Eskiden çeşitli veri ve bilgilere ulaşmak, ulaş›labilen verileri ve bilgileri

derlemek ve nihayet bunlar› ihtiyaç duyulduğunda kolayl›kla erişilebilecek

bir şekilde ve amaca uygun ortamlarda muhafaza temek son derece güç bir iş

ve uğraş› gerektirmekteydi. Ancak, zaman içinde bas›m ve yay›n

teknolojisinin gelişmesi, ulaş›m ve iletişim araçlar›n›n h›zlanmas› ve

yayg›nlaşmas› ile birlikte bu işlerin başar›lmas› daha kolay hale geldi.

Günümüzde ise bilişim teknolojilerindeki gelişmeler; bilginin işlenerek her

alanda kullan›m›na imkan verdiği gibi, bilginin mümkün olabilecek en k›sa

süre zarf›nda iletimini, çok geniş kitlelerce paylaş›m›n› ve ekonomik bir

değer olarak bilgiden maksimum düzeyde yararlan›lmas›n› da beraberinde

getirmiştir.

Çağ›m›z “bilgi çağ›” ve bilgi çağ›nda yaşayan toplum da “bilgi

toplumu” olarak nitelendirilmektedir. Bilgi çağ›n›n en revaçta varl›k ve

değeri ise şüphesiz ki bilgidir. Bilgiye sahip olan, sahip olduğu bilgiyi en iyi

şekilde kullanabilen toplumlar çağ›m›z›n en uygar toplumlar› ve ülkeleri

haline gelmiştir. Bilgi toplumu olarak nitelendirilen toplumlar işte bu

toplumlard›r. Bilgi toplumu ekonomilerinin en belirgin özelliği bilgiyi

üretmek ve kullanmakt›r. Art›k bilginin maddi bir mal gibi ticarete konu

bağlamaz; sorumluluğu yazar›na aittir.

edilmesi gündeme gelmiş ve günümüzde bilginin tedavülde olduğu “bilgi

dayal› ekonomileri etkileyen bilgi k›tl›ğ› değil, bilginin toplanmas›, organize

İşte veri tabanlar›n›n en temel işlevi firmalara, kişilere, toplumlara

bilgiyle ilgili bu zorluklar›n üstesinden gelebilme imkan› sağlamas›d›r. Veri

tabanlar› bilgilerin topland›ğ›, depoland›ğ›, somutlaşt›ğ›, elle tutulur hale

geldiği ve bu suretle ticari tedavüle konulabilme yani “pazarlanabilme”

niteliğini kazand›ğ› ürünlerdir. Veri tabalar› sayesinde bilgiler belirli bir

formata dönüştürülerek derlenmekte böylece kişiler taraf›ndan kolayl›kla

Veri tabanlar›n›n önemi bilgi, veri ve materyallerin elektronik ortama

depolanabilir hale gelmesiyle artmaya başlam›şt›r. Günümüzde veri

taban›n›n oluşturan bilgiler doğrudan say›sal (dijital) ortamda

oluşturulabildiği gibi, kağ›t ve benzeri fiziki ortamlarda bulunan bilgilerin

say›sal ortama aktar›lmas›n› kolaylaşt›ran teknolojiler sayesinde art›k her

türlü bilgi, veri ve materyaller elektronik ortama kolayca aktar›larak veri

setleri oluşturulmas› mümkün bulunmaktad›r. Bu çerçevede, kitaplar,

resimler, fotoğraflar, haritalar, çeşitli plan, proje ve çizimler, her türlü ses ve

görüntüler çok az yer tutacak şekilde ve çok az maliyetle say›sal ortamlarda

depolanabilir hale gelmiştir. Örneğin bilim adamlar›n›n tespitlerine göre

insan geninin DNA’s›n›n yap›s› kağ›t üzerinde toplanacak olsa 200.000

sayfaya ihtiyaç varken, bu bilgilerin tamam›n› say›sal ortama aktarmak

Veri taban›yla ilgili ilk düzenlemeler hukuk sistemimize 1995 y›l›nda

girmiştir. Ancak, veri tabanlar›n›n ülkemizde de bir bilgi kaynağ› olarak

yoğun bir şekilde kullan›lmaya başlanmas›na, veri taban› üretiminde önemli

mesafeler al›nm›ş olunmas›na rağmen, bu ürünlerin korunmas›na ilişkin

hukuki düzenlemeler üzerinde yeterli düzeyde inceleme ve bilimsel

çal›şman›n yap›ld›ğ›n› söylemek zordur. O nedenle, bu makalede, veri

tabanlar›n›n korunmas›na ilişkin ülkemizde geçerli hukuk kurallar›

irdelenmeye çal›ş›lmaktad›r.

3

hesaplamalara göre dünyada 5 milyar ABD Dolarl›k bir veri taban› piyasas›ndan söz

bu rakam bunun yüzlerce kat›na ulaşm›ş olmal›d›r.

Veri taban› kavram›, belli bir sistem veya metod dahilinde düzenlenmiş

elektronik, mekanik veya herhangi bir vas›ta ile erişilmesi mümkün

eserlerden, verilerden veya diğer materyallerden oluşan derlemeler ve

koleksiyonlar için kullan›lan bir kavramd›r. Bir yazar veri taban› kavram›n›

basit ve k›saca “kolayca erişilebilmesi için düzenlenmiş kay›tlardan oluşan

ilişkin tariflerden de anlaş›lacağ› üzere, veri tabanlar› kişinin ihtiyaç

duyduğu bilgiye kolayca ulaşabilmesinin sağlanmas› amac›yla kullan›lmak

üzere geliştirilen vas›talard›r. O sebeple, Belli bir amaç için kullan›lmak

üzere çeşitli bilgilerin belli bir sistem ve metot dahilinde toplanmas›,

depolanmas›, derlenmesi suretiyle oluşturulan tüm ortamlar› genel olarak

veri taban› olarak nitelendirmek mümkündür.

Veri tabalar›n›n önemi kişisel bilgisayarlar›n geliştiği ve yayg›n olarak

kullan›lmaya başlad›ğ› 1960’l› y›llardan sonra daha çok önem kazanmaya

başlad› ise de, enformatik ürün olarak bilgisayar programlar›ndan daha eski

bir geçmişe sahiptir. Elektronik ve say›sal ortamlar›n kullan›lmas›ndan evvel

veri tabanlar› daha çok kağ›t ve benzeri materyaller üzerinde vücut

bulmaktayd›. Örneğin, bir il veya ilçede bulunan taş›nmazlar›n tapu kay›t ve

tescillerinin yap›ld›ğ› deflerlerden, nüfus kay›tlar›n›n tutulduğu kütüklere, bir

kütüphanede bulunan kitaplar›n kaydedildiği kataloglardan, bir şehirdeki

tüm abonelerin telefon numaralar›n› içeren rehberlere, sözlüklere,

münhas›ran ilan ve reklam amaçl› olarak yay›mlanan gazete dergi vb

yay›nlara kadar pek çok yaz›l› ve bas›l› malzemeyi veri taban› olarak

nitelendirmek mümkündür.

Veri tabanlar›na sağlanan yasal koruman›n gerekçesini aç›klamaya

çal›şan iki temel yaklaş›m söz konusudur. Bir görüşe göre veri tabanlar›,

içeriğinde çeşitli fikir ve sanat eserleri yan›nda eser niteliğinde olmayan veri

ve materyalleri bulunsa da, bunlar belli bir sistem dahilinde toplan›p

düzenlendikten sonra insanlar›n istifadesine sunulduğu için netice itibar›yla

bir fikri üründür. Bir veri taban› içeriğindekilerin eser niteliğinde olup

olmad›ğ›na bak›lmaks›z›n, meydana getirilişi ve insanlar›n istifadesine

sunuluşunda yarat›c›l›k niteliği varsa, bunlar› da diğer fikir ve sanat eserleri

13-17 May 2002,http://www. wipo.org/en/meetings/2002/scrr/doc/scrr72.do (10.4.2005).

gibi korumak gerekir. Buradaki “yarat›c›l›k” kavram›n› Fikir ve Sanat

Eserleri Kanunumuzdaki (FSEK) “eser sahibinin hususiyeti” şeklinde ifade

olunan eser olman›n subjektif unsuru olarak değerlendirebiliriz. Diğer bir

ifadeyle veri taban› meydana getirenin hususiyetini taş›yorsa, eser olarak

nitelendirilir ve hukuk düzeninin eserler için öngördüğü fikri hak

korumas›ndan aynen yararlan›r. Bu görüşe göre veri taban›n›n, onu meydana

getirenin fikri çal›şmas›n›n bir ürünü olmamas›, yani sahibinin hususiyetini

taş›mamas› halinde, fikri hak korumas›ndan yararlanmas› söz konusu

değildir. Örneğin, belli bir konudaki eser isimlerinin listelenmesinden ibaret

bir veri derlemesi yarat›c› unsur içermediğinden telif haklar› kapsam›nda

Veri tabanlar›na ilişkin ikinci görüş ise, veri tabanlar›n›n korunmas›n›

doktrini de denilen bu görüş taraftarlar›na göre, veri tabanlar›n›n

korunmas›n›n nedeni, bu ürünlerin oluşturulmas›n›n zahmetli ve zor bir iş

olmas›d›r. Gerçekten, kullan›c›lar için belki bir düğmeye basmak suretiyle

erişilebilen ve binlerce sayfa bilgi ve veriden oluşan bir veri derlemesini

meydana getirmek insanlar için kolay bir iş değildir. Bu amaçla hem büyük

bir bedeni ve fikri emek sarfedilmiş olabilir; hem de çok miktarda zaman ve

para harcanm›ş olabilir. O nedenle, bir veri taban› yarat›c› bir çaban›n

mahsulü olmasa bile, s›rf bu iş için harcanan emek ve paran›n hat›r› için

hukuk düzenince korunmal›d›r. Bu görüşe dayanan veri taban› korumas›na

“özgün olmayan veri taban› korumas›” da denilmektedir.

Önceleri sadece eser niteliğinde verileri içeren veri tabanlar› “derleme

eserler” kategorisinde hukuki korumadan yararlan›rken, eser niteliğini

taş›mayan verilerin de dijital teknolojiler sayesinde ekonomik, sosyal,

kültürel, bilimsel ve benzeri pek çok amaçlar için kullan›lmak üzere

derlenmesi ve bu iş için büyük emek ve sermayeler harcanmaya

başlanmas›yla birlikte, içeriğinde eser niteliğinde olmayan materyalleri

bulunduran derlemelerin de korunmas› gündeme gelmiştir. Veri taban›

yap›mc›lar› ve sahipleri, veri tabanlar›n›n meydana getirilmesi ve piyasaya

sürülmesi amac›yla yapt›klar› yat›r›mlar›n, emek ve sermeyenin bedavac›lar

taraf›ndan sömürüldüğü gerekçesiyle yasa koyculardan etkili koruma

ekonomik sosyal, kültürel ve bilimsel alanlarda giderek artan önemi yasa

koyucular› bu ürünlere etkin korum sağlamaya yöneltmiştir. Bu çerçevede,

eser niteliği taş›mayan verilerin fikri hukuk kapsam›nda korunmas› ciddî

176.

Long Term Perspective” (http://library.findlaw.com ). Makalenin k›sa bir özeti için bak.

korunmas› için en uygun himayenin fikri hukuk kaideleri olduğu yönündeki

görüş daha geniş bir taraftar kitlesi toplam›şt›r.

Uluslararas› normlar ve çeşitli ülkelerin mevzuat› ve uygulamalar›na

bak›ld›ğ›nda, sadece birinci görüşün hakim olduğu ülkeler olduğu gibi,

sadece ikinci görüşün hakim olduğu ülkeler de bulunmaktad›r. Birinci

görüşün hakim olduğu ülkelerde özgün olmayan veri tabanlar› bütünüyle

korumas›z b›rak›lmamaktad›r. Bu gibi ürünler fikri hak korumas›ndan

yararlanamasa da, örneğin haks›z rekabete dair hükümler çerçevesinde

korunabilmektedir. Her iki görüşün de mevzuat ve uygulamaya yans›d›ğ›

hukuk sistemlerine de rastlanmaktad›r. Ancak, her iki koruma ilkesini de

benimseyen hukuk sistemlerinde, özgün nitelikteki veri tabanlar› diğer

eserler gibi fikri hukuk hükümleri kapsam›nda korunurken, özgün olmayan

ve zahmetli iş yaklaş›m›na göre korunmas› gerekli görülen veri tabanlar› için

öngörülen himaye, genellikle fikri hukuk d›ş›nda veya bu hukuk alan›nda

Aşağ›da görüleceği üzere Bern Sözleşmesi, TRIPs ve WIPO Fikri Haklar

Anlaşmas› gibi uluslararas› hukuk metinleri özgün eser korumas›n›

benimserken, AB ve ülkemiz veri tabanlar›n› her iki prensibe göre korumay›

kabul etmiştir.

Veri taban› korumas›na ilişkin uluslararas› düzenlemeleri “uluslararas›

sözleşmeler” ve “AB düzenlemeleri” şeklinde iki başl›k alt›nda ele almay›

daha uygun buluyoruz. Zira, aşağ›da ayr›nt›l› olarak görüleceği üzere,

kanunumuzdaki veri taban›na ilişkin düzenlemeler haz›rlan›rken hem

Edebiyat ve Sanat eserlerinin Korunmas›na Dair Bern Sözleşmesi

hükümlerinden hem de AB’nin Veri Tabanlar›n›n Hukuki Korumas›na Dair

96/9 say›l› Direktif hükümlerinden yararlan›lm›şt›r. O nedenle, FSEK’te yer

alan veri taban›na ilişkin düzenlemelerin yerindeliğini tetkik aç›s›ndan,

konunun bu iki boyutuna özet olarak değinmek yararl› olacakt›r.

Veri tabanlar›na ilişkin çok tarafl› uluslararas› düzenlemeler esas

itibar›yla Bern Sözleşmesi, Dünya Ticaret Örgütü-WTO’nun Ticaretle

Bağlant›l› Fikri Mülkiyet Anlaşmas›-TRIPs ve Dünya Fikri Mülkiyet

Uluslararas› sözleşmeler içinde veri tabanlar›na ilişkin en eski

düzenlemeleri havi metin Bern Sözleşmesidir. Sözleşmenin 2(5) maddesi

“Fikri Haklar ve Bağlant›l› Haklara İlişkin Uluslararas› Sözleşmeler ve Türkiye” [FMR, C.

6, 2006/1, 15-54].

hükmüne göre, “Ansiklopediler ve antolojiler gibi içeriklerinin seçimi ve

düzenlenmesi itibar›yla yarat›c› düşünce ürünü niteliğinde olan edebiyat

veya sanat eseri derlemeleri, derlemeleri oluşturan münferit eserler

üzerindeki haklara halel gelmeksizin, fikrî haklar kapsam›nda korunur.”

Sözleşmede derleme eserler için özel bir kategori belirlenmemiştir. Bu

nedenle, söz konusu eserlerin de edebiyat ve sanat eseri olarak Sözleşeme

kapsam›nda korunacağ› genel olarak kabul edilmektedir. Ancak bu

maddenin ifade biçiminden de anlaş›lacağ› üzere, bu hükme göre ancak

Öğretide, Sözleşmenin 2(5) maddesinin sadece edebiyat ve sanat eseri

niteliğini taş›yan ürünleri havi derlemeleri kapsad›ğ›n›, eser niteliği

bulunmayan telefon rehberlerinin, kataloglar›n, radyo ve televizyon program

listeleri gibi verileri içeren derlemelerin bu kapsamda korunmayacağ›, ancak

üye ülkelerin bunlar› fikri hukuk kapsam›nda korumakta serbest olduklar›

orijinal nitelik taş›yan veri ve benzeri materyal derlemelerini koruma d›ş›nda

tutmad›ğ› görüşünü savunanlar da bulunmaktad›r. Zira, Sözleşmenin 2(1)

maddesi hükmünde yer alan “edebiyat ve sanat eseri” kavram›, ifade biçimi

ne olursa olsun edebî, ilmî ve artistik alandaki tüm ürünleri kapsamaktad›r.

Söz konusu hüküm çerçevesinde aç›kça veri tabanlar›ndan söz edilmemiş ise

de burada say›lan eser türleri örnek kabilinden gösterilmiş olup, Sözleşme

nitelik itibar›yla bu kapsamda değerlendirilebildiği takdirde maddede aç›kça

zikredilmeyen “veri tabanlar›” da özgün olmalar› şart›yla Bern

Veri tabanlar›, uluslararas› fikri hukuk alan›nda son dönemde yap›lan

düzenlemeler kapsam›nda da aç›kça yer alm›şt›r. Nitekim 15 Nisan 1994

tarihinde Marakeş’te imzalanan TRIPs Anlaşmas›n›n 10.maddesinin

1.f›kras›nda; bilgisayar programlar›n›n kaynak kodu veya obje kodu olup

olmad›ğ›na bak›lmaks›z›n Bern Sözleşmesinin 1971 metni anlam›nda edebi

eser olarak koruncağ› vurguland›ktan sonra, 2. f›kras›nda veri tabanlar›na

ilişkin olarak da şöyle bir düzenlemeye yer verilmiştir: “Makinayla

okunabilen veya başka bir biçimdeki veri derlemeleri yahut diğer

materyaller, içeriklerinin seçimi veya düzenlenmesi itibar›yla fikrî yarat›c›l›k

ürünü olmalar› kayd›yla, fikir ve sanat ürünü olarak korunur. Bu koruma

içeriği oluşturan veri veya materyallere teşmil edilemez. Ancak, münferit

Veri tabanlar›yla ilgili uluslararas› nitelikteki bir diğer düzenleme de

itibar›yla fikri yarat›c›l›k ürünü olan herhangi bir biçimdeki veri derlemeleri

veya diğer materyaller, fikir ve sanat eseri olarak korunur. Bu koruma içeriği

oluşturan veri veya materyallere teşmil edilemez. Ancak derlemenin içeriğini

oluşturan veriler veya materyaller üzerindeki fikri haklar mahfuzdur”

Görüldüğü gibi TRIPS Anlaşmas› ve WCT’nin veri tabanlar›n›n

korunmas›yla ilgili düzenlemeleri birbirine benzerlik göstermektedir. Bu

Bern Sözleşmesi ile TRIPs ve WIPO Fikri Haklar Anlaşmas›n›n veri

tabanlar›yla ilgili olarak koymuş olduklar› “orijinallik” kriterini yani “fikri

tabanlar›n›n bu sözleşmeler kapsam›nda korunup korunamayacağ›

kuşkuludur. Örneğin bir konuyla ilgili olabilecek tüm veriler seçim ve

düzenlemesinde herhangi bir k›stas gözetilmeden rastgele toplanm›ş olabilir

veya bu veriler sadece alfabetik, kronolojik veya basit başka bir prensibe

göre derlenmiş olabilir. Fikri hukuk anlam›nda hususiyet arzetmeyen bu tür

bir veri bankas›n›n oluşturulmas› için ise, yoğun bir emek, zahmet ve yüklü

miktarda para harcanm›ş olabilir. Ancak bu veriler makina veya herhangi bir

vas›ta ile okunabilir ortama aktar›ld›ğ›nda, birileri taraf›ndan kolayl›kla

kopyalanarak farkl› amaçlar için kullan›labilir. Bu gibi durumlar için AB

kabul görmeye başlayan bu tip veri taban› koruma prensibinin pek uzak

olmayan bir gelecekte uluslararas› düzenlemelerde de yerini alacağ›

beklenmektedir.

Avrupa Topluluğunda üye ülkelerin veri taban› korumas›na ilişkin

düzenleme ve uygulamalar› aras›nda ciddi farkl›l›klar bulunmaktayd›.

Almanya başta olmak üzere kimi üye ülkelerde ancak orijinalitesi yüksek

düzeyli veri tabanlar›na koruma sağlan›rken, İngiltere, Hollanda ve Kuzey

Avrupa ülkelerinde olduğu gibi, al›nteri yaklaş›m›n›n etkisiyle, özgün

Toplulukta mal ve hizmetlerin serbest dolaş›m›n› olumsuz yönde

etkileyen bu durumun ortadan kald›r›lmas› amac›yla Topluluk

Komisyonunca haz›rlanan Direktif 11 Mart 1996 tarihinde kabul edilerek

16.4.1996 tarihinde yürürlüğe girdi. Böylece veri tabanlar› konusunda farkl›

koruma standartlar› koyan AB ülkeleri düzenlemelerini yeknesak hale

getirmeye başlam›şlard›r. Anglo-Sakson ve Nordik ülkeleri ile Hollanda gibi

düşük düzeyde özgünlüğü yeterli gören ülkeler standartlar›n› yükseltirken,

Almanya ve benzeri ülkeler daha düşük düzeyli özgünlük taş›yan veri

tabanlar›n› da hukuki koruma kapsam›na almaya başlam›şlard›r. Bizdeki

düzenlemelerin de mehaz› olan 96/9 say›l› Veri Tabanlar›n›n Korunmas›na

Dair Topluluk Direktifine burada k›saca değinilmesinde yarar

Avrupa Topluluğunun 96/9 say›l› Direktifinin kapsam› veri tabanlar›n›n

korunmas›na ilişkin hükümlerle s›n›rl›d›r. Bu husus Direktifte aç›kça hükme

bağlanm›ş ve bu Direktifin elektronik araçlarla erişilebilen veri tabanlar›n›n

yap›m veya işletilmesinde kullan›lan bilgisayar programlar›na

uygulanmayacağ› aç›kça hükme bağlanm›şt›r (md. 1/3).

Direktife göre veri taban›, “Sistematik veya metodik bir şekilde

düzenlenen ve elektronik veya başka bir vas›ta ile münferiden erişilebilen

bağ›ms›z eserlerin, verilerin veya diğer materyallerin bir derlemesidir” (md.

verilmiştir. Dibacenin 17. paragraf›nda veri taban› kavram›n›n; edebiyat,

sanat ve müzik eserleri ile diğer eserlerin koleksiyonlar›n› veya metinleri,

sesleri, görüntüleri, say›lar›, verileri ve diğer materyallerin sistematik veya

metodik bir şekilde düzenlenmesi suretiyle oluşturulan ve çeşitli şekillerde

erişilebilen derlemeleri, ifade edeceği; bu derlemenin içeriğini oluşturan

1061].

kay›t ve tespitler ile görsel-işitsel, sinematografik, edebi veya müzikal

eserlerin bu Direktif kapsam›nda korunmayacağ› belirtilmiştir.

96/9 say›l› Topluluk Direktifi koruma konusu olarak iki tür veri

taban›ndan söz etmektedir. Bunlardan ilkini “orijinal veri taban›” olarak

veya düzenlenişi itibar›yla meydana getirenin fikri yaratmas› niteliğinde olan

veri tabanlar›, bu Direktif kapsam›na telif hakk› korumas›na tabidir. Hukuki

koruma için başkaca kriter uygulanmaz” (md. 3/1). “Bu Direktifte öngörülen

veri taban› korumas›, veri tabanlar›n›n içeriğine teşmil edilemez ve içeriği

oluşturan fikri ürünler üzerindeki telif haklar›na halel getirmez” (md. 3/2).

Veri taban› sahibi (yap›mc›s›) veri taban› üzerindeki çoğaltma (md. 5/a),

işleme (md. 5/b), yayma ( md. 5/c) ve veri taban› veya işlenmelerinin

herhangi bir şekilde temsili ve kamuya sunulmas› (md. 5/d-e) konular›nda

münhas›ran hak sahibidir. Veri taban›n›n veya kopyas›n›n yasal kullan›c›lar›

da, kullan›m için gerekli olduğu ölçüde ve belli s›n›rlar dahilinde 5.maddede

belirtilen bu yetkileri kullanma hakk›na sahiptir (md. 6). Ancak, üye ülkeler

elektronik olmayan veri tabanlar›na veri taban› sahibinin çoğaltma hakk›

bak›m›ndan üçüncü kişiler lehine kişisel kullan›m istisnas›

getirebileceklerdir. Elektronik veri tabanlar› bak›m›ndan böyle bir istisna söz

haklar eğitim, bilim, kamu güvenliği ve adli konularla ilgili olarak

kullan›lmak üzere üye ülkelerce s›n›rland›r›labilecektir. Ancak bu

s›n›rlamalara ilişkin hükümler ve uygulamalar›, hak sahibinin yasal haklar›na

zarar verecek şekilde ve veri taban›ndan normal yararlanma ilkesini ihlal

edecek şekilde olmayacakt›r (md. 5/2-3).

Orijinal olmayan veri taban› korumas›na gelince, 96/9 say›l› Topluluk

maksat, Direktifin 1.maddesi kapsam›nda yap›lan tan›ma uymayan yani

nitelikleri gereği özgün olmamakla birlikte, meydana getirilmelerinde büyük

emek ve para sarf edilmiş veri tabanlar›d›r. Nitekim bu husus Direktif

2005, sh. 69-70.

dibacesinin 39 ve 40. paragraflar›nda; amac›n sadece orijinal nitelikteki veri

tabanlar›n› korumak olmad›ğ›, bir veri taban›n›n içeriğinin elde edilmesine,

doğrulanmas›na veya sunulmas›na yap›lan yat›r›m›n, harcanan zaman, enerji

ve emeğin de korunmas›n›n amaçland›ğ› vurgulanmaktad›r. Topluluk

Direktifinin 7.maddesinde üye ülkelere, “veri taban›n›n içeriğinin

oluşturulmas›na, doğrulanmas›na veya sunulmas›na nitelik ve nicelik

aç›s›ndan esasl› nispette yat›r›m yapan veri taban› yap›mc›s›na, veri

taban›n›n içeriğinin nicelik ve/veya nitelik yönünden önemli bir k›sm›n›n

başka bir ortama aktar›lmas›n› veya yeniden kullan›lmas›n›

(yay›mlanmas›n›) engellemek amac›yla, sui generis bir hak tan›malar›”

yükümlülüğü getirilmiştir.

düzenlemeler, Anglo-Sakson ve Nordik ülkelerindeki ulusal düzenlemelerin

etkisiyle daha sonra ilave edilmiştir. Zira, yukar›da da işaret ettiğimiz gibi,

Almanya ve Fransa gibi K›ta Avrupas› ülkelerinde veri tabalar›n›n

korunabilmesi için “yüksek düzeyde yarat›c›l›k-orijinalite” şart

koşulmuşken, Anglo-Sakson ve Nordik ülkelerinde yarat›c›l›k düzeyi daha

düşük, hatta önemli bir özelliği bulunmayan veri tabanlar›na bile fikri hak

korumas› sağlanmaktad›r. Topluluk Direktifi her iki nitelikteki veri

tabanlar›na da koruma sağlamak suretiyle üye ülkeleri aras›nda veri

tabanlar›na ilişkin koruma hükümlerinin birbirine yaklaşt›r›lmas›

amac› da, bilişim pazar›nda topluluk ile ABD aras›nda bulunan mesafeyi

kapatmakt›r. Gerçekten de ABD ile AB aras›nda bu anlamda k›yas› kabil

Ancak, Direktifte orijinal veri tabanlar›na sağlanan koruma düzeyi ile

orijinal olmayan veri tabanlar›na sağlanan koruma düzeyi ayn› değildir.

Örneğin koruma süresi yönünden orijinal veri tabanlar› genel hükümlere

olarak Brüksel’de 6-7 Şubat 2006 tarihinde yap›lan ve aralar›nda yazar›n da bulunduğu

tan›t›c› tarama toplant›s›nda, AB Komisyonu yetkililerince bu konuda ABD’nin çok

gerisinde olduklar› aç›kça ifade edilmiştir. Buna göre AB’nin müzik CD’si ve benzeri

ürünlerin sat›ş›nda ABD’den sekiz kat daha geride olduğu, AB’de ferd baş›na düşen on-line

müzik eseri kullan›m›n›n ABD’nin 1/8 kadar› olduğu, dünya bilişim pazar›nda öncelikle

ABD ile rekabet edebilmek ve önemli bir paya sahip olabilmek için veri tabanlar›, müzik ve

sinematografik ürünler başta olmak üzere tüm enformatik ürünlerin etkin şekilde

korunduğu bir fikri haklar rejiminin tesisinin Topluluk için ihmal edilemez bir görev

olduğu bir ifade edilmiştir.

süreleri 29 Ekim 1993 tarih ve 93/98 say›l› Koruma Sürelerinin Yeknesaklaşt›r›lmas›

Hakk›nda Direktifte (md. 1) genel olarak eser sahibinin hayat› boyunca ve ölümünden

267.

vatandaşlar›na ve AB’de daimi ikametgah› bulunan kişilere ait veri tabanlar›

için tan›m›şt›r. Üçüncü ülke vatandaşlar› için ise mütekabiliyet esas›

getirilmiştir (md. 11).

2005 Aral›k ay›nda Topluluk Komisyonunca 96/9 say›l› Direktifin

amac›na ne ölçüde ulaşt›ğ›n›n tespitini amaçlayan bir etki değerlendirme

tabanlar› üzerindeki ekonomik etkileri kesin olarak tespit edilememiş ise de,

Avrupa yay›nc›l›k endüstrisi çevrelerinden al›nan yans›malar, bu koruma

prensibinin Avrupa Birliği yay›nc›l›k endüstrisinin başar›s› için hayati

öneme sahip olduğunu göstermektedir. 2005 Ağustos-Eylül döneminde

yap›lan bir on-line anketin sonuçlar›na göre, ankete yan›t verenlerin büyük

kazand›rd›ğ›n›, veri taban› korumas›na ilişkin masraflarda hak sahiplerine

tasarruf sağlad›ğ›n›, veri tabanlar›n›n üretimi ve pazarlanmas›nda önemli

f›rsatlar yakaland›ğ›n› ifade etmişlerdir.

Veri tabanlar› kavram olarak hukukumuza FSEK’in işlenmelerle ilgili

6.maddesine 1995 y›l›nda 4110 say›l› Kanunla eklenen 11.bendiyle girmiştir.

An›lan maddenin 11.bendi hükmü şu şekildedir. “Belli bir maksada göre ve

hususi bir plan dahilinde verilerin ve materyallerin seçilip derlenmesi sonucu

ortaya ç›kan ve bir araç ile okunabilir veya diğer biçimdeki veri tabanlar›

(Ancak, burada sağlanan koruma, veri taban› içinde bulunan veri ve

hükmün kaleme al›nmas›nda TRIPs Sözleşmesi ile o tarihte henüz yürürlüğe

girmemiş olan 96/9 say›l› Topluluk Direktif taslağ›ndan etkilenildiği

anlaş›lmaktad›r.

1995 y›l›nda AB ile imzalanan Gümrük Birliği Anlaşmas› ile üstlenilen

taahhütler kapsam›nda alelacele kaleme al›nan metin, gerek ifade şekli

gerekse kanun yapma tekniği bak›m›ndan düzgün değildir. Ayn› şekilde

11.bentte yer alan ifade asl›nda genel anlamda bir veri taban› tarifi olup,

yat›r›m için her seferinde 15’er y›ll›k süre ile uzayabilmektedir. Ayr›nt› için bak. Direktif,

md. 10.

12 December 2005.

özgün olan veya olmayan tüm veri tabanlar›n› kapsamaktad›r. Esasen bu

tarifin yerinin bu madde değil, FSEK md. 1/B olmas› gerekmektedir. Zira

FSEK md. 6 işlenme ve derlemeleri özel olarak düzenleyen bir hükümdür.

Veri tabanlar› derleme niteliğinde fikri ürünlerdendir. Madde 6’n›n

11.bendi kapsam›nda düzenlenmek istenen veri tabanlar› ayr›nt›s›n› aşağ›da

göreceğimiz gibi, sadece özgün nitelikteki veri tabanlar›d›r. Özgün nitelik

taş›mayan veri tabanlar›n›n 6.madde kapsam›nda korunmas› ve

değerlendirilmesi mümkün değildir. Çünkü kural olarak bu maddede sadece

işleyenin ve derleyenin hususiyetini taş›yan ve bu nedenle telif hakk›

korumas›na tabi ürünler düzenlenmiştir. Özgün nitelik taş›mayan veri

kapsayacak şekilde düzenlemesi gerekmektedir.

Avrupa Topluluğu taraf›n›n ülkemizde veri tabanlar›n›n korunabilmesi

için md. 6’da yap›lan düzenlemenin yeterli olmad›ğ›na ilişkin eleştirileri

doğrultusunda FSEK’te bilahare yeni düzenlemeler yap›lmas› yoluna

başl›kl› 1/B maddesinin (d) bendinde Bern Sözleşmesinin 2(5) maddesindeki

ifadeler aynen al›narak bir derleme eser tarifi yap›lmaya çal›ş›lm›şt›r. Ancak

bu tarif Bern Sözleşmesindeki tariften farkl› bir anlam taş›maktad›r.

FSEK’in an›lan hükmü “Özgün eser üzerindeki haklar sakl› kalmak

kayd›yla, ansiklopediler ve antolojiler gibi muhtevas› seçme ve

düzenlemelerden oluşan ve bir düşünce yarat›c›l›ğ› sonucu olan eseri”

derleme eser olarak tan›mlamaktad›r. Bu tan›mdan derleme eserin yarat›c›

nitelik taş›mas› gerektiği gibi bir sonuç ç›kmaktad›r. Oysa Bern Sözleşmesi

metninde yer alan derleme eser tan›m›nda yarat›c›l›k unsuru eserde değil

ifade ile bir derlemenin özgün bir nitelik taş›y›p taş›mad›ğ›n› anlamak için

sadece şematik bağlar ve rutin bir faaliyet dahilinde bir araya getirilebileceği

gibi, yarat›c› insan ruhundan doğan ve ferdi bir hususiyet arz eden bir fikir

ürünün ifadesi olarak, belli bir seçme ve tertip içinde de ayn› yerde

sh. 66.

çal›ş›lan “derleme eser” sadece rutin bir faaliyet dahilinde şematik bağlarla

bir araya getirilen koleksiyonlar değil, “içeriğinin seçimi ve düzenlenmesi

bak›m›ndan yarat›c› insan ruhunun ferdi hususiyet arz eden bir fikir

ürününün ifadesi” olarak derlemelerdir.

Kanunda yap›lmaya çal›ş›lan derleme eser tarifi esas itibar›yla bir veri

taban› tarifidir. Zaten bu tan›m›n Kanuna konulmas›n›n amac›, Bern

Sözleşmesi anlam›nda bir derleme eser tarifi yapmaktan ziyade, 96/9 say›l›

Topluluk Veri Tabanlar›n›n Korunmas› Hakk›nda Direktifte düzenlenen

orijinal veri tabanlar›na ilişkin düzenlemenin kanuna derç edilmesidir.

Ancak FSEK 1/B’nin (d) bendi ile veri tabanlar› tan›mlanmak istenmiş ise,

bu tan›m tek baş›na AB Direktifi anlam›nda orijinal veri taban› kavram›n›

ifade etmekten uzakt›r. Çünkü, yukar›da da görüldüğü gibi, AB Direktifinde

veri taban›n›n genel tan›m› “Sistematik veya metodik bir şekilde düzenlenen

ve elektronik veya başka bir vas›ta ile münferiden ulaş›labilen bağ›ms›z

eserlerin, verilerin veya diğer materyallerin bir derlemesidir” şeklindedir.

Ayr›ca Direktifin 3. maddesinde yap›lan orijinal veri taban› tarifinde

veri ve materyalleri havi veri tabanlar› da içeriğinin seçimi ve

düzenlenmesindeki orijinallik nedeniyle telif hakk› kapsam›nda

korunmaktad›r. Kanunumuzun 1/B maddesindeki tan›m ise, Bern

Sözleşmesinde olduğu gibi, eser niteliği taş›mayan veri ve materyalleri

içeren veri tabanlar›n› kapsamamaktad›r.

Bunun sonucu olarak da muhtevas› eser d›ş›ndaki veri veya

materyallerden oluşan orijinal veri tabanlar›n› telif haklar› kapsam›nda

korumak mümkün olmayacakt›r. Bu tan›m daha ziyade FSEK md. 6/7

hükmündeki belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde yap›lan

bu derleme eser tarifi özgün veri tabanlar›n› ifade için konulmuşsa bu haliyle

eksik bir tariftir. Oysa, derleme kavram›n›n tan›m› zaten FSEK md. 6

kapsam›nda yer almaktad›r. O nedenle de tan›mlar maddesinde ayr›ca bir

derleme tarifi yap›lmas›na ihtiyaç yoktur. Veri tabanlar›na ilişkin

kanunumuzdaki düzenleme bizce bu haliyle AB müktesebat›na uygun

görülmediğinden eleştirilebilecek bir düzenleme niteliğinde taş›maktad›r.

Olmas› gereken hukuk bak›m›ndan mevcut düzenlemelerin gözden

geçirilerek 96/9 say›l› Direktif kapsam›ndaki tan›ma uygun bir veri taban›

tarifini kanuna dercetmektir. Buna göre FSEK md. 1/B(d) hükmündeki

“derleme eser” tarifini veri tabanlar›n›n genel bir tarifini yapacak şekilde

yeniden düzenlemek gerekir. Maddenin (d) bendi değişikliğine ilişkin

önerimiz şu şekildedir. “d) Veri taban›: Sistematik veya metodik bir şekilde

düzenlenen ve elektronik bir vas›tayla ya da herhangi bir şekilde erişilebilen

bağ›ms›z eserlerin, verilerin veya diğer materyallerin bir derlemesini” ifade

eder. Madde 1/B’nin (d) bendinde yap›lan bu veri taban› tarifi genel bir

tan›m mahiyetinde olduğundan Kanunun 6/11. maddesi ve Ek 8. maddesinde

geçen özgün olmayan veri tabanlar›n› da kapsayacakt›r.

FSEK’te veri tabanlar›na ilişkin değişiklik önerimiz sadece bununla

s›n›rl› değildir. Ayr›ca, Kanunun veri tabanlar›n› “işlenme ve derleme

eserler” kategorisinde düzenleyen 6. maddesinin 11. bendini de sadece

özgün nitelikteki veri tabanlar›n› kapsayacak şekilde değiştirmek

gerekmektedir. Buna göre 11. bende ilişkin değişiklik teklifimiz de şu

şekildedir. “11. Eser mahiyetindeki ürünler üzerinde bulunan haklar sakl›

kalmak kayd›yla, içeriklerinin seçilişi veya düzenlenişi itibar›yla fikri

yarat›c›l›k ürünü olan herhangi bir biçimdeki veri tabanlar› (Ancak bu

koruma veri taban›n›n içeriğini oluşturan eserleri, verileri ve materyalleri

ve uluslararas› hukuk metinlerinde aynen yer ald›ğ› için kullan›lm›şt›r.

Ancak bunun yerine Kanunumuzun sistematiğine daha uygun olan

Kanunumuza 5101 say›l› Kanunla 2004 y›l›nda girmiştir. An›lan Kanunla

FSEK’e eklenen Ek Madde 8, Topluluk Direktifinde veri tabanlar› için

hukukumuza aktar›lmas› aç›s›ndan orijinal veri tabanlar›n›n korunmas›na

dair hükümlere göre daha başar›l› görülmektedir.

Bu genel aç›klamadan sonra hukukumuzda veri taban› korumas›n›, AB

Direktifindeki düzenlemeye paralel olarak fikri haklar kapsam›nda (orijinal

korumas› aç›s›ndan ayr› ayr› incelemenin daha yararl› olacağ›n›

düşünüyoruz.

Özgün veri taban› kavram›n›n tan›m› ve mahiyeti AB ile ilgili

aç›klamalar kapsam›nda yap›lm›şt›. Kanunumuzda orijinal veri taban›na

ilişkin özel bir tan›m ve düzenleme de bulunmad›ğ›ndan bir üst başl›k alt›nda

yapmaya çal›şt›ğ›m›z gibi, bu tip veri taban›ndan söz edildiğinde FSEK md.

1/B(d) hükmü ile FSEK md. 6/11 hükmünün birlikte değerlendirilmesi

suretiyle “içeriklerinin seçilmesi ve düzenlenmesi itibar›yla fikri yarat›c›l›k

ürünü niteliğini taş›yan ve çeşitli araç ve yöntemlerle erişilebilen eser

niteliğindeki fikri ürünler ile diğer verileri veya materyalleri havi herhangi

bir biçimdeki derlemeler” anlaş›lmad›r. Buna göre, özgün bir veri taban›n›n

FSEK hükümlerine göre fikri hak kapsam›nda korunabilmesi için yukar›da

tan›m› yap›ld›ğ› üzere bir içeriğe sahip olmas›, bu içeriğin hususiyet

arzedecek şekilde seçilmiş veya düzenlenmiş olmas› ve içeriğe herhangi bir

şekilde erişilebilir olmas› gerekmektedir.

Veri taban›n›n içeriği denildiğinde, veri taban›n›n oluşturacak şekilde

toplanan, bir araya getirilen k›saca derlenen muhtelif unsurlar›n tümü

anlaş›lmal›d›r. Veri taban› içeriği niteliği itibar›yla çeşitli şekillerde

kullan›lmaya elverişli ve her zaman değiştirilebilmeye ve güncellenebilmeye

müsait malzemelerden oluşur. Veri taban› içeriğini oluşturan malzemeler,

fikri hukuk anlam›nda ilim ve edebiyat eserleri olabileceği gibi, eser

niteliğini taş›mayan veri veya materyallerden de oluşabilir.

O nedenle, içeriği oluşturan her bir unsurun bağ›ms›z olmas› ve tek baş›na

erişilebilir niteliğe sahip bulunmas› gerekmektedir. Buradaki bağ›ms›zl›ktan

kast ise, veri taban›ndaki eser, veri veya materyalin kendi baş›na bir değer

Ancak içeriği oluşturan malzemenin bağ›ms›z olmas›, içerikte bulunan

tüm unsurlar›n homojen olmas›n› gerektirmez. Diğer bir deyimle, ayn› veri

taban› yaz›l› (metin-text), sesli, görsel ve işitsel unsurlar› içeriyor olabilir.

Örneğin elektronik ortamdaki bir sözlükte, kelimeleri metin halinde görmek

mümkün olduğu gibi, bu kelimelerin sesli telaffuzunu veya görsel bir

ifadesini (örneğin masa kelimesinin masa resmiyle ifadesi gibi) içeren

unsurlar da bulunabilmektedir. Ayn› şekilde dijital ortamdaki coğrafi

konular› içeren bir ansiklopedide metinler, haritalar, fotoğraflar ve benzerleri

yan›nda, örneğin bir ülkenin milli marş›n›n sesli örneği, o ülkenin kültür ve

sanat›ndan söz edilen k›s›mda ünlü bir filmden bir fragman yer

alabilmektedir. Metinler ve video, animasyon, resim ve fotoğraf gibi görsel

unsurlar ile ses gibi işitsel öğeleri ayn› anda bünyesinde toplayan ürünlere

birleşimi olarak da tarif edilebilen multimedya ürünler, koruma için gerekli

şartlar› taş›mas› halinde, veri taban› korumas› hükümleri kapsam›nda

korunabilecektir.

Ürünlerinde Telif Hakk› Sorunu” [FMR, 2005/1, 93 vd.].

İçeriği oluşturan unsurlar›n tamam› eser niteliğini taş›yorsa, bu tür veri

tabanlar›na toplama veya derleme eser ad› da verilebilmektedir. Nitekim,

Bern Sözleşmesindeki derleme eser tan›m›n›n bu kapsamda anlaş›lmas›

gerektiğini savunan görüşler vard›r. Bu çerçevede, örneğin, çeşitli şairlere ait

olup “Cumhuriyet” konulu şiirlerin derlendiği veya fikri hukuk alan›nda

yaz›lm›ş dergi makalelerinden oluşan bir kitab› ve klasik Türk musikisi

bestecilerine ait eserlerden oluşan bir müzik CD’sini, geniş anlamda veri

taban› olarak adland›rmak mümkün ise de, böyle bir eseri FSEK 6/7

anlam›nda seçme ve toplama eserler tertibi olarak nitelendirmek daha uygun

olur.

Buna karş›l›k İbrahim Çall›’ya ait tablolar›n re-prodüksiyonlar›ndan

oluşan bir resim katalogu veya sadece Selahattin P›nar taraf›ndan bestelenen

tüm şark›lar› içeren bir müzik albümü, geniş anlamda veri taban› say›lsa da,

tertibi itibar›yla özgün birer veri taban› olarak kabul etmek mümkündür.

FSEK md. 6/11’de de veri taban› içeriğinden “veri” ve “materyaller”

şeklinde söz edilmiştir. İngilizce’deki “data” sözcüğünün karş›l›ğ› olan

“veri” kavram› kanunumuzda tan›mlanmad›ğ› gibi, mehaz Topluluk

Direktifinde de tan›mlanmam›şt›r. “Data” kelimesi İngilizce sözlüklerde

terimi “olgu, kavram veya komutlar›n, iletişim, yorum ve işlem için elverişli

veya işlem için uygun olarak formüle edilmiş bilgi” olarak tan›mlamak

mümkündür.

Veriyi ayr›ca her türlü bilgilerin ve olgular›n insan taraf›ndan anlam

kazanacak ve değerlendirilecek şekilde düzenlenmesi şeklinde tan›mlamak

da mümkündür. Bu sebeple, henüz değerlendirilmemiş ve işlenmemiş

örneğin bir ülkenin otellerinin isim adres ve nitelikleri başl› baş›na bir

veridir. Keza, bir ülkedeki motorlu taş›tlar›n toplam› kendi baş›na bir ham

Hukuk sistemimize göre, özgün nitelik taş›yan veri tabanlar› FSEK md.

6 uyar›nca derleme eser niteliğindedir. Dolays›yla veri tabanlar›na tan›nan

koruma hukuki mahiyeti itibar›yla bir eser korumas›d›r. Bunun sonucu

olarak, özgün bir veri taban› sahibi, veri tabban›na yönelik hukuki ihlallere

karş›, eserin korunmas›na ilişkin tüm FSEK hükümlerinden, t›pk› bir ilim ve

edebiyat eseri, bir musiki eseri, bir güzel sant veya sinema eseri sahibi gibi

yararlanabilecektir. Örneğin mali ve manevi haklar›n ihlalinden dolay›

tazminat davalar› açabilecek, tecavüz önlenmesi, men’i ve kald›r›lmas›

davalar›ndan istifade edebielcektir. Ayn› şekilde Kanunun eseri koruyan

cezai hükümlerinden de diğer eser sahipleri gibi aynen yaralanbilecektir.

Özgün veri tabanlar› hukuki nitelikleri gereği FSEK 6 kapsam›nda işlenme

ve derleme eser say›ld›ğ› için, eserler için öngörülen genel koruma süresine

tabidir. Bu süre de FSEK md. 26 ve 27 uyar›nca, veri taban›n›n alenileştiği

tarihten başlamak üzere, veri taban› sahibinin hayat› boyunca ve ölümünden

sonra da 70 y›ld›r.

Eser niteliğini taş›mayan veri taban› içeriklerinin fikri haklara ilişkin

hükümler çerçevesinde eserlere tan›nan korumadan yararlanmas› söz konusu

değildir. Ancak, günümüzde ekonomik, sosyal, kültürel ve bilimsel işlevleri

dikkate al›narak eser niteliği taş›mayan veri taban› içeriklerinin de

korunmas› yoluna gidilmektedir. Özgün olmayan veri taban› korumas› veya

oluşturmaktad›r.

Gerçekten de özgün olmayan veri taban› korumas›nda korunan hukuki

varl›k ve değerin, fikri hukuk yönünden önemli bir özelliği

bulunmamaktad›r. Diğer bir deyimle, içeriği oluşturan ve veri veya materyal

olarak adland›r›lan malzemeler hukuken eser olarak nitelendirilemediği gibi,

bunlar›n seçimi ve düzenlenmesi itibar›yla fikri hukuk kapsam›nda

korunmaya değer özgün nitelikleri de bulunmamaktad›r. Ancak, bu

malzemelerin derlenmesi, toplanmas›, doğruluklar›n›n test edilmesi ve

sunulmas› için göz ard› edilemeyecek miktarda büyük yat›r›mlar

yap›lmaktad›r. Buradaki yat›r›mdan kas›t, sadece veri taban› içeriğinin

oluşturulmas›, doğrulanmas› veya sunulmas›na yap›lan parasal yat›r›m

değildir. Bu amaçla sarf edilen zaman ve beşeri sermaye de birer yat›r›m

olarak değerlendirilmektedir. Kanun koyucu burada ekonomik gerekçelerle

veri taban› yat›r›mc›s›n›n veri taban›n›n meydana getirilmesindeki ekonomik

değer arzeden büyük ölçekli emek, zaman ve paras›n› korumay›

amaçlamaktad›r.

Kanunla birlikte 2004 y›l›nda girmiştir. An›lan kanunla FSEK’e eklenen bir

madde ile “Bir veri taban›n›n içeriğinin oluşturulmas›na, doğrulanmas›na

veya sunumuna nitelik ve nicelik aç›s›ndan esasl› bir nispet dahilinde yat›r›m

yapan veri taban› yap›mc›s›”n›n sahip olduğu haklar ve bu haklar›n s›n›rlar›

düzenlenmiştir (Ek Md. 8). Söz konusu düzenleme 96/9 say›l› Direktifin 7.

hükümleri hukukumuza transfer amac›yla getirilmiştir. Direktifin

7/1.maddesinde, “Üye ülkeler, içeriğinin elde edilmesinde, doğrulanmas›nda

veya sunulmas›nda nitelik ve/veya nicelik itibar›yla esasl› bir yat›r›m›n

yap›lm›ş olduğunu gösteren veri taban›n›n yap›mc›s›na, veri taban›n›n nitelik

ve/veya nicelik bak›m›ndan değerlendirilebilen içeriğinin tamam› veya

önemli bir k›sm›n›n başka bir ortama aktar›lmas› ve/veya yeniden

kullan›lmas›na engel olma hakk› tan›yacaklard›r” denilmektedir.

5101 say›l› Kanunla eklenen Ek Madde 8 ve 96/9 say›l› AB Direktifi

uyar›nca, bir veri taban›n›n içeriğinin oluşturulmas›na, doğrulanmas›na veya

sunumuna nitelik ve nicelik aç›s›ndan esasl› bir nispet dahilinde yat›r›m

yapan veri taban› yap›mc›s›, veri taban›n›n içeriğinin önemli bir k›sm›n›n

veya tamam›n›n; herhangi bir araç ile herhangi bir şekilde sürekli veya geçici

olarak başka bir ortama aktar›lmas›na, herhangi bir yolla dağ›t›lmas›,

sat›lmas›, kiralanmas› veya topluma iletilmesine izin vermek veya

yasaklamak hakk›na sahiptir.

yap›lm›ş olmas›”, “veri taban›n›n nitelik veya nicelik bak›m›ndan içeriğin

tamam› veya önemli bir k›sm›” ve üçüncü kişilere yasaklanan fiiller yani

“aktarma” ve “yeniden kullanma” kavram ve deyimlerinin ortaya konmas›

gerekmektedir.

Özgün olmayan veri taban›n›n en önemli unsuru esasl› bir yat›r›m›n

yap›lm›ş olmas›d›r. Direktif ve Kanunumuzda bu yat›r›m›n veri taban›n›n

içeriğinin oluşturulmas›nda, doğrulanmas›nda veya sunumunda yap›lm›ş

olmas› gerektiği belirtilmektedir. Öncelikle belirtelim ki, buradaki yat›r›m

kavram›n› sadece parasal olarak anlamamak gerekir. O nedenle bir veri

taban›n›n içeriğinin elde edilmesi, doğrulanmas› veya sunumu için önemli

ölçüde insan gücü kullan›lm›ş veya ciddi bir zaman harcanmas›na sebep

verinin elde edilmesi, doğrulanmas› ve sunulmas›n›n ne anlama geldiğine

k›saca değinelim.

“İçeriğin elde edilmesi” deyimi Kanunumuzda ve Direktifte

tan›mlanm›ş değildir. Ancak Topluluk Adalet Divan› bu kavramdan ne

anlaş›lmas› gerektiğini Direktif hükümlerinin yorumlanmas›ndan hareketle

içeriğini oluşturacak veri ve materyallerin yarat›lmas›ndan ziyade, bağ›ms›z

veri ve materyallerin bir araya getirilmesi, toplanmas›d›r. Veri taban›n›n

içeriğinin oluşturulmas› için söz konusu olan esasl› yat›r›m da bu amaçla

Bu çerçevede ülkemizde yap›lan nüfus say›mlar› veya seçmen tespit

çal›şmalar›n›, verinin yarat›lmas›na örnek olarak verebiliriz. Bu gibi

faaliyetlerde çok büyük meblağlarda paralar harcanmaktad›r. Bu yat›r›mlar

yarat›lmas›na değil, mevcut verilerin bir veri taban› içeriği oluşturacak

şekilde derlenmesi ve toplanmas›na yap›lan mali ve mesleki yat›r›mlar›n

korunmas›d›r. AB Direktif Dibacesinin 19. paragraf›nda, tespiti yap›lm›ş bir

kapsam›nda değerlendirilebilecek bir yat›r›m oluşturmayacağ› aç›kça

vurgulanm›şt›r. Nitekim Avrupa Adalet Divan› futbol lig fikstürleri davalar›

konusunda üye ülke mahkemesince Direktifin 7/1 hükmündeki “içeriğin elde

edilmesi için yap›lan esasl› yat›r›m”dan ne anlaş›lmas› gerektiğine ilişkin

soruya cevaben; veri taban› içeriğinin oluşturulmas› için gerekli olan

bağ›ms›z materyallerin meydana getirilmesi için yap›lan masraflar›n md. 7/1

kapsam›na girmediğini; bu madde anlam›nda esasl› yat›r›mdan söz

edilebilmesi için mevcut veri ve materyallerin tespiti ve bunlar›n veri

taban›nda derlenmesi için yap›lan masraflar olduğunu ifade ederek,

fikstürlerin oluşturulmas›, doğrulanmas› veya sunulmas› için yap›lan

say›mdan elde edilen verilerin sistematik bir şekilde toplanmas› ile

oluşturulan derlemelere esasl› yat›r›m›n yap›ld›ğ›n› kabul etmek gerekir.

Çünkü say›m sonucunda elde edilen verilerin işlenerek anlaml› sonuçlar

ç›kar›lacak şekilde tasnif ve tertibi hem zaman, hem emek hem de para

yönünden önemli miktarlara ulaşmaktad›r.

“İçeriğin doğrulanmas›” deyimi de Direktif ve Kanunda

tan›mlanmam›şt›r. Ancak, Adalet Divan›n›n yorumlar›ndan hareketle “veri

taban› içeriğinin doğrulanmas›” deyiminden kast›n, içerikte yer alan veri ve

materyallerin doğru olduğunun ve dolay›s›yla güvenilebileceğinin tespiti

olduğu anlaş›lmaktad›r. İçeriğin doğrulanmas› için yap›lan esasl› yat›r›m ise,

mevcut bir veri taban› içeriğini oluşturan bağ›ms›z veri ve materyallerin

doğruluğunun test edilmesi için yap›lan yat›r›m› ifade eder.

davas›yla ilgili karar›nda, Direktifin 7(1) maddesindeki “bir veri taban›n›n

içeriğinin doğrulanmas›na yönelik yat›r›m” ifadesinden “Veri taban›nda yer

alan bilgilerin güvenilirliğini sağlamak amac›yla, bu veri taban›n›n

yarat›ld›ğ› ve işlendiği zaman toplanm›ş materyallerin doğruluğunu kontrol

etmek için kullan›lan kaynaklar anlaş›lmal›d›r. Sonradan veri taban›nda

toplanan materyallerin yarat›lmas› aşamas›nda doğrulama maksad›yla

Bu nedenle Mahkemeye göre, bir yar›şa kat›lacak atlar›n listesini

haz›rlamakta kullan›lan kaynaklar ve bu bağlamda kontrollerin yap›lmas›, bu

listenin ortaya ç›kt›ğ› veri taban›n›n içeriğinin elde edilmesi ve

doğrulanmas›nda bir yat›r›m teşkil etmez. Buna mukabil, bir menkul

k›ymetler borsas›nda işlem gören senetlerin k›sa süreli aral›klarla değişen

fiyatlar›n›n tv veya bilgisayar ekranlar›nda görüntülenmesi veri taban›n›n

<<http://europa.eu.int/jurisp/cgi-bin/form.pl >> An›lan Karar›n k›saca Türkçe özeti için bak.

November 2004, <<http://europa.eu.int/jurisp/cgi-bin/form.pl >>. An›lan Karar›n Türkçe’ye

çevrilmiş bir metni için bak. [FMR, 2005/1, 128-162] (bak. Para. 31).

İçeriğin sunulmas› deyimi ilgili mevzuatta özel olarak tan›mlanmam›ş

olmakla birlikte, bundan maksad›n “veri taban› içeriğinin takdimi yani

düzenlenmesi” olduğu söylenebilir. Dolays›yla içeriğin sunulmas›na ilişkin

yat›r›mdan söz edildiğinde, veri ve materyallerin belli bir amac›n

gerçekleştirilmesine hizmet edecek şekilde tertip edilmesi ve düzenlenmesi

Veri taban›n›n içeriğinin sunulmas› Kanunumuzda “belli bir maksada

göre ve hususi bir plan dahilinde düzenlenme” olarak ifade edilmiştir. Buna

göre, içeriğin sunulmas›ndan söz edildiğinde, elde edilen veya toplanan

verilerin, veri taban›n›n yap›l›ş amac›n› gerçekleştirecek şekilde

düzenlenmesi anlaş›lmal›d›r. Veri taban› içeriğinin sunumunda çeşitli araçlar

kullan›labilir veya çeşitli yöntemlerden yararlan›labilir. Örneğin içerik

sunumu elektronik fiziki bir ortamda olabileceği gibi on-line veya off-line

bir ortam da olabilir.

yat›r›m, içeriğin sistematik ve metodik şekilde düzenlenmesi için yap›lan

yat›r›m› ifade eder. Esasl› yat›r›m parasal değere sahip olabileceği gibi,

örneğin bir kişi bu verilerin sistematik bir şekilde sunumu için önemli ölçüde

bir emek ve zaman harcam›ş ise, bu beşeri mesaiyi de önemli yat›r›m olarak

değerlendirmek gerekir.

Direktifte ve kanun, veri taban› yap›mc›s›na, verilerin elde

edilmesinde, doğruluğunun test edilmesinde ve sunumunda esasl› yat›r›m

yap›lm›ş veri tabanlar›n bu içeriklerinin nitelik ve/veya nicelik bak›m›ndan

önemli bir k›sm›n›n başka bir ortma aktar›lmas› ve yeniden kullan›lmas›na

engel olma hakk› vermektedir. O nedenle bu koşul bak›m›ndan konuyu “veri

taban› içeriğinin taman› veya nitelik ve/veya nicelik bak›m›ndan önmeli bir

k›sm›” ve bu “içeriğin aktar›lmas› veya yeniden kullan›lmas›” bak›m›ndan

ayr› ayr› ele almakta yarar görülmektedir.

taban› içeriğinin tamam› veya nitelik ve/veya nicelik bak›m›ndan önemli bir

k›sm›n›n başka bir ortama aktar›lmas› veya yeniden kullan›lmas› gerektiğine

göre, buradaki veri taban›n›n “tamam›” ve “nitelik ve/veya nicelik

bak›m›ndan önemli bir k›sm›” ifadelerinden ne anlaş›lmas› gerektiğini ortaya

koymak gerekir. İçeriğin tamam›ndan kastedilen ne olduğu konusunda

tereddüt yoktur. Örneğin bir veri taban› içeriğinin tamam›n›n başka bir

ortama aktar›lmas› halinde ihlal gerçekleşmiş olur. Buna karş›l›k veri

taban›n›n içeriğinin nitelik veya nicelik bak›m›ndan önemli bir k›sm›ndan

söz edildiğinde, ne kadarl›k k›sm›n önemli say›lacağ›n›n ortaya konulmas›

gerekmektedir.

bu kavramlara aç›kl›k kazand›rd›ğ›n da görmekteyiz. Yüksek Mahkemeye

göre, Direktifin 7(1) maddesi anlam›nda “veri taban› içeriğinin nitelik

bak›m›ndan önemli olduğu anlaş›lan k›sm›” ifadesi, veri taban›ndan al›nt›

göre bir veri taban› kullan›c›s›, önemli yat›r›m gerektiren bir veri taban›n›n

nicelik bak›m›ndan önemli bir k›sm›n› başka bir ortama aktarm›ş veya

örneğin yeniden yay›nlam›ş ise, al›nt› yap›lan k›s›m veya yeniden kullan›lan

içeriği “nitelik bak›m›ndan önemli kabul edilen k›sm›” ifadesi, korunan veri

taban›n›n genel içeriğinin nitelik bak›m›ndan önemli bir k›sm›n› oluşturtupoluşturmad›

ğ›na bak›lmaks›z›n bir aktarma ve yeniden kullanma

eylemlerinin konusu olan içeriğin elde edilmesi, doğrulanmas› ve sunumu

için gerekli yat›r›m anlaş›lmaktad›r. Bir veri taban›n›n içeriğinin nicelik

aç›s›ndan önemsiz bir k›sm› asl›nda onun elde edilmesi, doğrulanmas› ve

sunulmas› bak›m›ndan çok önemli beşeri, teknik veya mali bir yat›r›m

Adalet Divan›na göre Direktifin 7.maddesinde geçen veri taban›n›n

sözgelimi bir telefon rehberi yüzde 40-50 gibi bir k›sm›n›n al›nmas›

kanaatimizce önemli bir k›sm›n al›nmas› anlam›na gelir. Veri taban›

içeriğinin “nitelik bak›m›ndan önemli bir k›sm›” deyimi ise, al›nt› ve/veya

yeniden kullanma eylemine konu içeriğin “nicelik bak›m›ndan koruna veri

taban›n›n genel içeriğinin önemli bir k›sm›n› teşkil edip etmediğine

bak›lmaks›z›n, bu eylemlere konu içeriğin elde edilmesi, doğrulanmas› ve

sunulmas› için yap›lan yat›r›m›n ölçeğini” ifade eder. Mahkemeye göre veri

taban› içeriğinin “önemsiz k›sm›” deyiminden ise, “hem nitelik hem nicelik

bak›m›ndan yap›lacak bir değerlendirmeyle önemli k›s›m tan›mlamas›na ile

örtüşmeyen her bölüm, bir veri taban›n›n içeriğinin önemsiz bölümü olarak

Bu çerçevede, örneğin bir veri taban›n›n 100 birime mal olduğunu, bu

meblağ›n içerik baz›nda dağ›t›ld›ğ›nda diyelim ki, %10’luk bir k›sm›n

oluşturulmas› için 100 birimin 50 sinin bu k›sma harcand›ğ› düşünülecek

olursa, veri taban› içeriğinin bu %10’luk k›sm›n›n nitelik bak›m›ndan önemli

olduğunu kabul etmek durumunday›z. Bu gibi hallerde veri taban› içeriğinin

nitelik ve nicelik bak›m›ndan ne kadarl›k k›sm›n›n önemli olduğuna, somut

olay›n özelliklerine göre mahkemece karar verilecektir.

Kanun koyucu veri taban› içeriğinin korumas›n› teminat alt›na al›rken

içeriğin tamam›n› korumak gibi bir düşünceden hareket etmemiştir. Buna

göre veri taban› yap›mc›s›, kullan›c›n›n veri taban› içeriğinin tamam› veya

nitelik ya da nicelik bak›m›ndan önemli bir k›sm›n›n aktar›lmas›n› veya

aç›kl›ğa kavuşturmak gerekmektedir.

Direktifin 2. maddesi (a) bendi uyar›nca Direktifin bu bölümü (Chapter

tamam›n›n ya da önemli bir k›sm›n›n herhangi bir araç veya şekilde daimi

veya geçici olarak başka bir ortama transfer edilmesidir.” Kanunumuz da bu

kavram› “herhangi bir araç ile herhangi bir şekilde sürekli veya geçici olarak

başka bir ortama aktar›lmas›” şekilde tarif etmektedir (FSEK, Ek md. 8/a).

Buna göre elektronik ortamdaki bir veri taban› içeriğinin örneğin tamam›

veya önemli bir k›sm›n›n yaz›c› ile kağ›t ortam›na dökülmesi veya tersi bir

varsay›mla, matbu bir telefon rehberinin tamam›n›n veya önemli bir

gerçekleştiği söylenebilir.

içeriğinin tamam›n›n veya önemli bir k›sm›n›n; nüshalar›n tedavüle

konulmas›, kiraya verilmesi, on-line erişim sağlanmas› veya her hangi bir

şekilde iletilmesi suretiyle kamuya sunulmas›” olarak tan›mlad›ktan sonra

“Bir veri taban› nüshas›n›n hak sahibince veya onun izni ile Topluluk içinde

ilk sat›ş›n›n, hak sahibinin Topluluk içinde bu nüshan›n yeniden sat›ş›n›

kontrol hakk›n› tükeneceğini” öngörmektedir (Direktif md. 7/2-b).

(FSEK, Ek md. 8/b).

Bu tan›mlardan anlaş›ld›ğ› kadar›yla kanun koyucu veri taban›

içeriğinin tamam› veya önemli bir k›sm›n›n hak sahibinin izni al›nmadan

herhangi bir ortama kopya edilmiş nüshalar›n›n sat›ş›n›, dağ›t›m›n›, kiraya

verilmesini, internet ortam›na koyarak veya başka bir şekilde kamuya

iletilmesini yasaklamaktad›r. Buna göre, başkas›na ait bir veri taban›n›n

içeriğinin aynen veya önemli bir k›sm›n›n kopyalanmas› suretiyle

oluşturulan kopyalar, ister matbu nüsha olsun ister CD vb dijital ortamlar

olsun sat›lamaz, kiralanamaz veya bir web sayfada diğer kişilerin

kullan›m›na sunulamaz.

kanunumuzda özel olarak belirtilmediği halde, AB Direktifinde ayr›nt›l› bir

şekilde düzenlenmiştir. Buna göre, veri taban›n›n kamuya ödünç

verilmesinin, veri taban› içeriğinin aktar›lmas› veya yeniden kullan›lmas›

eylemi olarak değerlendirilmeyeceği aç›kça ifade edilmiştir (Direktif md.

2/son c).

Diğer taraftan veri tabanlar›n›n içeriğinin tamam› veya önemli bir

k›sm›n›n veri taban› yap›mc›s› veya hak sahibinin izni olmadan başka bir

ortama aktar›lmas› veya yeniden kullan›lmas›; şahsi kullan›m, eğitimöğretim

veya bilimsel amaçlar için serbest b›rak›labilmektedir (Direktif md.

9). Bunun için iki şart öngörülmüştür. Bunlardan ilki, veri taban›n›n kamuya

sunulmuş olmas›d›r. yay›mlanmam›ş ve alenileşmemiş veri tabanlar›

üzerinde bu tasarruflara cevaz verilmez. İkincisi ise veri taban›n›n yasal

kullan›c›s› olmak gerekmektedir. Yasal kullan›c› veri taban›n›n orijinal

kopyas›n›n yasal yollardan edinen (sat›n alan, kiralayan gibi) kişi demektir.

O nedenle bir veri taban›n›n korsan nüshas›n› sat›n alan kişinin yasal

kullan›c› olduğu söylenemez.

Direktifte, kişisel ihtiyaç kapsam›nda kullanma yetkisi sadece

elektronik olmayan veri tabanlar› bak›m›ndan caiz görülmüştür. Elektronik

ortamlardaki veri tabanlar› için kişisel kullan›m kapsam›nda da olsa bu

istisnalar kabul edilmemiştir. Buna karş›l›k eğitim-öğretim ve bilimsel

amaçl› kullan›mlar için elektronik olan veya olmayan veri taban› ayr›m›

yap›lmam›şt›r. Ancak eğitim-öğretim ve bilimsel amaçl› kullan›mlar

konusunda baz› özel s›n›rlamalar öngörülmüştür. Buna göre, veri taban›n›n

eğitim-öğretim ve bilimsel amaçla kullan›m› ticari bir amac›n

gerçekleşmesine hizmet etmemelidir. İkincisi de al›nt› yap›lan kaynağ›n

gösterilmesidir (Direktif md. 9/b).

Direktifte verilen diğer bir istisna da, veri taban› içeriğinin kamu

güvenliği, idari ve adli bir amaç veya usulî işlem için kullan›lmas›d›r.

veya hak sahibinin burada belirtilen haklar›na getirilebilecek istisnalar için

fikir ve sanat eserleri için FSEK’te öngörülen istisna hükümleri veri taban›

içerikleri için de aynen geçerli olacakt›r. Örneğin eğitim-öğretim amac›yla

temsil, seçme ve toplama eser meydana getirme, bilimsel ve kültürel amaçla

genel iktibas serbestisi gibi bir fikir ve sanat eseri için eser sahibi hakk›n›

s›n›rland›ran tüm istisnai durumlar, veri taban› üzerinde hak sahibi olanlar

bak›m›ndan da geçerlidir. Şunu da ifade edelim ki, kanunumuzda AB

Direktifinde olduğu gibi veri tabanlar› üzerindeki haklara getirilen istisnalar

bak›m›ndan elektronik olan veya olmayan veri taban› ayr›m› yap›lmam›şt›r.

Bu yönüyle AB Direktifine uyum sorunumuz bulunduğu söylenebilir.

Veri tabanlar›n›n içeriğinin diğer bir deyimle özgün olmayan veri

taban›n›n korunmas› hukuki mahiyeti itibar›yla bir eser korumas› değildir. O

nedenle de, bu ürünler üzerindeki haklar›n ihlali halinde FSEK’in eser

sahibinin haklar›n› koruyan hükümlerinin tamam›n› uygulanmas› mümkün

değildir. Nitekim FSEK Ek Madde 8’in son f›kras›nda “Bu maddede

tan›nm›ş haklar› ihlal edenler hakk›nda bu Kanunun 72.maddesinin (3)

numaral› bendi hükümleri uygulan›r” denilerek uygulanacak kanun

hükümleri aç›kça tahdit edilmiştir. Bu hüküm çerçevesinde içeriğinin

oluşturulmas›na, doğrulanmas›na veya sunumuna nitelik ve nicelik aç›s›ndan

esasl› bir nispet dahilinde yat›r›m yap›lm›ş olan veri tabanlar›n›n içeriği veya

önemli bir k›sm›, Ek Madde 8’de belirtildiği şekilde üçüncü kişilerce “a)

herhangi bir araç ile herhangi bir şekilde sürekli veya geçici olarak başka bir

ortama aktar›lmas› veya b) herhangi bir yolla dağ›t›lmas›, sat›lmas›,

kiralanmas› veya topluma iletilmesi” halinde FSEK md. 72/3 uyar›nca veri

taban› yap›mc›s› ceza takibat›nda bulunabilecektir.

Kanunumuzda veri taban› içeriğinin korunmas›yla ilgili olarak veri

taban› yap›mc›s›n›n başvurabileceği hukuki yollara ilişkin bir düzenlemeye

yer verilmemiştir. Bu durumda, özgün olmayan veri taban› yap›mc›lar›

haklar›n›n ihlali halinde eser sahibinin yararland›ğ› koruma kurallar›ndan

yararlanabilecek midir?

Doğrusu bu soruya olumlu yan›t vermek oldukça zordur. Çünkü FSEK

md. 66, 67, 68, 69 ve 70.maddelerde yer alan hukuki koruma yollar›n›n

tamam›nda eser sahibinde söz edilmektedir. Dolay›s›yla bu hukuki araçlar,

kural olarak, sadece eser sahipleri taraf›ndan veya eser üzerindeki mali

haklar› ay da bu haklar›n kullan›lmas› yetkisini haiz olanlarca kullan›labilen

araçlard›r. Özgün nitelikteki veri tabanlar›n›n korunmas›nda veri taban›

yap›mc›s› veya veri taban› üzerindeki hak sahibi kimseler bu yetkileri FSEK

md. 6 nedeniyle eser sahipleri gibi kullanabileceklerdir.

Ancak özgün olamayan veri tabanlar› veya diğer bir deyimle Ek Madde

8 uyar›nca veri taban› içeriklerinin korunmas› aç›s›ndan ayn› şeyi söylemek

zordur. Çünkü özgün olmayan veri taban› sahibinin eser sahibi olma vasf›

bulunmamaktad›r. Bu durumda, özgün olmayan veri tabanlar› veya veri

taban› içeriklerine sadece genel hükümlere göre bir hukuki (özel hukuk)

korumas› sağlanabilecektir. Buna göre özgün olmayan veri taban› yap›mc›s›

hukuki taleplerini FSEK hükümleri yerine Borçlar Kanunun genel

hükümlerine veya şartlar› gerçekleşmiş ise Ticaret Kanununun haks›z

rekabete ilişkin hükümlerine dayand›rabilecektir.

Veri tabanlar›n›n koruma süresi hem hukukumuzda hem de AB

hukukunda fikir ve sanat eserlerine uygulanan sürelerle ayn›d›r. Bu süre

FSEK md. 27 uyar›nca genel olarak eser sahibinin yaşad›ğ› sürece ve

ölümünden itibaren 70 y›l şeklindedir. AB’nin Koruma sürelerine ilişkin

93/98 say›l› Direktifinin 1.maddesinde bu süre kanunumuzdaki gibi

süreleriyle ilgili yap›lan düzenlemelerin mehaz›n›n Topluluk Direktifi

Direktifinde hem de Kanunumuzda genel süreden ayr› özel koruma süresi

öngörülmüştür. Buna göre, 96/9 say›l› Direktifin 10. maddesi uyar›nca veri

taban› yap›mc›s›na sağlanan hak, veri taban›n›n yap›ld›ğ› tarihten itibaren

uygulamaya başlar ve koruma süresi 15 y›ld›r. Ancak koruma süresi, veri

taban›n›n yap›ld›ğ› tarihi takip eden y›l›n ocak ay›n›n birinci gününden

itibaren hesaplan›r.

Veri taban› yap›m›ndan itibaren kamuya sunulmam›şsa, yap›m›n› takip

eden 15 y›ll›k süre içinde alenileşen veri tabanlar›nda koruma süresi, kamuya

sunulma tarihini takip eden y›l›n ocak ay›n›n ilk gününden itibaren 15 y›ld›r.

Veri taban›n›n içeriğinde daha sonra değişiklikler yap›lm›ş ise koruma

süresi yeniden başlamaktad›r. Ancak bunun için veri taban› içeriğinde

yap›lan müteakip ek ve değişikliklerin nicelik veya nitelik yönünden önemli

ölçüde yeni bir yat›r›m olarak değerlendirilebilmesi gerekmektedir. Veri

taban›nda daha sonra yap›lan eklemeler ve değişiklikler nitelik ve nicelik

yönünden önemli bir yat›r›m olarak değerlendirilmesi mümkün ise, veri

taban›n›n bu yat›r›mdan doğan yeni versiyonu, bağ›ms›z yeni bir veri taban›

gibi kabul edilerek yeni bir koruma süresine tabi olur (Direktif, md. 10/3).

özel bir koruma süresi öngörülmüştür. Bu süre 96/9 say›l› Direktifin 10.

maddesine paralel olarak, 15 y›l şeklinde belirlenmiştir (FSEK, Ek md.

8/III). Fakat bu süre Direktifteki gibi yap›m›ndan itibaren değil aleniyet

tarihinden itibaren onbeş y›ld›r.

Kanun ayr›ca “Veri taban›n›n içeriğinde esasl› bir değişiklik meydana

getiren ve yeni bir yat›r›m gerektiren, nitelik ve nicelik aç›s›ndan yap›lan her

türlü ekleme, ç›karma veya değişiklik sonucu bu yeni yat›r›mdan doğan veri

taban› kendi koruma koşullar›na hak kazan›r” şeklinde bir düzenlemeye yer

verilerek Direktifin yenilenen veri tabanlar›yla ilgili koruma süreleri de

aynen benimseniştir (FSEK, Ek md. 8/III).

buradaki özel anlam›yla “koruma süresi” demektir. Direktifin amac› da veri

taban›n›n yeni versiyonunun yeni koruma süresine tabi olacağ›n›

vurgulamakt›r.

Veri taban› korumas› hukuk sistemimize AB ile ilişkilerimiz

çerçevesinde nispeten yeni girmiş konulardan biridir. Ancak, bilgi

toplumunun önemli ürünlerinden biri niteliğinde bulunan veri tabanlar›na

ilişkin hukuki düzenlemeler yap›l›rken Kanunumuzun genel sistematiği

dikkate al›nmam›şt›r. Bu da uygulamada tereddütlere yol aç›labilecektir.

Derleme eser tan›m›na ilişkin düzenleme bunun somut örneğidir. Ayn›

şekilde veri taban› korumas› ile ilgili düzenlemeler de, mehaz mevzuata

ayk›r›l›klar ve uyumsuzluklarla malul durumdad›r.

Bu itibarla, kanun sistematiğini bozan ve AB mevzuat›na uyum

yönünde de yeterli görülmeyen bu düzenlemelerin tekrar gözden

geçirilmesinde yarar bulunmaktad›r. Buna ilişkin görüşlerimizi yukar›da

ayr›nt›l› olarak sunmuştuk. Tekrar belirtelim ki, veri tabanlar›n›n da

düzenleme konusu yap›ld›ğ› FSEK md. 6’n›n mutlaka gözden geçirilmesi

gerekmektedir. Bu çerçevede, veri taban›n›n genel bir tan›m› FSEK 1/B

maddesinde yap›ld›ktan sonra md. 6’da sadece özgün veri tabanlar›n›

içerecek şekilde bir değişiklik yap›lmas› gerekmektedir. Diğer taraftan özgün

olmayan veri tabanlar›na ilişkin Ek madde 8’in de gözden geçirilmesinde

fayda bulunmaktad›r.

Esasen, veri tabanlar›yla ilgili düzenlemelerin tamam› tek madde

halinde de yap›labilir. Bu alternatif değerlendirildiği takdirde, Kanundaki

veri tabanlar›yla ilgili düzenlemelerin tamam› başta AB Direktifi olmak

üzere, Bern Sözleşmesi, TRIPS Anlaşmas› ve WIPO Fikri Haklar

Anlaşmas›ndaki ilkelere uygun olarak haz›rlanacak yeni ve tek bir maddede

toplanabilir. “Veri Tabanlar›” başl›kl› bu yeni madde FSEK’in 6.

maddesinden sonra mükerrer nitelikli bir 6/A maddesi şeklinde teselsül

ettirilebilir.

Ateş, Mustafa, “Avrupa Birliğinde Fikri Haklara İlişkin Düzenlemeler ve

Ateş, Mustafa, “Fikri Haklar ve Bağlant›l› Haklara İlişkin Uluslararas›

Braunstein, Yale, M, “Economic Impact of Database Protection in

http://www.wipo.org/en/meetings/2002/scrr/doc/scrr72.do (10.4.2005)

2001

Hicks, J.B, “Copyright and Computer Databases - Is Traditional Compilation

Sanks, T.M., “Database Protection: National International Attempts to

Şekerci, R, “Avrupa Veri Taban› Yönergesinin Türk Hukukuna

Tekinalp, Ünal, “Derleme Eser, Düşünce Yarat›c›l›ğ› ve Bunun ‘Hususiyet’

Tritton, Guy, Intellctual Property in Europe, London 1996

Üstün, Gürsel, Fikri Hukukta İşleme Eserler, İstanbul 2001

WIPO, Intellectual Property Handbook: Policy, Law and Use, Geneva 2001

Y›lmaz, Murat, “Dijital Kütüphanelerde, Elektronik Veri Tabanlar›nda ve

Multimedya Ürünlerinde Telif Hakk› Sorunu” [FMR, 2005/1, 77-112]