BOLUN
ORANINIDA PARANIN KARAR GÜNÜNE
UYARLAN
KARARI
ERDOĞAN GÖKÇE(1)
Bir Hukuk Dergisinin son sayısında yayınlanan Yargıtay 2. Hukuk
Dairesi’nin 14.03.2005 günlü ve 2005/2870 – 2005/3900 sayılı kararı-
nın yazılışında eksiklik bulunduğu ve okuyanları hataya düşürebileceğini
düşünerek bu eleştiriyi kaleme aldım.
Daha önce İstanbul Barosu Dergisi’nin 3/1998, 2/2000, 1/2001,
2/2002 sayılarında Tenkis Davası’nda Delillerin Nasıl Toplanacağı konulu
yazılarımda Tenkis Davasının 11.11.1994 gün ve 4/4 sayılı İçtihadı
Birleştirme Kararından sonra oluşan uygulama anlatıldığı gibi, Yeni
Kanun’un getirdiği yenilikler ve getirdiği uygulama da açıklanmaya
çalışılmış ve dayanakları gösterilmiştir.
Bu kez anılan kararın SONUÇ bölümünden önceki bentte (Tasarrufa
konu malın sabit tenkis oranında bölünmezliği ortaya çıktığı takdirde, sözü
geçen 564. maddedeki tercih hakkı gündeme gelecektir. O zaman davalı
dan tercihi sorulmak, sabit tenkis oranına göre bölünemeyen malın mirası
n açıldığı günündeki değerleri, o günden karar gününe kadar geçen süre
içindeki Toptan Eşya Fiyat endeksleri ile bu süre içinde oluşan nitelik ve
imar değişikliği gibi fiyatlara etkili özel unsurlar ve hakkaniyet kuralları
dikkate alınıp, değer Hâkim tarafından belirlenmeli ve davalıya fazla verilen
bölümün değerinin sabit tenkis oranıyla çarpımından bulunacak nakdin
ödetilmesine karar verilmelidir.) denerek yerel
Yeni
Kararı’nı ortadan kaldırmamıştır. Yeni
sonundaki cümlede (deyim noksan olarak) sabit tenkis oranı denece
ği yerde tenkis oranı diye hatalı yazılmasına karşılık, teyit edilmiştir.
___________________________________________________
(1) Fatih Emekli Hukuk Hâkimi
11.11.1994 gün ve 4/4 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararına göre her iki
n açılış günü) göre terekenin aktif ve pasifi belirlenecek, yapılacak hesaplama
ile davacı mirasçının el atılan saklı payının karşılığı (pay) ve miras
bırakanın davalı veya davalılara yaptığı kazandırmaların toplamı
(payda) olarak kabul edilerek bir oran bulunacaktır. Bu oranın ortaya
çıkmasından sonra, miras bırakanın davalı tarafa kazandırdığı malların
sabit tenkis oranına göre değerlerinde azalmaksızın bölünmelerinin
mümkün olup olmadığı araştırılacak ve bu işlemi teknik bilirkişiler yapacak
ve bölünmenin mümkün olmadığının ortaya çıkması halinde, önce
davalıya ve kullanmaması halinde davacıya seçimlik hak kullandırılacak
ve daha sonra miras bırakanın davalıya kazandırdığı malların seçimlik
hakkın kullanılma tarihindeki değerlerini bilirkişiler yeniden belirleyeceklerdir.
Daha sonra bu yeni değer sabit tenkis oranının paydası ile çarpı
lıp, payına bölünecek ve ödenecek para bulunacaktır.
Bulunacak para Yeni
yazılı olduğu üzere, 2004 yılı sonuna kadar DİE’nin Toptan Eşya Fiyat
Endeksi ve 1.1.2005 ten itibaren DİE’nin (adının değişmesi ile (Türkiye
İstatistik Kurumu - TÜİK) TEFE yerine düzenlediği ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi)
ile artırılarak karar tarihine getirilecektir.
Yazılışını eleştirdiğim kararda (seçimlik hakkın kullanılma gününe göre
belirlenmesi gereken değerden bahsedilmemekte ve ölüm tarihindeki de-
ğerin TEFE ile karar tarihine getirileceği) yolunda açıklama yer almaktadır.
Bir hata da 11.11.1994 gün ve 4/4 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında
yer alan (değerinde azalma olmaksızın bölünmenin mümkün olup olmadı-
ğının) araştırılmasının yazılması gereğine rağmen kararda sadece (bölünmesinin
mümkün olup olmadığının araştırılması gerektiği) yazılmasıdır.
Kararın yazımında yer alan bu iki noksanlıktan ikincisi bir hayli zamandı
r, 2. Hukuk Dairesinin pek çok kararında - nedenini bilmeye imkân
olmayacak şekilde - yer almaktadır.
Seçimlik hakkın kullanılma günündeki değerin sabit tenkis oranı ile
çarpılması sonunda bulunacak parasal değer, seçimlik hak 2005 yılından
önce kullandırılmış ile TEFE ile ve 2005 ve sonraki yıllarda karar verilecek
ise, ÜFE değerleri ile artırma yapılacaktır.
Ben Yargıç olsam karar tarihini ayın sonuna göre belirlerim. Nedeni
ise endeks oranları her ayın ilk haftası ortasında belirlenmektedir. Bu
oranlar dergilerde geç yer almaktadır. DİE – TÜİK’in İnternet Sitelerinden
bu değerlerin öğrenilmesi mümkün bulunmaktadır. DİE – TÜİK’in TEFE
- ÜFE değerleri İstanbul Barosu Dergisinin Yararlı Bilgiler sayfasında ve
TRT Televizyonlarının teleteks‘inin 591. sayfasında yer almaktadır.
Bu artırımın endekslerle nasıl yapılacağına dair bir örnek verelim:
Seçimlik hakkın kullanılma günündeki değerlere sabit tenkis oranı-
nın uygulanması suretiyle ödenecek para 13.344.299.459.-TL olsun.
36 İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 81 • Sayı: 1 • Yıl 2007
Seçimlik hak 14.07.2003 günü kullanılmış olsun.
Karar tarihi 24.05.2006 günü olsun. (TÜİK 12 AYLIK ORTALA
GÖRE FİYAT ARTIfi ENDEKSLERİ KULLANILARAK)
14.07.2003 ile 14.07.2004 arasında TEFE artış hızı = % 12.51
14.07.2004 ile 14.07.2005 arasında TEFE (ÜFE) artış hızı = % 11.72
14.07.2005 ile 14.07.2006 arasında ÜFE artış hızı= % 5.82
14.07.2005 ile 24.05.2006 arasındaki süre 314 gündür.
5.82: 365 x 314 gün = Bu süreye düşen artış hızı = %05,00679451758
olarak bulunur.
Yukarıdaki TEFE VE ÜFE VERİLERİNE GÖRE Hesap aşağıdaki gibi
yapılacaktır:
13.344.299.459 x 1.1251 = 15.013.671.321 x 1,1172 =
16.773.273.599.8 x 1,0500679451758 = 17.613.076.942.7
Ödenecek para = (17.613.076.942.7-TL) olarak bulunur.
Karar 2005 yılında verileceği için bu parayı YTL ye çevirmemiz gerekmekle
=
Ödenecek para = (17.613.077.YTL) dir.
Yukarıdaki hesaplamada ödenecek paraları artırırken endeks sayısı-
nın başına hep (1,) sayısını koydum. Çarpımda paranın önüne (x) işaretini
ve onun önüne (1,) ve sonra endeks sayısını koyduğumuzda iki işlemi
tek kerede yapmış olmaktayız.(1) çarpılacak paranın kendisidir. Bu
hesabı iki kerede yaparsak aynı sonuca varırız. Yukarıdaki ilk işlemi
örnek olarak bu biçimde yaparsak;
13.344.299.459 + (13.344.299.459: 100 x 12.51= 1.669.371.862.32)
= 15.013.671.321- TL olarak buluruz. Ancak hesaplamayı yukarıdaki gibi
yaparsak bir defada sonuca ulaşmış oluruz.
Eğer endeks % 128,40 gibi olursa o zaman paranın önüne (1,) değil
2 katı gösterir (2,) sayısını koyacağız. 1994 yılında bu büyük enşasyon
oranlarını yaşamış, hesapları öyle yapmıştık.
Ancak burada bir başka özellik ortaya çıkmaktadır. Karar tarihi hangi
senenin hangi ayında olursa olsun, endeks ile artırmayı kira tespiti, ecrimisil,
uyarlama davalarında bilirkişilerin hesapladıkları gibi gerçek ayları
n endeksi ile yapamayacağımızı bilmemiz gerekir. Kira tespiti, ecrimisil,
uyarlama davalarında bilirkişiler endekslerle yaptıkları artış hesapları
nı endekslerin yayınlanmasından aylarca, senelerce, sonra yapmaktadı
rlar.10.07.2006 günü verilecek bir tenkis kararında, 07/2006 ayına ait
endeksi kullanmamıza imkân yoktur. Nedeni ise,07/2006 ayının endeksi
8/2006 ayı ayının ilk haftasında hesaplanıp yayınlanacaktır. Bu açıklamadan
anlaşıldığına göre, tenkis davasında verilecek karar tarihinde yayı
nlanmış olan endeks sayısı, gerçekte bir önceki aya ait karar tarihinde
yayınlanmış olan endeks sayısı gerçekte bir önceki aya, yani 6/2006 ayı-
Karar Eleştirisi • Erdoğan Gökçe 37
na ait endeks sayısıdır. Her teknik kararında bir önceki ayın endeks oranı
na göre, karar vermenin mümkün olduğunu bilmemiz gerekir. Bunun
bir başka yolunun bulunmadığını bilmeliyiz.
Dikkat edilecek diğer birçok önemli nokta Yargıtay artırımı endeks ile
kısıtlamamakta ve Hâkime kararda yer alan Toptan Eşya Fiyat endeksleri
ile bu süre içinde oluşan nitelik ve imar değişikliği gibi fiyatlara etkili
özel un unsurlar ve hakkaniyet kuralları dikkate alınıp, değer Hâkim tarafı
ndan belirlenmelidir, demektedir.
Hâkim artırımı yaparken gerekçesini de göstererek endeks oranından
daha fazla artırma yapabilecektir. Artırımın dayanakları bu kararda vardı
r. Böyle endeks oranından daha fazla bir artırım nasıl olabilir diye sorulursa
bir örnek vermek gerekirse: Seçimlik hakkın kullanılma gününde
sonra, davaya konu taşınmazın bulunduğu bölgede taşınmaz mal de-
ğerlerinin büyük oranda artmasına neden olacak olaylar meydana gelmişse,
bu gelişme değer biçen bilirkişilerin raporlarında gereği gibi değerlendirilmemişse,
endeks oranlarından daha fazla bir artış olabilir diye dü-
şünüyorum.
Bu açıklamaları Yeni
Ankara’dan gelen Sn. Hukuk Profesörleri ve Doçentlerinden ve İstanbul
Barosu Avukatlarına ayni konuyu açıklayan Sn. Prof. Dr.Haluk Burcuo
ğlu’ndan dinlediğimi söylemem gerekir. Her her iki anlatımda da uygulamanı
n endekslerle yapılacağı belirtiliyordu.
Aynı konu ile Yargıtay 2. HD’nin bir başka kararı hukuk kamuoyuna
ulaşmadı. Yargıtay Kararları Dergisi’nde bu konuda karar nedense yayınlanmadı.
Söylemeliyim ki, emekli olduğum 1982 yılından bu yana 24 yıl içinde
en az 3.000 kadar tenkis, binlerce kira tespiti, ecrimisil, uyarlama raporu
yazdığımı tahmin ediyorum. Tenkis davaları dışında yazdığım üç çeşit
raporda endeksler yoğun şekilde kullanılmaktadır.
38 İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 81 • Sayı: 1 • Yıl 2007