Çocuk Teslimine (İİK. mad. 25) ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına (İİK. mad. 25 a) İlişkin İlamlı Takipler

“ÇOCUK TESLİMİNE” (İİK. mad. 25) ve “ÇOCUKLA KİŞİSEL İLİŞKİ KURULMASINA” (İİK. mad. 25 a) İLİŞKİN İLAMLI TAKİPLER

 

                                                                                   Av. Talih Uyar

  

“ÇOCUK TESLİMİNE” (İİK. mad. 25) ve “ÇOCUKLA KİŞİSEL İLİŞKİ KURULMASINA” (İİK. mad. 25 a) İLİŞKİN İLAMLI TAKİPLER

 

                                                                                                                        Av. Talih Uyar

 

§ A. ÇOCUK TESLİMİNE İLİŞKİN İLAMLI TAKİPLER

(İİK. mad. 25*)

 

            I-“Çocuk teslimine” ilişkin  ç e ş i t l i  ilam türleri vardır. Gerçekten;  ç o c u k  t e s - l i m i n e  ilişkin hüküm, boşanma ilamında (MK. mad. 182), ayrılık ilamında (MK. mad. 182), velayetin kaldırılması (nez’i) yoluyla vasi tayinine ilişkin ilamda (MK. mad. 348), çocuğun bir aile yanına yerleştirilmesine ilişkin ilamda (MK. mad. 347), çocuğun bir kuruma yerleştirilmesine ilişkin ilamda (MK. mad. 347), 5387 sayılı Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkındaki Yasanın birinci maddesi gereğince alınacak kararda yer alabilir[1].

 

            II-Çocuk teslimine ilişkin ilam,  a n a ,  b a b a  ya da  i l g i l i  diğer bir kişi tarafından, icra dairesine, “örnek: 48 takip talebi”[2] ile birlikte verildikten sonra, icra dairesin-ce borçluya -Yönetmelik mad. 17/3’de bahsedilen, örnek no:3’e göre düzenlenen -örnek:55 icra emri[3] gönderilir. Bu icra emrinde, “icra emrinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde ço-cuğun teslim edilmesi, bu süre içinde teslim edilmezse, ilam hükmü zorla yerine getirileceği” belirtilir.

 

            Borçlu yedi gün içinde çocuğu teslim etmezse, icra dairesi, çocuğu nerede bulunursa bulunsun, alıp alacaklıya vermek suretiyle, ilam hükmünü zorla yerine getirir.

 

            U y g u l a m a d a;  kimi icra müdürleri, “kendilerinin ancak haciz sırasında -kilitli yerlere karşı- zor kullanma yetkisine sahip olduğunu, çocuğun borçlu anne / baba tarafından kaçırılması halinde, çocuğun kaçırıldığı yere veya çocuğun sığındığı kişiye karşı zor kullana-mayacaklarını” belirtmekte iseler de, bu düşünce yanlıştır. Çünkü İİK. mad. 25/I, c.2 ve 25/II’ de icra müdürünün bu konudaki zor kullanma yetkisi açıkça öngörülmüştür…

 

            Çocuk teslimleri, icra memurlarını yerinde ve isabetli tedbirler almak durumunda bıra-kır. Çocuk tesliminin duygusal ve psikolojik yönleri nedeniyle taraflar ilamın infazı sırasında fazla duyarlılık gösterebilirler.[4] İcra müdürünün -daha doğrusu, çocuk teslimiyle görevlendi-rilmiş memurun- bütün bu durumlarda herhangi bir şikayete yol açmayacak ölçüde tatlı-sert davranıp ilamın gereğini yerine getirmesi gerekir. 15.7.2003 tarihinde 4949 sayılı Kanunla, İcra ve İflas Kanununda yapılan değişiklik sırasında, bu tür ilamların uygulanması sırasında -icra müdürüne yardımcı olması için- “sosyal çalışmacı, pedagog, psikolog veya çocuk geli-şimcisi gibi bir uzmanın, bunların bulunmadığı yerlerde bir eğitimcinin hazır bulundurulması” ilkesi  -kanuna yeni eklenen 25/b maddesi ile- kabul edilmiştir…

 

            Çocuk teslimi için gerektiğinde, çocuğun saklandığı yerleri aramak ve çocuğu zorla almak için kolluk kuvvetlerinden yararlanılır.[5]

 

            Çocuk teslimine ilişkin ilamların yerine getirilmesi (icrası – infazı) sırasında “çocuğu gizleyen borçlu ile bu eyleme bilerek katılanlar” alacaklının şikayeti üzerine icra mahkemesi tarafından, İİK. mad. 341 hükmüne göre cezalandırılırlar.[6]

 

            III-Çocuk alacaklıya teslim edildikten sonra, borçlu haklı bir neden olmaksızın çocuğu tekrar alırsa, icra müdürü yeni bir hükme ve icra emri tebliğine gerek kalmadan, çocu-ğu borçlunun elinden zorla alarak alacaklıya teslim eder. Buna sebep olan borçluyla çocuğu kaçırma eylemine bilerek katılmış olan kişiler, alacaklının şikayeti üzerine İİK. mad. 341 hük-müne göre icra mahkemesi tarafından cezalandırılırlar.[7]        

 

            IV-Çocuk teslimi hakkındaki ilamın icraya konabilmesi için HUMK. mad. 343/IV gereğince kesinleşmesi gerekir.[8] Ancak, ilamın kesinleşmesi beklendiği takdirde çocuğun be-lirsiz bir yere kaçırılmasının mümkün görüldüğü durumlarda ya da çocuğun hak ve çıkarla-rının veya sıhhat veya hayatının bir tehlike ile karşı karşıya bulunduğu durumlarda, ilamın kesinleşmeden uygulanmasının sağlanması için mahkemeden  t e d b i r  k a r a r ı  alınabilir. Alacaklı MK. mad. 169 yoluyla HUMK. mad. 101/4’e dayanarak isteyebileceği böyle bir tedbir kararını aldıktan sonra, bunu icra dairesine vererek, hemen ilamın yerine getirilmesini sağlayabilir.

 

            Bunun üzerine, icra dairesi, karşı tarafa tebligat yapmadan mahkemeden verilen tedbir kararını uygular.[9]

 

            V-Çocuk teslimi konusunda taraflar arasında çıkacak uyuşmazlıklar -örneğin; çocuğun  n e r e d e  ve  n e  ş e k i l d e  alacaklıya teslim edileceği vs.- icra mahkemesi tarafından çözümlenir.[10]

 

            Çocuk teslimi hakkındaki ilam hükmünün açık olmaması ya da birbiriyle çelişir fıkraları içermesi halinde, icra mahkemesi tarafların “açıklama (tavzih) kararı” getirmeleri için kendilerine süre verebilir ve bu süre içinde ilamın yerine getirilmesini durdurabilir.[11]

 

            VI-“Çocuk teslimine ilişkin ilamlar”ın infazı ile ilgili olarak yüksek mahkeme;

 

            -“İcra mahkemesinin (tetkik merciinin), takip dayanağı ilamı -çocuğun ilamda yazılı saatte anneden alınıp babaya verilmesi ve yine ilamda yazılı saatte, babadan geri alınıp anneye teslim edilmesi konusunda- yorum yoluyla değiştirme yetkisine sahip olmadığını”[12]

 

            -“Velinin icra emrine karşı direnmesi sabit olmadan, alacaklının icra memurunu kendiliğinden götürmesi sonucu yapılan masrafları borçludan isteyemeyeceğini”[13]  

 

            -“‘Önceki vasinin azledildiğine’ dair yeni vasi tayinine ilişkin kararda bir açıklık bulunmaması halinde, yeni vasinin bu ilama dayanarak ‘vasisi olduğu çocuğun kendisine teslimini’ -önceki vasiden- isteyemeyeceğini”[14]

b e l i r t m i ş t i r …     

 

*

 

§ B. ÇOCUKLA KİŞİSEL İLİŞKİ KURULMASINA İLİŞKİN İLAMLI TAKİPLER

(İİK. mad. 25 a*)

 

            I-“Çocukla kişisel ilişki kurulmasına” ilişkin ilamların nasıl yerine getirileceği konusunda İcra ve İflas Kanununda ayrı bir hüküm yokken bu ilamlar, “kısa bir süre için çocuğun bir taraftan alınarak diğer tarafa verilmesini” yahut “diğer taraf yanında veya icra dairesinde belirli zamanlarda çocuğun diğer tarafa gösterilmesine” ilişkin bulunduğundan, ‘çocuk teslimi hakkındaki hükümlere’ göre yerine getiriliyor, bu da uygulamada aksaklıklar yaratıyordu.[15]

 

            II-Çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilamlar, çeşitli nedenlerle mahkemelerden dava sonucunda elde edilmiş olabilir. Gerçekten; boşanma ilamında, evlilik dışı doğan çocukla kişisel ilişki kurulması ilamında, büyükbaba ya da büyükana ile torunlar arasındaki kişisel ilişki kurulmasına ait ilamda bu konuda hükümler yer alabilir.[16]

 

            III-Çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilam hükmüne diğer eş uymazsa, alacaklı durumundaki taraf, ilamı icraya koyarak takip talebinde bulunabilir. “Takip talebi”[17] üzerine icra müdürü borçluya -İİK.mad. 25’de olduğu gibi- bir örnek:55 icra emri[18] gönderir. Borçlu, icra emri gereğini yerine getirmezse, -İİK. mad. 25’de olduğu gibi- ilam hükmü zorla yerine getirilir.

 

            Borçlu hakkında ayrıca alacaklının şikayeti üzerine icra mahkemesince İİK. mad. 341 hükmüne göre ceza verilir.[19]

 

            IV-Genellikle, takip konusu ilamlarda, kurulan kişisel ilişkinin  z a m a n ı ,  y e r i ,    ş e k l i , açık ve kesin olarak belirtilmediğinden, bu konuda pek çok uyuşmazlık baş gösterir. Çıkan bu uyuşmazlıkların icra mahkemesi, gerektiğinde bilirkişi dinleyerek çözümler.[20]

 

            “Çocukla kişisel ilişki kurulması”na ilişkin ilamın infaz şekli, talimat (istinabe edilen) icra dairesinin bağlı olduğu icra mahkemesi tarafından -şikayet üzerine- değiştirilemez.[21]

 

            U y g u l a m a d a, özellikle “çocukla kişisel ilişki kurulması”na dair ilamın infazı sırasında yapılan masraflara kimin katlanacağı, bu masrafları peşin olarak icra dairesine yatırmış olan tarafın (alacaklının) bunları daha sonra karşı taraftan (borçludan) talep edebilip edemeyeceği tartışma ve tereddüt konusu olmuştur.

 

            Yüksek mahkeme; özellikle yeni tarihli içtihatlarında[22] “çocuğun karşı tarafla görüşmesini engelleyen ve hakkında takip yapılmasına neden olan tarafın icra giderlerine katlanması gerekeceğini” belirtmiştir…[23]

 

            V-Çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilamlar da “aile hukukunu ilgilendirdiğin-den” -çocuk teslimi hakkındaki (İİK. mad. 25) ilamlar gibi-  k e s i n l e ş m e d e n  takip konusu yapılamazlar (HUMK. mad. 343/IV).[24] Ancak, burada -İİK. mad. 25’deki çocuk teslimlerinde olduğu gibi[25] [26]- ilam kesinleşmeden, mahkemeden  i h t i y a t i  t e d b i r  k a-  r a r ı  alınarak, (HUMK. mad. 101/4) ilamda belirtilen çocukla kişisel ilişki kurulabilir.

 

            VI-Bu tür ilamların infazıyla ilgili olarak yüksek mahkeme;

 

            -“Çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilamın infazı için alacaklı babanın, zamanında ve usulüne uygun olarak icraya başvurmasına rağmen, borçlu-ananın çocuğu kaçırması halinde, ilamda ‘kişisel ilişki kurulması’ için öngörülen süre geçse dahi, çocuğun babaya teslimi gerekeceğini”[27]

 

            -“Çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilamın icrasından önce, alacaklının takip tarihine kadar yaptığı masrafların ‘dava konusu’ olacağını, bunları ödenmesi için borçluya icra dairesince ‘icra emri’ ya da ‘muhtıra’ gönderilemeyeceğini”[28]

 

            -“‘Çocukla kişisel ilişki kurulması’na dair ilamın, çocuğun ergin olmasına kadar infazı gerekeceğini”[29]

 

            -“Çocuk ile yurtdışına giden anası arasında kişisel ilişkinin ne şekilde kurulacağının, yeni bir hükümle belirlenebileceğini”[30]

 

            -“İlamda, çocukla ne şekilde görüşüleceğinin yazılı olmaması halinde, çocuğun icra dairesinin uygun bir yerinde alacaklı ana ya da babaya gösterilmesi gerekeceğini”[31]

b e l i r t m i ş t i r …