Ticareti Terketme Sebebiyle iflas

Merhaba saygıdeğer hukuki net üyeleri elimde
T, uzun yıllar kendi ad ve hesabına akaryakıt istasyonu işletmiş, bu nedenle tacir sayılmıştır. Ancak 2017 yılının Ocak ayında işlettiği istasyonu kapatmıştır. İşletmeye ürün vermiş olan A, alacaklarının ödenmemesi nedeniyle T’den olan alacaklarının tahsili için 2017 yılının Haziran ayında iflas yoluyla takip başlatmıştır. T, ticareti terk etmesi sebebiyle hakkında iflas yoluyla takip yapılamayacağı iddiasındadır.
böyle bir soru var fakat işin içinden çıkamamaktayım yardımcı olucak kişiler varmıdır acaba

T, iddiasında haklı mıdır? Evet ise neden, hayır ise neden? Soru bu şekilde saygıdeğer üyeler.

İflasa karar verebilmek için borçlunun iflasa tabi şahıslardan olması gereklidir. (Yargıtay 19. HD., 1999/8151, 2000/622, 03.02.2000)

İFLASA TABİ OLAN KİŞİLER
İflas kararı verilebilmesi için borçlunun iflasa tabi kişilerden olması gerekir. Borçlunun iflasa tabi kişilerden olup olmadığı hususu taraflarca ileri sürülmese dahi mahkemece kendiliğinden araştırılmak zorundadır. İflasa tabi şahısların başında ise tacirler bulunur. Hukukumuzda kural olarak yalnızca tacirler iflasa tabi olmakla beraber, tacirler dışında; tacir sayılanlar ve tacirler hakkındaki hükümlere tabi olanlar ile özel kanunlarına göre tacir olmadıkları halde iflasa tabi oldukları bildirilen şahıslar da iflasa tabidirler (İİK m.43).

A. TACİRLER
1. Gerçek Kişi Tacirler ve Tacir Sayılanlar
a. Tacirler
6102 sayılı TTK m. 12/1’e göre “Bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa, kendi adına işleten kimseye tacir denir.” Dolayısıyla anılan hükme göre gerçek bir kişinin tacir sayılabilmesi için bir ticari işletmeyi kendi adına işletmesi gereklidir. Bu bağlamda öncelikle bir ticari işletme olmalı ve kişinin bu ticari işletmeyi kısmen de olsa kendi adına işletmesi gerekmektedir. Bu iki koşulun gerçekleşmesi halinde ilgili kişi, ticari işletmesi ticaret siciline kayıtlı olmasa dahi tacirlik sıfatını kazanır.

b. Tacir Sayılanlar
(1). Fiilen İşlemeye Başlamasa Bile Ticari İşletme Açtığını Duyuranlar
Yukarıda izah edildiği üzere bir kişinin tacir sayılabilmesi için ticari işletmeyi işletmeye başlamış olması gerekir. Ancak kanun koyucu TTK m. 12/2 ile buna bir istisna getirmiştir. Buna göre bir kişi, ticari işletme kurup açtığını ilanen (sirküler, gazete vs ile) halka bildirmişse veya işletmesini ticaret siciline kaydederek durumu ilan etmişse ticari işletmeyi fiilen işletmeye başlamamış olsa dahi tacir sayılmaktadır.

(2).Ticaretten Men Edilenler
Kural olarak herkes ticaret yapabilir. Ancak bazı kişilerin meslekleri veya yaptıkları iş gereği ya da kanunen veya işledikleri bir fiile nedeniyle aldıkları ceza gereği ticaret yapmaları yasaktır. Kanun koyucu TTK m. 14/1 ile bu yasağa rağmen ticaretle uğraşanların da tacir sayılacaklarını hükme bağlamıştır. Yine maddede ticari işletme için bir kişi veya resmi makamın izin veya onayının alınmasının zorunlu olmasına rağmen bu izin veya onayı olmadan ticari işletme işletenlerin de tacir sayılacağı ifade edilmiştir.

2. Tüzel Kişi Tacirler
a. Ticaret Şirketleri
Ticaret şirketleri TTK m. 16 uyarınca tacir sıfatına haizdir. Ticaret şirketleri TTK’nın 124/1 maddesinde kollektif (TTK m. 211-303), komandit (TTK m. 304-328), anonim (TTK m. 329-563), limited (TTK m.573-643) ve kooperatif şirketleri olarak sayılmıştır. Tüzel kişiliğe haiz olan (TTK m.125/1) ticaret şirketleri bu tüzel kişilik sıfatını kazandıkları andan itibaren tacir sıfatına sahip olurlar. Ticaret şirketlerinin tüzel kişiliği ise ticaret siciline tescil edildiği anda kazanılır. Dolayısıyla ticaret şirketleri ticaret siciline tescil oldukları anda tacir sıfatını kazanırlar ve iflasa tabi olurlar.

b. Ticari İşletme İşleten Dernek Ve Vakıflar
Dernekler genel olarak ticari amaçları olmayan tüzel kişilerdir. Ancak dernekler de zaman zaman ticari işletme işletebilmektedir. Bu halde ticari işletme işleten dernekler de tacir sayılmaktadır (TTK m.16/1). Tacir sayılan bu dernek ise derneğe ait ticari işletmesini ticaret siciline tescil etmek zorundadır. Ancak ticari işletme işleten dernek, kamuya yararlı bir dernek ise tacir sayılmaz (TTK m.16/2).

Yine vakıflar da ticari amaçları olmayan tüzel kişiler olmasına rağmen, ticari işletme işletmeleri halinde tacir sayılırlar (TTK m.16/1). Vakıfların ticari işletmeleri de ticaret siciline tescil edilir (TST m. 76/C). Ancak gelirinin yarısından fazlasını kamu görevi niteliğindeki işlere harcayan vakıflar, ticari işletme işletseler de tacir sayılmaz (TTK m.16/2).

B. TTK UYARINCA TACİR GİBİ SORUMLU TUTULANLAR
1. Ticari İşletme Açmış Gibi İşlem Yapanlar
TTK’nın 12/3 maddesi uyarınca ticari işletmesi olmamasına rağmen, bir ticari işletme açmış gibi kendi adına ya da başka bir şirket adına ortak sıfatıyla işlem yapanlar, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı tacir gibi sorumlu tutulmaktadır. Dolayısıyla iyi niyetli üçüncü kişilerce, bu kişilerin iflası istenebilecektir.

2. Donatma İştiraki
Donatma iştiraki TTK’nın 1064. maddesinde; “Birden çok kişinin paylı mülkiyet şeklinde malik oldukları bir gemiyi, menfaat sağlamak amacıyla aralarında yapmış oldukları sözleşme gereğince, hepsi ad ve hesabına suda kullanmaları …” şeklinde tanımlanmıştır. Donatma iştirakinin tüzel kişiliği bulunmamakla beraber, TTK’nın 17. maddesinde tacirlere ilişkin hükümlerin donatma iştirakine de uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Tüzel kişiliği varmış gibi kabul edilen donatma iştirakinin de iflas edebileceği TTK’nın 1084. maddesinde hükme bağlanmıştır.

C. ÖZEL KANUN HÜKÜMLERİ GEREĞİ İFLASA TABİ OLANLAR
1. Ticareti Terk Edenler
İİK m. 44’e göre ticareti terk ettiğini ilan eden kişi aleyhine ilandan itibaren 1 yıl içinde iflas yoluyla takip yapılabilir. Dolayısiyle ticareti terk eden tacir ilandan itibaren 1 yıl daha iflasa tabi olmaya devam eder. Terk ilanı zorunlu olup, tacir ticareti terk ettiğini ilan etmezse, tacirlik sıfatı devam edeceğinden tacir hakkında her zaman iflas takibi yapılabilir.

2. Kollektif Şirket Ortakları
Kollektif şirketlerin tüzel kişiliği olduğundan, tacirlik sıfatı da bizzat kollektif şirkete aittir. Dolayısıyla kural olarak ancak kollektif şirketin iflası istenebilir. Ancak kanun koyucu TTK’nın 238/2 ve 240. maddeleri ile kollektif şirket ortaklarının bazı durumlarda şirket borçlarından dolayı iflaslarının istenebileceğini hükme bağlamıştır. Tacir olmayan bu şirket ortakları yalnızca şirket borçları nedeniyle iflasa tabi olup, şahsi borçları nedeniyle iflas yoluyla takip edilemezler.

3. Komandit Şirket Ortakları
Komandit şirketlerin de kollektif şirket gibi tüzel kişiliği vardır ve tacirlik sıfatı şirkete ait olduğundan ancak şirketin iflası istenebilir. TTK m. 317 yollaması ile TTK m. 238/2 ve 240 uyarınca komandite ortakların şirket borçları nedeniyle iflası istenebilmektedir. Dolayısıyla komandite ortaklar şirketin borçlarından dolayı iflasa tabidirler.

4. Bankacılık Kanunu Uyarınca İflası İstenebilecek Kişiler
Ban.K. m. 110e göre, bir bankanın yönetici ve denetçileri kanuna aykırı karar ve işlemleriyle banka hakkında, bu kanunun 71. maddesine göre bankanın faaliyet izninin kaldırılması veya Fona (TMSF) devredilmesine neden olursa, bankaya verdikleri zararla sınırlı olmak kaydıyla şahsen sorumlu tutulurlar ve Fon Kurulu kararına istinaden ve Fonun talebi üzerine doğrudan şahsen iflaslarına mahkemece karar verilebilmektedir. Bu karar ve işlemler bankanın hâkim ortaklarına menfaat temin etmek amacıyla yapılmışsa, menfaat temin eden bu hâkim ortaklar da temin ettikleri menfaat oranında iflasa tabi olacaklardır.

5. Terekenin Tasfiyesi
Ölenin geride bıraktığı malvarlığı olan terekenin tüzel kişiliği yoktur. Ancak kanun koyucu iflasa tabi olup, ölümünden önce aleyhine iflas yoluyla takip başlatılan murisin terekesine karşı iflas yoluyla takip yapılabileceğini hükme bağlamıştır (İİK m.53). Buna göre terekenin henüz tasfiye edilmemiş, resmi tasfiyeye tabi tutulmamış veya mirasçılar arasında aile şirketi kurulmamış olması ve daha önce borçlu hakkında iflas takibi yapılmamış ise alacaklı borçlunun sağlığında başlamış olan iflas takibini terekeye karşı devam ettirebilir.

6. Konkordato Talebinde Bulunan Borçlular
Konkordato iflasın eşiğine gelmiş bir borçlunun, mahkeme kanalıyla alacaklıları ile anlaşarak borçlarının belirli bir kısmını ödemesi anlamına gelen bir icra-iflas hukuku müessesedir.[8] Kanun koyucu bu şekilde konkordato talebinde bulunan borçlunun konkordato talebinin tasdik edilmemesi, konkordato talebinin reddedilmesi veya konkordatonun feshedilmesi halinde borçlunun iflasa tabi şahıslardan olması halinde iflasının istenebileceğini hükme bağlamıştır (İİK m.308/2).