İstanbul'un Paşaları

Osmanlı döneminde İstanbul'da bir semte adını veren ilk paşa Mahmut Paşa oluyor. Fetihten dokuz yıl sonra Kapalıçarşı'nın alt kısımlarında 265 dükkanlı bir çarşı kuruyor. Cami hamam, han, medrese, mahkeme, tekke ve çeşme yaptırıyor. Mahmut Paşa, devşirme bir Rum, II. Murat döneminde Edirne Saray'ında yetişiyor. II. Mehmet'in yanında İstanbul'un fethine katılıyor. Fetihten hemen sonra başı vurulan Çandarlı Halil Paşa'nın yerine sadrazam oluyor. Dört yıl sonra azlediliyor, Zağanos Paşa'nın kızlarıyla evlendikleri için II. Mehmet'le Mahmut Paşa bacanak oluyor. 1473' te tekrar sadrazamlığa getiriliyor ve bir yıl sonra da bacanağı tarafından başı vurduruluyor...Fatih Sultan Mehmet'in kaptanı deryası ve Mahmut Paşa' nın yerine sadrazam yaptığı Gedik Ahmet Paşa' nın adı Eminönü'ndeki Gedikpaşa' da kalıyor.

II.Beyazıt' ın sadrazamlarından Davut Paşa, 1498' de uçsuz bucaksız bir arazi içine yaptırdığı "taş köşk" ile Davutpaşa' ya adını veriyor. Davutpaşa Sahrası olarak bilinen bölge, II. Mahmut' un 1832' de Asakır-ı Mansure-i Muhamme diye askerleri için yaptırdığı kışla ile askeri bir kimlik kazanıyor. Sahradan kışlaya Davutpaşa günümüzde Yıldız Teknik Üniversitesi' nin kampuslarından biri oluyor.
II.Beyazıt' ın başka bir sadrazamı, 1511' de öldürülen Atik Ali Paşa' da Fatih' in Atikalipaşa semtine adını veriyor...
Fatih' in büyük mahallelerinden Kocamustafapaşa' nın adı, II. Beyazıt' ın son sadrazamı Koca Mustafa Paşa' dan geliyor. Paşa, 1511' de sadrazam oluyor, 1512' de II. Beyazıt ölüyor, Paşa, Yavuz Sultan Selim' in gözünde düşüyor ve Bursa' ya sürülüp idam ediliyor...

Cibali ile Fener arasındaki Küçükmustafapaşa ise "dalbatan" olarak da anılan Bozoklu Küçük Mustafa Paşa... 17. yüzyılda yaşayan Paşa, II. Mustafa' ya ancak dört ay sadrazamlık yapabiliyor.

Kanuni Sultan Süleyman' ın sadrazamı Ayas Mehmet Paşa, Taksim' deki Ayaspaşa' ya adını veren kişi 1539' da makamında eceliyle ölen Mehmet, Yeniçeri ocağında yetişiyor...
Otogara ad olan Ferhat Paşa, Kanuni' nin şehzadesi Mehmet' in kızı Hümaşah' la evlenip saraya damat oluyor. Macaristan' dan devşiriliyor; hat sanatçısı olarak tanınıyor...
Kanuni' nin bölgenin imarıyla görevlendirdiği Anadolu ve Rumeli Beylerbeyi Güzelce Kasım Paşa, görevinde başarılı oluyorki onca kaptanı derye arasında adını Kasımpaşaya bırakıyor...
Kanuni, Selim' den torunu Gevher ile evlendirip saraya damat olarak aldığı Piyale Paşa' ya da Kasımpaşa ile Okmeydanı arasındaki bölgenin imara açılmasını buyuruyor. Piyalepaşa semti, sonradan II. Selim'in kaptanı deryası olan Piyale Paşa' nın yaptırdığı külliye ile ortaya çıkıyor...
Beşiktaş' taki Sinanpaşa adı Kanuni' nın sadrazamlarından Rüstem Paşa' nın kardeşi kaptanı derya Sinan Paşa' dan; Eminönü'ndekeki Siyavuşpaşa da II. Selim' in kızı Fatma Sultan' la evlenip önce saraya damat sonra da III. Murat' a üç kez sadrazam olan Hırvat veya Macar asıllı devşirme Siyavuş Paşa' dan geliyor.

Paşabahçe' ye adını veren paşa, Deli İbrahim' in sadrazamı Ahmet Paşa, Boğaz' ın bir ucunda, geniş bir arazinin içinde kendine bir kasır yaptıruyor. Çevresi bağ, bahçe...Yöre "Paşa' nın Bahçesi" diye anılıyor ve sonradan Paşabahçe oluyor. Ahmet Paşa, Hezarpare Ahmet Paşa adıyla tarihe karışıyor.
Hezarpare, bin bir parça anlamına geliyor. Paşa' yı, isyancılar 7 ağustos 1648' de parçalayarak öldürdükten sonra cesedini parçalara ayırıyor...

Üsküdar' daki Fetihpaşa Korusu adını, II. Mahmut ile Abdülmecit döneminin vali ve elçilerinden Fethi Paşa' dan alıyor. Rodosizade Damat Fethi Ahmet Paşa, Abdülmecit' in kız kardeşi Atiye Sultan' la evleniyor. Tophane müşiri iken, Aya İrini' yi eski silahların kaldırıldığı bir ambar olmaktan çıkarıp çeşitli illerden toplattığı asar-ı atıkalarla, yani arkeolojik eserlerle donatarak müzeye dönüştürüyor.
İstanbul' da ilk müzenin temellerini atan Paşa, 1847' de Sultan ahmet Meydan' ında ilk arkeolojik kazıları başlatıyor.

Kadıköy' deki Hasanpaşa mahallesi, 17. yüzyılda Kızlarağası Mısırlı Osman Ağa' nın mülkü olarak geçiyor ve herhangi bir paşanın adını taşımıyor. 1882' de II. Abdülhamit' in Bahriye Nazırı Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa, burada yanan bir caminin yerine yenisini yaptırıyor. Bölge yine herhangi bir kişinin adını taşımıyor. 1930 yılında bölgede yeni bir mahalle kurulurken caminin kitabesindeki bahriye nazırından "Hasanpaşa" adı veriliyor.

Hastahanesi ve tıp fakültesi ile ünlü Cerrahpaşa' nın adı III. Mehmet' in sadrazamı Cerrah Mehmet Paşa' dan geliyor. Mehmet Paşa' nın cerrahlığı ise III. Mehmet' i şehzadeliği sırasında sünnet etmesinden. Paşa' nın sadrazamlığı dokuz ay sürüyor ve azlediliyor. Cerrahi ya da idari bir başarısı olmamasına karşın yaptırdığı külliye ile semte adını veriyor.
Bayrampaşa' ya adını veren Bayram Paşa, IV. Murat' ın sadrazamlarından oluyor.

Gaziosmanpaşa' ya adını veren Gazi Osman Paşa ise 1878 Rus Savaş'ında Ruslara esir düşmesine karşın Plevne savunması ile kahraman olan komutan. Ancak Gazi Osman Paşa' nın Gaziosmanpaşa ile bir ilgisi bulunmuyor. Taşlıtarla adıyla anılan bölge 20. yüzyılın ikinci yarısında gecekondularla doluyor ve 1963' te ilçe yapılmasına karar verildiğinde Gaziosmanpaşa' nın adını alıyor.

Heybeliada' daki Abbaspaşa, Aavalalı Mehmet Ali Paşa' nın torunu Prens Abbas Hilmi Paşa' dan; Beykoz' daki Abrahampaşa Korusu, II Abdülhamit' in Şura-yı Devlet üyesi yaptığı Ermeni asıllı diplomat Abraham Eramyan' dan geliyor, Abraham Paşa' nın koruyu, II. Abdülhamit' le oynadığı bir tavla partisinde kazandığı söyleniyor.

Unkapanı' ndan Fener'e giden Abdülezelpaşa caddesinin adı Osmanlı ordusuna 1853 Kırım Savaş'ında nefer olarak girip 1897 Yunan Savaş'ında paşa olarak katılan fakat şehit düşen Abdülezel' den geliyor.

Fatih' te 17. yüzyıl sonunda kalma külliyesi, Anadoluhisarı' nda yalısı ve korusu olan Amcazade Hüseyin Paşa, II. Mustafa' nın sadrazamlarından Köprülü Mehmet Paşa'nın biraderinin oğlu oluyor.

Haydarpaşa'nın kimliği tam bilinmiyor. Ancak, Kanuni döneminde Mimar Ağa Ocağı'nda yetişmiş ve Kanuni' ye Üsküdar' daki Kavak Saray'ını yapmış Mimar Koca Paşa' nın adı ağır basıyor.

Kadıköy' de bir zamanlar plajı ile ünlü Süreyyapaşa, II Abdülhamit'in Harbiye Nazırı Rıza Paşa' nın oğlu Süreyya Paşa oluyor. Süreyya Paşa, Birinci Dünya Savaşı çıkmadan askeriyeden istifa edip ticarete atlıyor. Kurtuluş Savaşı sırasında Kadıköy' de Türk okullarına yardım toplamak amacıyla müsamere düzenlemek istediğinde Rumlar, tek sinema Apollon'u vermeyince Süreyya Sineması' nı kuruyor.
Yine Kadıköy' de Fenerbahçe Stadı' nın karşısındaki Zühtüpaşa mahallesine adını veren paşa ise II. Abdülhamit' in Maliye ve Maarif Nazırı Ahmet Zühtü Paşa. 50 dönüm arazi içinde 40 odalı bir köşk yaptırıp
Kızıltoprak' a yerleşiyor. Rivayet o ki, okullar olmasa maarif ne güzel idare edeceğini söyleyen paşa, Zühtü Paşa'dır.

Kaynak: ayşebulut.com'dan alınmıştır.