ederek, mobil cihazlara internet dağıtımının “Mobil Web” aracılığı ile gerçekleştirilmesini için kapıları açmıştır.
Şu anda kullanımda olan (.aero .biz .cat .com .coop .edu .gov .info .int .jobs .mil .mobi .museum .name .net .org .pro .tel .travel) 19 adet resmi Genel En Üst Düzey Alan Adı Uzantısı’nın yanı sıra, bu listeye eklenecek 3 adet uzantı (.asia .post .geo) daha vardır.

Genel En Üst Düzey Alan Kodları hakkında şu şekilde kısa tanımlamalar yapabiliriz:
- .aero : Hava ulaşımı endüstrindeki üyeler için özgülenmiştir.
- .biz : İş ile ilgili konulara özgülenmiştir.
- .cat: Katalan dilbilimine ve kültürüne özgülenmiştir.
- .com : Ticari konulara özgülenmiştir.
- .coop: Kooperatiflere özgülenmiştir.
- .edu : Eğitim ile ilgili kurumlara özgülenmiştir fakat kapsamı 2 veya 4 yıllık üniversiteler veya kolejler olarak daraltılmıştır.
- .gov : ABD hükümeti ve ilgili kurumlarına özgülenmiştir.
- .info : Kişi ve kurumlar hakkında bilgi konusuna özgülenmiştir.
- .int : Uluslararası organizasyonlar, ofisler ve 2 veya daha fazla ulusun katıldığı programlara özgülenmiştir.
- .jobs : İnsan kaynaklarına özgülenmiştir. Bu alan koduna sahip bir kurum 3. kişiler için işçi ilanında bulunamaz.
- .mil : ABD askeriyesine özgülenmiştir.
- .mobi: “Mobile web” yoluyla mobil cihazlara internet bağlantısı yapılabilmesine özgülenmiştir.
- .museum : Müzelere özgülenmiştir.
- .name : Kişilere özgülenmiştir.
- .net : Ağ bağlantılarına özgülenmiştir.
- .org : Organizasyonlara özgülenmiştir.
- .pro : Doktorlar, avukatlar, ve sertifikalı muhasebecilere özgülenmiştir, diğer kodlara nazaran farklı özelliklere sahiptir.
- .tel : Telekomünikasyon servislerine özgülenmiştir.
- .travel : Seyahat ve seyahat acentelerine özgülenmiştir.

6. Altyapı Alan Kodu

En Üst Düzey Alan kodlarından en az kod sayısına ve en az kullanıma sahip kategori, Altyapı Alan Kodları (.arpa, .root)’dır. Adres ve Alanın Yönlendirme Parametresi (Address and Routing Parameter Area)’nın alan kodu olan “.arpa”, sadece internet altyapı sisteminde kullanılmak amacıyla geliştirilmiştir. “.root” kodu, Alan Adı Sistemi (DNS) Kök Alanı’nda çalışan bir teşhis işaretleyicisidir, yalnızca iki girişi mevcuttur. “.root” kodunda olduğu gibi, “.arpa” kodu da diğer alan kodlarıyla benzer görevi üstlenmemektedir. Altyapı alan kodları, normal bir alan kodu gibi işlev görmeyerek adeta günümüz bilgisayarlarındaki “RAM”ler gibi çalışırlar.

7. Ülkelere/Bölgelere Tahsis Edilmiş Alan Kodları

Kısa, akılda kalıcı, markalaşmış isimlerin internet alan adı olarak kullanılması, hiç şüphesiz internet üzerinden ticari faaliyet yürüten kişiler veya kuruluşlar için önemli bir kazanç kaynağıdır. Küreselleşen dünyada hizmet veya mal sağlamak için en pratik, hızlı ve basit yöntem internettir. Hedef kitle seçildikten sonra, tüm internet kullanıcılarının birer potansiyel olması da göz önünde bulundurularak, doğru alan adlarının seçilmesi gerekir. Tüm bu unsurların yanı sıra, ülke veya bölge iç pazarlarında da bu kolaylıkların sağlanması, kullanıcıların daha net bilgi sahibi olması ve adresin ilgili ülkeye aidiyetini belirlemek amacıyla tahsis edilen alan adı uzantıları mevcuttur. Ülkelere veya bölgelere tahsis edilmiş alan kodları (ccTLD), genel üst düzey alan uzantısının peşi sıra gelen noktadan sonra iki harf koymak suretiyle oluşmaktadır. Bu iki harf, “ISO 3166-1 alpha-2” olarak isimlendirilen, Uluslararası Standartlaştırma Örgütü’nün ülkelerin tanımlanması için koymuş olduğu ve yine ülkelerin İngilizce karşılıklarının kısaltılması ile oluşturulan standarttan ibarettir. Birkaç istisna haricinde bu kodlar, oluşturulan standart listesinden alınmıştır. Bu listesinin ilk yayımlandığı tarih 1974’tür ve liste zaman içerisinde ülkelerin politik durumlarında meydana gelen değişiklikler dolayısıyla günümüzdeki haline gelmiştir.
ICANN (İnternet Tahsisli Sayılar ve İsimler Kurumu)’nin yükünün hafifletilmesi ve Ülkelere/Bölgelere Tahsis Edilmiş Alan Kodları’nın verilmesinde gerekli olan belge ve bilgilerin sağlıklı olarak incelenebilmesi için ICANN, yetkilerinin bir bölümünün bu ülke veya bölgelerdeki kurumlara devretmiştir. Ülkemizde de “.tr” koduna sahip alan adı tahsis edilmesi için Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ne başvuruda bulunulması gerekmektedir. Fakat bu yetkinin yakın zamanda Telekomünikasyon Kurumu’na devredilmesi muhtemeldir.

Stj. Av. Emrah YAVUZCAN - Mart 2007