 |
Yargıtay içtihatları bölümü
Yargıtay Kararı
T.C
Y A R G I T A Y
Ceza Genel Kurulu
E. 1991/4-339
K. 1991/366
T. 23.12.1991
* GIDA MADDELERİ TÜZÜĞÜNE AYKIRI DAVRANIŞ
* EKSİK GRAMAJLI EKMEK
* TİCARETTE HİLE
ÖZET : a) Suça konu ekmeklerde Gıda Maddeleri Tüzüğünün 310. maddesinde
öngörülen 3 oranının üzerindeki 5,35 oranındaki eksik gramajlı ekmeklerin
331/F madde uyarınca nitelik bozukluğu nedeniyle taklit veya tağşis edilmiş,
bozulmuş ekmek durumunda bulunması,
b) Alınan numune ekmekler dışında kalan diğer ekmeklerin satışının yapılmış
olması,
c) Eylemin niteliği ve olgunun akış seyrine göre satışa sunulmakla fiilin
tamamlandığının kesinlik kazanması nedenleriyle TCK.nun 363. maddesine uyan
suç tamamlanmıştır.
(765 s. TCK. m. 363) [Gıda Mad. Tüz.-3/15481 (4.8.1952 Ta.) m. 310, 331/F]
Ticarette hile ve Gıda maddeleri Tüzüğüne aykırı davranmak suçlarından sanık
Abdullah'ın, TCY.nın 363/1 ve 398. maddeleri uyarınca sonuçta toplam olarak
dokuz ay hapis ve yüzbin lira ağır para cezası ile cezalandırılmasına ve
TCY.nın 402/1. maddesi uyarınca süre gösterilmeksizin meslek ve sanatın
tatiline ilişkin, (Bornova Birinci Asliye Ceza Mahkemesi)nce 28.12.1990 gün
ve 905-915 sayı ile verilen hükmün sanık müdafii tarafından temyiz edilmesi
üzerine, dosyayı inceleyen Yargıtay Dördüncü Ceza Dairesi'nce, 30.10.1991 gün
ve 5289-5055 sayı ile;
(Sanığın eylemi 1593 sayılı Yasanın 187. maddesinde belirtilen seçenekli ve
hileli davranışlardan "yanlış ünvan", "yanlış nitelik" ya da "halkın
aldanmasına yol açan alametler" kullanılarak ekmekleri satışa sunmak değil,
bu davranışlara başvurmaksızın nicelik açısından eksik gramajlı ekmekleri
satışa sunmaktır.
Bu durum karşısında, eylem 1593 sayılı Yasanın 187. ve yalnızca yaptırım
açısından TCY.nın 363. maddesine yollama yapan 297. maddesinin ve dolayısıyla
TCY.nın gıda maddelerine karşı suçlarla ilgili hükümlerinin kapsamından
çıkmakta yalnızca ve bağımsız olarak doğrudan doğruya TCY.nın 363. maddesinde
öngörülen suçu ihlal etmektedir.
Gerçekten yukarıda belirtilen davranışlardan birine bağlı olarak ekmeği satışa
sunma hareketi gerçekleşir gerçekleşmez, başkasına satma "teslim"
gerçekleşmese bile TCY.nın genel nitelikteki 363. maddesi geri
çekileceğinden, bu hükme oranla 1593 sayılı Yasanın özel nitelikteki 187.
maddesi uyarınca hem suç tamamlanmış ve hem de eylem TCY.nın 7. babının 3.
faslında yer alan ve maddi konusu gıda maddeleri, hukuki konusu halkın
sağlığı olan bir suç tipine bürüneceğinden sanık hakkında aynı Yasanın 363.
maddesinde öngörülen ceza normunun kural kesimi değil, sadece yaptırımı ve
dolayısıyla buna bağlı olarakta 402. maddedeki unsurlar uygulanacaktır.
Bu nedenlerle;
1- Suçun tamamlanması için satışın gerçekleşmesi zorunlu bulunduğundan, satışa
sunma eyleminin anılan suça eksik kalkışma olduğu gözetilmeden TCY.nın 363,
61. maddesi yerine 363. maddenin uygulanması,
2- TCY.nın 402/1. maddesi uyarınca hükmedilen meslek, sanat ve ticaretin
tatili cezasının süresinin belirtilmemesi) isabetsizliğinden bozulmuş,
Yargıtay C. Başsavcılığı ise, 4.12.1991 gün ve 53 sayı ile;
(Sanığa ait fırında satışa sunulan ekmeklerin 380 gram yerine ortalama 363,92
gram ağırlıkta olduğu anlaşılmaktadır. Bu hal TCY.nın 363. maddesine uyan
suçu oluşturur.
Şöyle ki; 1593 sayılı UHK.nun 186. maddesinde; "Halkı aldatmak üzere gıda
maddelerinitaklit, tağşiş etmek, taklik veyahut mağşuş gıda maddelerini
satmak üzere nezdinde bulundurmak, satılığa çıkarmak ve satmak yasaktır"
hükmü yer almakta, 187. maddesinde de; gıda maddelerini yanlış ünvan ve
vasıflarla ticarete çıkarmanın satmak üzere nezdinde bulundurmanın yasak
olduğu belirtilmektedir. Aynı Yasanın 297. maddesinde ise; 187. maddedeki
fiilleri yapanların TCY.nın 363. maddesine göre cezalandırılacağı
öngörülmektedir. Yine bu Yasanın 195. maddesinde de; "Gıda maddelerinin
hususi vasıflarının, bunların ne gibi ahvalde taklit ve tağşiş edilmiş
sayılacağının" Sağlık Bakanlığı'nca çıkarılacak tüzükle belirleneceği hükmüne
yer verilmektedir.
İşte bu yasa hükmüne dayanılarak çıkarılan GMT.nün ilgili bölümünde yer alan
306-309. maddelerinde ekmeklerde bulunması gereken nitelik ve özellikler
belirtilirken, 310. maddede ise yetkili mercilerce belirlenen ağırlıkta
olması gerektiği, tartının ne zaman yapılacağı ve fire oranının ne ölçüde
olabileceği açıklanmakta, taklit ve tağşiş edilmiş ekmekler bölümünde yer
alan 331/F maddesinde de ağırlığı 310. maddede yazılı hadde uymayan
ekmeklerin taklit ve tağşiş edilmiş ekmek sayılacağı hükmü öngörülmektedir.
O halde, sanığın üretip satışa sunduğu ekmeklerin ortalama ağırlığındaki 16
gram eksikliğin ve dolayısıyla kuru madde miktarındaki 5,35 azlığın gıda
maddelerinin niteliğine ilişkin bulunduğu ve ağırlığın yetkili mercilerce
belirlenip sabit tutulması halinde nicelik ölçüsünün sayısal olacağı açıktır.
Nitekim GMT.de ekmeğin ağırlığının yetkili mercilerce belirlenen miktarda
olması gerektiği hükmünün "md. 310" diğer niteliklerini belirleyen hükümler
arasında yer alması da ağırlığın gıda maddesinin niteliği olarak kabul
edildiğinin kanıtıdır.
Ağırlığındaki eksiklik nedeniyle ekmeğin hangi halde taklit ve tağşiş edilmiş
sayılacağı veya yanlış vasıfta kabul edileceği, hususunda GMT.nün 331/F
maddesinde bir ölçü öngörülmemekle beraber, yasada belirlenen ceza miktarları
da gözönünde tutularak, ekmeğin ağırlığındaki eksikliğin çok az olması
"örneğin, 1-2 oranında" halinde taklik ve tağşiş edilmiş sayılabileceğini,
eksikliğin önemli ölçüde, aldatıcı boyutta ve niteliğini bozacak miktarda
olması durumunda UHK.nın 187. maddesinde tanımlanan yanlış vasıfta bir gıda
maddesi sözkonusu olacaktır.
Bu nedenle, sanığın yetkili mercilerce belirlenen miktarda önemli ölçüde eksik
olarak yanlış vasıfta ekmek üretip satışa sunmak suçundan TCY.nın 363.
maddesi uyarınca cezalandırılması gerekir) görüşüyle itiraz etmiştir.
Dosya, Birinci Başkanlığa gönderilmekle; Ceza Genel Kurulu'nca okundu, gereği
konuşulup düşünüldü:
İncelenen dosyaya göre;
Özel Daire ile Yargıtay C. Başsavcılığı arasındaki uyuşmazlık, ekmeğin
gramajındaki önemli orandaki ( 5,35) eksikliğin gıda maddesinin niteliğine
ilişkin olup olmadığı ve dolayısıyla önemli oranda eksik gramajlı ekmeği
satışa sunan sanığın eyleminin, TCY.nın 363. maddesinde öngörülen suça eksik
kalkışma mı, yoksa tamamlanmış suçu mu oluşturduğu hususundadır.
Olay günü fırından saat 09.45 sıralarında pişirilerek çıkarılan otuz adet
ekmek arasından alınan numune ekmekler üzerinde yapılan muayene ve analiz
sonucunda, 380 gram ağırlıkta olması gereken ekmeklerin ortalama 363,92 gram
ağırlıkta bulundukları ve 5,35 oranında eksik gramajlı bulundukları
20.9.1990 günlü numune tutanağı ve 21.9.1990 günlü muayene ve analiz raporu
ile saptanmış, muayene ve analizin yöntemine uygun yapıldığı dosya
kapsamından anlaşılmıştır.
O halde numune ekmeklerin 5,35 oranında ve önemli ölçüde eksik gramajlı
oldukları sabittir. Bu hususta uyuşmazlık bulunmamaktadır.
Konuyla ilgili yasal düzenlemelere bakıldığında;
1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Yasasının 187. maddesinde; "Gıda maddelerini
yanlış ünvan ve vasıflarla veya halkın aldanmasını mucip olacak alametlerle
ticarete çıkarmak, satmak üzere nezdinde bulundurmak ve satmak memnudur"
hükmü yer almakta ve aykırı davranışın yaptırımı aynı Yasanın 297. maddesinde
gösterilmektedir. Buna göre, "..187. maddedeki fiilleri yapanlar TCY.nın 363.
maddesi mucibince cezalandırılırlar" kuralına yer verilmektedir.
Öte yandan, aynı Yasanın 199. maddesine göre, gıda maddelerinin ayrı ayrı
hususi vasıflarını ve bunların hangi hallerde taklit veya tağşiş edilmiş
sayılabileceği hususlarının Sağlık Bakanlığı'nca çıkarılacak bir tüzükle
belirleneceği hüküm altına alınmıştır.
Nitekim bu yasa uyarınca, 18.10.1952 günlü Resmi Gazete'de yayınlanarak
yürürlüğe giren Gıda Maddelerinin ve Umumi Sağlığı İlgilendiren Eşya ve
Levazımın Vasıflarını Gösteren Tüzüğün Onüçüncü Bölümünde; "Ekmek ve
Benzerleri-Hamur Müstahzarları" başlığı altında Birinci kısımda 299-310.
maddelerde ekmeğin nitelikleri gösterilmiştir.
GMT.nün 307. maddesinde, ekmekte bulunması gereken tuz miktarı 309. maddesinde
su miktarı ve 310. maddesinde ise ağırlığı belirtilmiş ve 331/F maddesinde
ise 307, 309 ve 310. maddelerde gösterilen tuz ve su miktarı ile ağırlığa
uygun olmayan ekmeklerin taklit veya tağşiş edilmiş, bozulmuş ekmek olduğu
hükme bağlanarak, tuz ve su miktarı gibi ağırlığında ekmeğin niteliklerinden
bulunduğu açıkça belirlenmiştir. Nitekim, ekmeğin en önemli niteliği olan
ağırlık, onun fiyatının belirlenmesinde de en büyük etken olarak gözönüne
alınmaktadır.
O halde ekmeğin ağırlığı (gramajı) onun niteliklerinden birisi ve belki de en
önemlisidir.
Kaldı ki inceleme konusu olayda fırından çıkarılan otuz adet ekmekten altı
adedi numune olarak alınıp analize gönderilirken geriye kalan yirmidört adet
ekmeğin satışı durdurulmuş değildir. Bu ekmekler kasalara konulmak suretiyle
satışa sunulmuş ve satış gerçekleşmiştir.
Bu durumda;
a- Suça konu ekmeklerde GMT.nün 310. maddesinde öngörülen 3 oranının
üzerindeki, 5,35 oranındaki eksik gramajlı ekmeklerin 331/F madde uyarınca
nitelik bozukluğu nedeniyle, taklit veya tağşiş edilmiş, bozulmuş ekmek
durumunda bulunması,
b- Alınan numune ekmekler dışında kalan diğer ekmeklerin satışının yapılmış
olması,
c- Eylemin niteliği ve olgunun akış seyrine göre satışa sunulmakla fiilin
tamamlandığının kesinlik kazanması.
Nedenleriyle TCY.nın 363. maddesine uyan suç tamamlanmıştır.
Bu itibarla Yargıtay C. Başsavcılığı itirazının kabulüne, Özel Dairenin (1)
numaralı bozma nedeninin kaldırılmasına karar verilmelidir.
* Karşı oy kullalan Kurul Üyeleri; Özel Dairenin (1) numaralı bozmasının haklı
nedenlere dayandığını ileri sürmüşlerdir.
S o n u ç : Açıklanan nedenlerle, Yargıtay C. Başsavcılığı itirazının kabulüne
ve Özel Dairenin (1) numaralı bozma nedeninin KALDIRILMASINA, 23.12.1991
gününde 2/3'ü aşan oyçokluğuyla karar verildi.
|
