Mevzuat Hukuku

Mevzuat Hazırlama Yöntem ve Süreci Yazan: Dr. Fehmi Şener Gülseren

Günümüzde modern toplumlar üzerinde en fazla etkili ve detaylı toplumsal kurallar dizisi hukuk kurallarıdır. Hukuk birey, toplum ve devletin birbirileriyle ilişkilerini düzenleyen normatif bir bilimdir.
Yürürlükteki yazılı hukuk kurallarının tümüne mevzuat denilmektedir. Mevzuat kavramı ile ilgili olarak ve mevzuatın hazırlanmasında kullanılacak yöntemler ve süreç konusunda, bugüne kadar pek çok çalışmalar yapılmış ve makaleler ve kitaplar yayınlanmıştır. Mevzuat koyma ve bu suretle toplumun siyasi, hukuki ve ekonomik beklenti ve ihtiyaçlarına cevap verme konusunda izlenmesi gereken esas, ilke, usul ve yöntemler, tüm siyasi toplumlarda ve yapılarda üzerinde durulan bir konuyu oluşturmaktadır.
Gelişmiş ülkelerde mevzuat yapma tekniğine büyük önem verilmektedir. Kimi hukuk fakültelerinde mevzuat yapma tekniği ders olarak okutulmakta ve hukuki yazım uzmanlığı önemli bir meslek olarak kabul edilmektedir. Hukuki düzenleme tekniği sadece yazılı biçimsel kurallardan oluşmadığı, mevzuat önerisi hazırlamanın sanıldığından daha karmaşık olduğu, herkes tarafından aynı anlam çıkarılabilecek şekilde mevzuat hazırlamanın ustalık gerektiği, bu nedenle bu mesleği icra eden uzmanların çok yönlü yetişmesi ve disiplinler arası bilimsel birikime sahip olmasının zorunlu olduğu açıkça belirletilmektedir.
Mevzuat yapma tekniğinin iyi bilinmesi neden önemlidir?
Mevzuat toplumsal ihtiyaçlardan doğar. Çıkarılan bir kanun bu ihtiyacı en iyi bir şekilde karşılamalıdır. Kanun, içerdiği konu itibarıyla toplumdaki milyonlarca bireyin yaşamını etkileyen ve onların davranış biçimlerini düzenleyen bir yapıttır ve bu nedenle hatasız olmalıdır. Kanunlar hem bu toplumda yaşayanlarla hem de küresel anlamda diğer toplumlarla bir uyum içinde düzenlenmelidir.
Toplum yaşamında bu kadar önemli olan bu kurallar hangi şekli ve maddi özellikler taşımalıdır? Bir kanunun yapılmasını gerektiren şartlar nasıl oluşur? Kanunun hazırlanmasından, yürürlüğe girmesine kadar nasıl bir süreçten geçilir? Demokratik bir toplumun kanunlarında bulunması gereken ölçütler nelerdir? Bu çalışmamızda tüm bu soruların ve benzer diğer konuların üzerinde durmaya çalıştık.

Keşke 2-3 cümle ile anlatılabilecek bir konu olsa. Öyle değil ki başlı başına bir bilim olarak düşünülüyor mevzuat yazmayı. Tabi KGM (Kanunlar genel müdürlüğü) bünyesinde çalışan bürokrat ve hukukçular bu konuyu çok iyi bilmeli. Öyle cumhurbaşkanı, başbakan veya bir parti, yaz bakayım oğlum şöyle bir kanun içinde şu 2-3 husus da olsun lafına kanarak kanun yapılamaz. Kanunlar hiyerarşisi iyi bilinmeli. Uluslararası hukuk iyi bilinmeli. Mevzuatın uygulanacağı toplumun eğilimleri ve ihtiyaçları iyi bilinmeli. Mesela yargıtay kararları bu konuda çok iyi bir emsal. AYM kararları da öyle. Sıklıkla çıkan hukuki problemler ve mahkemelerin uygulamaları mevzuat metnine geçirilebilir. Ama herşeyden önemli olan şey şu: 1- Toplumun gerisinde hukuk 2- Toplumun ilerisinde hukuk 3- Toplumun ihtiyaçları ile örtüşen hukuk yani güncel hukuk. Bu ayrımı yapmak sadece hukukçunun işi değil aynı zamanda iyi bir sosyoloji bilgisinin eseri. Örneğin toplumda herkes hırsızlık yapıyorsa veya hırsızlık önemsenmeyen bir suç olduysa (örnek: ayakabı kutuları olayı ve çalsınlar ne var söylemi) o zaman ceza kanununlarında suç olarak düzenlenmekten çıkarılmalıdır. Dayatma, hukuka aykırıdır. Herkes hırsızlık yapıyorsa artık suç değildir.
Ayrıca öyle torba yasalar çıkarmak hukuka ihanettir. Bir kanun değiştirecekseniz zahmet olmazsa ayrı ayrı gündeme getirir ve ayrı ayrı oylar ve kanunlaştırırsınız. Böylece herkes ... sayılı kanunda değişiklik yapılmasına dair falan filan sayılı kanun diye bilir ve haberdar olur. Farklı mevzuatı torba yasanın içine tıkıp, hangi torba yasada hangi kanun değişikliği yapılmış belirsiz hale getirilirse bunun amacı toplumun ve hukukçuların kafasını karıştırıp, hukuka uzaklaştırma ve malesef tiran stratejisidir.
Özellikle kanun yapılırken gereksiz atıflardan da kaçınılmalı, maddenin içinde hüküm açıklanmalı ve istisnalar belirtilmelidir. Tamamlayıcı yönetmelikler (uygulama yönetmelikleri) de mevzuat hukukunun en önemli unsurlarındandır. Kanun değiştiğinde yönetmeliği unutmamak gereklidir.