Öğrencilerin ''İbadet Hakkı'' (Sorularımı Yanıtlarsanız Sevinirim)

Aşağıda belirttiğim hususta bildiğimin aksine özel bir düzenleme mevcut mu?
Mevcut değil ise ilgili idari otoritenin öğrencinin bu hususta taleplerini yerine getirme yükümlülüğü mevcut değil mi?
İlgili idari otoritenin söz konusu talepleri yerine getirmesi durumunda ''kamu düzenine aykırılık'' meydana gelir mi?

Din hürriyeti, bir bireyin ya da toplumun, kamusal veya özel alanda dinini veya inancını yerine getirme, uygulama, ibadet etme ve öğretme özgürlüğünü destekleyen bir ilkedir. Bu kavram, genel olarak din değiştirme veya hiçbir dine mensup olmama özgürlüğünü de kapsar. Anayasamızın 24 üncü maddesi, Türkiye Cumhuriyetinin de taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 9 uncu maddesi, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 18 inci maddesi uyarınca hukuken güvence altına alınmıştır. İlgili maddeler aşağıdadır.
Anayasa madde 24;
Herkes, vicdan, dinî inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir.
14 üncü madde hükümlerine aykırı olmamak şartıyla ibadet, dinî âyin ve törenler serbesttir.
Kimse, ibadete, dinî âyin ve törenlere katılmaya, dinî inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; dinî inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz.
Din ve ahlâk eğitim ve öğretimi Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Din kültürü ve ahlâk öğretimi ilk ve orta-öğretim kurumlarında okutulan zorunlu dersler arasında yer alır. Bunun dışındaki din eğitim ve öğretimi ancak, kişilerin kendi isteğine, küçüklerin de kanunî temsilcisinin talebine bağlıdır.
Kimse, Devletin sosyal, ekonomik, siyasî veya hukukî temel düzenini kısmen de olsa, din kurallarına dayandırma veya siyasî veya kişisel çıkar yahut nüfuz sağlama amacıyla her ne suretle olursa olsun, dini veya din duygularını yahut dince kutsal sayılan şeyleri istismar edemez ve kötüye kullanamaz.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi madde 9;
Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, din veya inanç değiştirme özgürlüğü ile tek başına veya topluca, açıkça veya özel tarzda ibadet, öğretim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya inancını açıklama özgürlüğünü de içerir.
Din veya inancını açıklama özgürlüğü, ancak kamu güvenliğinin, kamu düzenin, genel sağlığın veya ahlakın, ya da başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için demokratik bir toplumda zorunlu tedbirlerle ve yasayla sınırlanabilir.
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi madde 18;
Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak, din veya topluca, açık olarak ya da özel biçimde öğrenim, uygulama, ibadet ve dinsel törenlerle açığa vurma özgürlüğünü içerir.

Bu kapsamda ilgili maddeler doğrultusunda güvence altına alınan din hürriyetinin unsurlarını sıralayacak olursak;
1) Din seçebilme,
2) Bireyin mensubu olduğu dinin gereklerini yerine getirebilme,
3) Dini öğrenebilme ve öğretebilme,
4) Bireyin mensubu olduğu dinin emir ve yasaklarına riayet edebilme,
5) ibadet, dinî âyin ve törenler düzenleyebilme,
gibi başlıklar halinde sıralanabilecektir.
''İslam'' dini argümanları kapsamında örneklendirmek gerekirse, ''İslam'' dinine mensup bireylerin, ''namaz'' ibadeti ile mükellef olduklarını görmekteyiz. Bu kapsamda Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 24 üncü maddesi 1 inci ve 2 inci fıkrası, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 9 uncu maddesi 1 inci fıkrası, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 18 inci maddesi ile güvence altına alınan din hürriyeti kapsamında, islam dinine mensup bireylerin ''namaz'' ibadetini yerine getirmesine imkan sağlama hususunda, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin mükellefiyeti mevcuttur.
Uluslararası kapsamda örneklendirmek gerekirse; 2013 de Washington Post’un haberine göre, ''Maryland, Riverdale’da bulunan Parkdale Lisesi’nde okuyan 10 Müslüman öğrenciye, talepleri doğrultusunda kampüste birlikte ibadetlerini yerine getirmeleri için her gün sekiz dakika dersten ayrılmalarına izin verilmektedir.'' Akabinde DW'nin haberine göre ''Berlin’in Wedding semtindeki Diesterweg Lisesi'nde okuyan Yunus M. adlı Müslüman öğrencinin okulda namaz kılabilmek için açtığı davayı inceleyen mahkeme, 16 yaşındaki gencin bu isteğini kabul etmiştir (29.09.2009). Karar gerekçesinde Anayasanın 4 üncü maddesince güvence altına alınan din hürriyeti gösterilmiştir.'' Örnekler arttırılabilecektir.
Türkiye Cumhuriyeti otoritelerince ''orta öğretim'' kapsamında öğrenim gören bireylerin, ''din hürriyeti'' kapsamında ibadet hakkının kullanılması hususunda özel bir düzenleme mevcut değildir. Bu doğrultuda kanaatimce özel bir düzenleme mevcut olmamasıyla, söz konusu statüdeki bireyler Anayasanın, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ilgili maddeleri uyarınca güvence altına alınan ''ibadet hakkının'' kullanımını engelleyebilecek bir irade söz konusu olmayacaktır. Bu doğrultuda söz konusu öğrencilerin, mensup olduğu din argümanları uyarınca mükellef olduğu ibadetlerini, gerçekleştirmeleri gerektiği süre ile öğrenim gördükleri sürelerin çatışması durumunda, öğrenim gördükleri kurum tarafından, öğrencinin ''ibadet hakkını'' kullanabilmesi sağlanmalıdır.
Önemle belirtmek isterim ki; 10 Nisan 1928 tarihinde Anayasanın ikinci maddesinde bulunan "Türkiye Devleti'nin dini İslam'dır." ibaresi kaldırılarak laikleşme adına önemli bir adım atılmıştır. Buna istinaden yukarıda belirttiğim imkanların, somut olayda yalnızca ''islam'' dini kapsamında değil, ''bireyin mensup olduğu din'' kapsamında incelenmesi gerekmektedir

İlginiz İçin Teşekkür Ederim

Hukuk Alanında Kişisel Blog'umu İncelemek İsterseniz Tıklayınız.

Anlayamadığım şu oldu: Siz okulunuz idaresine ibadet edebilme amaçlı bir yer tahsisi istediniz de ret mi edildi talebiniz? Eğer böyle bir başvurunuz oldu ve reddedildi ise, önce üst makama ve orada da ret olunur ise, İdare Mahkemesine konuyu taşıyabilirsiniz.

"Türkiye Devleti'nin dini İslam'dır." ibaresinin kaldırılmasında isabet olmuş. Zira Devlet insan olmadığından dininden söz etmek mümkün değil. Bireylerin dini olabilir. Bir devlet içerisinde de her dine mensup kişilerin olması mümkündür.

Olayı bu şeklide ele aldığımızda din özgürlüğü cerçevesinde okul içerisinde sadece mescit değil kilise, havra, sinagog vb ibadet yerlerinin de olması gerektiği iddia edilebilir.

Ama teknik ve fiziki imkansızlıklar nedeni ile çoğu kez bunlar mümkün olamamaktadır. Kaldı ki bugün her okula yakın bir cami mevcuttur. Bu nedenle okul içerisinde namaz kılacak yer olmaması Devletin vğrencinin ibadet hakkını elinden aldığı şeklinde yorumlanmamalıdır.

İdari yargı yoluna gidildiği takdirde yukarıdaki gerekçe ile ret kararı çıkma olasılığını yüksek görüyorum.

Alıntı:

---

Av.İsmail Arslan rumuzlu üyeden alıntı

Anlayamadığım şu oldu: Siz okulunuz idaresine ibadet edebilme amaçlı bir yer tahsisi istediniz de ret mi edildi talebiniz? Eğer böyle bir başvurunuz oldu ve reddedildi ise, önce üst makama ve orada da ret olunur ise, İdare Mahkemesine konuyu taşıyabilirsiniz.

---

Herhangi bir uyuşmazlığın tarafı değilim Sayın İsmail Arslan. Hukuk Fakültesi son sınıf öğrencisiyim. Yalnızca araştırma gayesi ile, günümüz ortaöğretim eğitim kurumlarında öğrenim gören öğrencilerin, söz konusu haklarını kullanmalarında ilgili kurum tarafından engeller koyulabilmektedir. Bu kapsamda MEB tarafından özel bir düzenleme olmadığı kanaatindeyim. Sorduğum ise bilmediğim (araştırmalarım ile bulamadığım) bir düzenleme söz konusu mu? Aksi taktirde naçizane kanaatimce öğrencinin bu hakkını kullanması önlenemeyecektir.

- - - Updated - - -

Alıntı:

---

karavelioglu rumuzlu üyeden alıntı

"Türkiye Devleti'nin dini İslam'dır." ibaresinin kaldırılmasında isabet olmuş. Zira Devlet insan olmadığından dininden söz etmek mümkün değil. Bireylerin dini olabilir. Bir devlet içerisinde de her dine mensup kişilerin olması mümkündür.

Olayı bu şeklide ele aldığımızda din özgürlüğü cerçevesinde okul içerisinde sadece mescit değil kilise, havra, sinagog vb ibadet yerlerinin de olması gerektiği iddia edilebilir.

Ama teknik ve fiziki imkansızlıklar nedeni ile çoğu kez bunlar mümkün olamamaktadır. Kaldı ki bugün her okula yakın bir cami mevcuttur. Bu nedenle okul içerisinde namaz kılacak yer olmaması Devletin vğrencinin ibadet hakkını elinden aldığı şeklinde yorumlanmamalıdır.

İdari yargı yoluna gidildiği takdirde yukarıdaki gerekçe ile ret kararı çıkma olasılığını yüksek görüyorum.

---

Okulda fiziken söz konusu imkanların sağlanması mümkün olmadığı taktirde, okul dışında söz konusu hakkın kullanılmasına müsaade edilmesi, idari otoritenin yükümlülüğü değil midir?

Alıntı:

---

cannas92 rumuzlu üyeden alıntı

Okulda fiziken söz konusu imkanların sağlanması mümkün olmadığı taktirde, okul dışında söz konusu hakkın kullanılmasına müsaade edilmesi, idari otoritenin yükümlülüğü değil midir?

---

Ben bu sorudan sanki okul dışında, camide namaz kılmak isteyen öğrencilere de idare tarafından izin verilmiyormuş demek istediğiniz gibi bir sonuca vardım.

Mevcut Anayasa hükümlerine göre herhangi bir kişi ya da idarenin insanların ibadetine karışması, yapması ya da yapmaması yönünde emir vermesi, telkinde bulunması, izin vermesi ya da vermemesi gibi durumlar zaten söz konusu değil.

Bu itibarla da kişi. görevini aksatmamak şartı ile her türlü dini vecibesini yerine getirebilir. Buna hiçkimse de karışmıyor zaten. Ancak ders saatinde namaz için izin isteyen bir öğrenciye de izin verilmiyorsa bu normaldir.

Alıntı:

---

karavelioglu rumuzlu üyeden alıntı

Ben bu sorudan sanki okul dışında, camide namaz kılmak isteyen öğrencilere de idare tarafından izin verilmiyormuş demek istediğiniz gibi bir sonuca vardım.

Mevcut Anayasa hükümlerine göre herhangi bir kişi ya da idarenin insanların ibadetine karışması, yapması ya da yapmaması yönünde emir vermesi, telkinde bulunması, izin vermesi ya da vermemesi gibi durumlar zaten söz konusu değil.

Bu itibarla da kişi. görevini aksatmamak şartı ile her türlü dini vecibesini yerine getirebilir. Buna hiçkimse de karışmıyor zaten. Ancak ders saatinde namaz için izin isteyen bir öğrenciye de izin verilmiyorsa bu normaldir.

---

Herhangi bir somut olaya dayanarak sorularımı yöneltmemekteyim Sn karavelioglu. Hukuk fakültesi öğrencisiyim, ilgili husus dikkatimi çekti ve araştırma yaptım. Bu doğrultuda bilgi alma gayesi ile yazmaktayım. Pratikte (benim zamanımda, hala aynı uygulama mı bilmiyorum) orta öğrenim kurumunda öğrenim gören bireyler, okuldan ayrılmaları durumunda ''devamsız'' kaydına maruz kalmaktadırlar. Dolayısıyla eğitim - öğretim hayatlarında söz konusu kayıtlar olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Söz konusu öğrencilerin ''ibadet hakkı'' gayesi ile okulda eylem gerçekleştirmeleri / okul fiziken müsait değil ise okul dışında söz konusu haklarını kullanması anayasal güvence altında değilmidir?

Haklarınızı belli düzenlemeler kapsamında kullanmanız gerekmektedir. Örneğin bir doktor, çok acil müdahale gerektiren bir hastayla hemen ilgilenmek yerine "Ben bi yatsıyı kılıp geleyim" diyemez. Ya da bir lokantanın ortasında abdest almaya kalkarsanız işletmenin sahibi sizden mekanı terk etmenizi isteyebilir. Bunlar sizin ibadet hakkınızın elinizden alınması değildir. Bunlar kurallardır. Haklarınızı kurallar kapsamında kullanmanız gerekir. Her insan, mevcut başka bir yükümlülüğü yokken anayasal haklarını kullanabilir.

Her öğrencinin geçerli bir mazereti olmadığı sürece eğitime devam etmesi gerekir. İbadet için dersten ya da okuldan gün içinde kısa süreli ayrılmak insanlara verilebilecek bir hak. Ancak öğrenci güvenliği açısından bence pratikte çok sağlıklı bir durum değil. Üstelik İslam dini bu konuda inananlarına esneklik tanıyan bir din. Bence böyle bir talep gereksiz olur.

Alıntı:

---

CanCi rumuzlu üyeden alıntı

Haklarınızı belli düzenlemeler kapsamında kullanmanız gerekmektedir. Örneğin bir doktor, çok acil müdahale gerektiren bir hastayla hemen ilgilenmek yerine "Ben bi yatsıyı kılıp geleyim" diyemez. Ya da bir lokantanın ortasında abdest almaya kalkarsanız işletmenin sahibi sizden mekanı terk etmenizi isteyebilir. Bunlar sizin ibadet hakkınızın elinizden alınması değildir. Bunlar kurallardır. Haklarınızı kurallar kapsamında kullanmanız gerekir. Her insan, mevcut başka bir yükümlülüğü yokken anayasal haklarını kullanabilir.

Her öğrencinin geçerli bir mazereti olmadığı sürece eğitime devam etmesi gerekir. İbadet için dersten ya da okuldan gün içinde kısa süreli ayrılmak insanlara verilebilecek bir hak. Ancak öğrenci güvenliği açısından bence pratikte çok sağlıklı bir durum değil. Üstelik İslam dini bu konuda inananlarına esneklik tanıyan bir din. Bence böyle bir talep gereksiz olur.

---

Öğrenci güvenliği kapsamında makul bir yaklaşım olabilir. Değerli görüşünüz için teşekkürler sn. @CanCi

Her öğrencinin ibadet hakkı vardır bu engellenemez.