Polisler, Memleketinde Çalışabilir mi?
POLİSLER, MEMLEKETİNDE ÇALIŞABİLİR Mİ?
Önder ÖZLEM
I-GİRİŞ;
Polis teşkilatında görev yapan her kademedeki personel, 657 sayılı yasanın geçici ek 54.maddesi uyarınca, 657 sayılı yasaya tabidir.
657 sayılı yasanın 72/son. maddesinin açık hükmü gereği, atama ve yer değiştirme ile ilgili hususlarda ve özelikle personelin “ATANAMAYACAĞI YERLERİ BELİRLEME” konusunda Yönetmelik çıkarmakta, tek yetkili makam olan, Devlet Personel Başkanlığınca; Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmelik hazırlanmış ve yürürlüğe girmiştir. Diğer kurum yönetmeliklerinin bu yönetmeliğe aykırı hüküm taşıması, detayı aşağıda açıklanan 657 sayılı yasanın 72.maddesi ile Anayasamızın 128/2.maddesine aykırı olacaktır.
Tüm memurları kapsayan bu Yönetmeliğin 28.maddesinde “Emniyet Hizmetleri sınıflarına dahil memurlar hakkında kendi özel yönetmeliklerinin uygulanmasına devam” edileceğine yönelik cevaz verilmiştir.
Ancak yukarıda belirtildiği ve aşağıda açıklandığı üzere, 657 sayılı yasanın 72/son. maddesinde açıkça belirtilen “memurların atanamayacağı yerlerin belinlenmesine ilişkin konuda” tek yetkili makamın olan Devlet Personel Başkanlığınca çıkarılan genel Yönetmeliğin 15/1.maddesinde; “il ve ilçe müdürleri ile emniyet müdürü ve emniyet amiri rütbesinde bulun personelin”, “Kendisinin veya eşinin nüfusa kayıtlı olduğu il ve bu il'e bağlı ilçelere” atanamayacağı şeklinde düzenlenme açık ve halen yürürlüktedir. Bu düzenlemeyi aksi ile yorumlarsak, yetkili ve yönetici konumunda bulunan emniyet müdürü ve emniyet amiri rütbesinde bulunan personel dışında ki, polis memurları ve alt kademe yönetici olan komiser sınıfı (komiser yardımcısı, komiser ve başkomiser) personelin, kendilerinin veya eşlerinin nüfusuna kayıtlı bulundukları ilde veya ilçede çalışamayacaklarına ilişkin kısıtlamaya tabi olmadığı sonucuna ulaşmaktayız. Yönetici olmayan, memur olan veya alt kademe yönetici konumunda bulunan komiser sınıfının bu kısıtlamaya tabi tutulmaması, gayet normal ve anlaşılabilir bir durumdur.
Kısaca, Anayasamızın 128/2.maddesi, 657 sayılı yasanın 72/son. maddesi ve Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmeliğinin 15/1.maddesi uyarınca; emniyet müdürü ve emniyet amiri rütbesinde bulunan personel dışında ki, polis memurları ve alt kademe yönetici olan komiser sınıfının, kendilerinin veya eşlerinin nüfusuna kayıtlı bulundukları ilde veya ilçede çalışmalarına ilişkin hukuken geçerli bir engel yoktur.
II-AÇIKLAMA;
1-Anayasamızın “Kamu Hizmeti Görevlileriyle İlgili Hükümler” başlıklı 128/2.maddesinde; “Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir.” Hükmü yer almaktadır.
Bu hükme uygun olarak 657 sayılı yasanın 72/1.maddesinde “Kurumlarda yer değiştirme suretiyle atanmalar; hizmetlerin gereklerine, özelliklerine, Türkiye'nin ekonomik, sosyal, kültürel ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık gösteren iller gruplandırılarak tespit edilen bölgeler arasında adil ve dengeli bir sistem içinde yapılır.” Hükmü yer almaktadır.
Yasanın 72/son. maddesinde “Memurların atanamayacakları yerler ve bu yerlerdeki görevler ile kurumların özellik arz eden görevlerine atanabilmeleri için hangi kademelerde ne kadar hizmet etmeleri gerektiği ve yer değiştirme ile ilgili atama esasları Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir. Kurumlar atamaya tabi olacak personeli için bu yönetmelik esaslarına göre Devlet Personel Başkanlığının görüşünü almak suretiyle bir personel ve atama planı hazırlar.” Hükmü yer almaktadır.
2-Yasanın 72/son. maddesinde açık ve amir hükmü uyarınca çıkarılan Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmeliğinin “Memurun Yer Değiştirme Suretiyle Atanamayacağı Hizmet Yerleri” başlıklı 15/1.maddesinde;
“Vali, kaymakam, bölge müdürü, başmüdür, il ve ilçe müdürleri, emniyet müdürü, emniyet amiri, milli eğitim müdürü, defterdar, mal müdürü, kadastro müdürü, tapu sicil müdürü, Nüfus ve Vatandaşlık Müdürü, Nüfus Müdürü ve bunların yardımcıları, taşra teşkilatında görevli şube müdürü, müdür, il ve ilçe müftüsü ve bunların yardımcıları ile koruma ve güvenlik hizmetlerini yürüten personel; a) Kendisinin veya eşinin nüfusa kayıtlı olduğu il ve bu il'e bağlı ilçelere,..” atanamayacağı hükmü yer almaktadır.
Yöneticilerin, Yönetmeliğin 15/1.maddesinde sayılarak belirlenmesine müteakip son cümle olarak “bunların yardımcıları ile koruma ve güvenlik hizmetlerini yürüten personel” şeklinde düzenleme getirilerek kısıtlamanın kapsamının belirlenmiş olması dikkate alındığında, özellikle “koruma ve güvenlik hizmetlerini yürüten personel” ifadesinin, emniyet hizmetleri sınıfını kastedip etmediğinin, belirlenmesi konumuz açısından önem arz etmektedir.
Bu Yönetmeliğin 9/6.maddesinde ve 28/1.maddesinde “Emniyet Hizmetleri Sınıfı” ibareleri kullanılmıştır. Yani Yönetmelik tesis edilirken, Emniyet personeli “koruma ve güvenlik hizmetlerini yürüten personel” şeklinde değil, “Emniyet Hizmetleri Sınıfı personel” olarak teknik ve doğru şekilde tanımlanmış ve ifade edilmiştir.
Yönetmeliğin 15/1.maddesinde de, sadece İl ve İlçe Müdürleri, bu görevlerde bulunmayan ancak emniyet müdürü ve emniyet amiri sıfatını taşıyan, emniyet teşkilatı personelinin “Kendisinin veya eşinin nüfusa kayıtlı olduğu il ve bu il'e bağlı ilçelere” atanmasının yasaklandığı anlaşılmaktadır. Bu durumda, polis memurlarının, komiser yardımcılarının, komiser ve başkomiserlerin bu yasak dışında olduğu açıkça anlaşılmaktadır.
Yönetmeliğin 15/1.maddesinin sonunda yer alan “koruma ve güvenlik hizmetlerini yürüten personel” emniyet hizmetlerini ifade etmediği, aksinin kabul edilmesi halinde de zaten bu sınıf içine dahil olan “emniyet müdürü” ve “emniyet amiri” ibarelerinin, aynı fıkrada kullanılmış olmasının açıklanamayacağı sabittir.
Bu durumda “koruma ve güvenlik hizmetlerini yürüten personel” şeklinde ibarenin Yönetmeliğin 15/1.maddesinde sayılan yöneticilerin, onların yardımları ve yine onları korumak ve güvenliklerini sağlamak zorunda olan personelin kastedildiği sonucuna ulaşmak mümkündür. Bu sonuç, maddenin yönetici konumunda bulunanların sahip oldukları yetkileri sağlıklı kullanmalarına imkân sağlamak, suiistimal ve kayırmacılıklarını engellemek maksadı ile getirildiği dikkate alındığında, tıpkı bu sayılan yöneticiler gibi onların birebir ilişki içinde oldukları yardımcıları ile güvenlik ve korumalarını sağlayan personelinde aynı kısıtlamaya tabi tutulması öngörülmüş olması anlaşılabilir bir sebeptir. Bire bir ilişki, yakın koruma görevini gören personel ile yönetici arasında doğal olarak kurulabilmekte, bu ilişki ve diyalog diğer memurlardan farklı ve daha sıkı olabilmektedir. Bu durumun suiistimal ve kayırmacılığa görev yapılan yer itibari ile sebep olmamasının, korumaların nüfuz ticaretine neden olmamalarını sağmaya yönelik bir tedbir olarak getirildiği anlaşılabilir bir sebeptir.
3-Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Atama Ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinin “Personelin Atanamayacağı Yerler” başlıklı 7.maddesinde “Personelin atanamayacağı yerlere ilişkin hususlar aşağıda belirtilmiştir.
a-Personel, kendisinin doğduğu veya nüfusa kayıtlı olduğu yer ile eşinin nüfusa kayıtlı olduğu veya hizmetini olumsuz yönde etkileyecek maddi ilişkisinin bulunduğu ya da nüfusa kayıtlı olmamakla birlikte en az 15 yıl müddetle devamlı olarak ikamet ettikleri il ve bu ile bağlı ilçelere atanamaz.
……………..
d-Personelin teklifle alındığı il veya birime tekrar atanabilmesi için aradan en az 5 yıl geçmesi veya o yere dönüşüne engel bir halinin bulunmadığı hususunda atanacağı İl Valiliğinin veya Genel Müdürlüğe bağlı birimlerde birim amirlerinin uygun görüş belirtmiş olması şartı aranır.” Hükmü yer almaktadır.
Anayasamızın 128/2.maddesinde belirtilen, memurların atama ile ilgili işlemlerinin kanunla düzenlenmesine ilişkin açık emir, bu emir doğrultusunda 657 sayılı yasanın 72/son. maddesinde düzenlenen, “memurların atanamayacakları yerlerin”, Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenmesine ilişkin açık hüküm ve bu yasa doğrultusunda çıkarılan Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmeliğinin “Memurun Yer Değiştirme Suretiyle Atanamayacağı Hizmet Yerleri” başlıklı 15/1.maddesinde yer alan sade hüküm birlikte göz önüne alındığında, Emniyet Hizmetleri Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinin 7.maddesinde yer alan, kısıtlamayı hem konu hem de kapsadığı personel bakımından genişleten hükmün, yasal dayanaktan yoksun bir düzenleme olduğu ve hukuka aykırı nitelikte bulunduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca kurum yönetmeliğinin 7/d.maddesinde de “Personelin teklifle alındığı il veya birime tekrar atanabilmesi için aradan en az 5 yıl geçmesi” veya “o yere dönüşüne engel bir halinin bulunmadığı hususunda atanacağı İl Valiliğinin veya Genel Müdürlüğe bağlı birimlerde birim amirlerinin uygun görüş belirtmiş olması şartı” getirilmiştir.
4-Anayasamızın 128/2.maddesi, 657 sayılı yasanın 72/son. maddesi, Devlet Personel Başkanlığınca bu yasa doğrultusunda çıkarılan Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmeliğinin 15/1.maddesine göre, Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak yönetmelik hükümlerinin muteber ve geçerli olduğu, kurumların bu yönetmeliğe aykırı olmamak üzere düzenleme getirebilecekleri anlaşılmaktadır.
Danıştay tarafından da, genel yönetmelik niteliğinde ki Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmeliğine aykırı hükümler getiren, kurum yönetmeliklerinin ilgili maddelerinin iptaline karar vermektedir.
5-Özetle; Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmeliğinin 15/1-a.maddesinde sadece “Kendisinin veya eşinin nüfusa kayıtlı olduğu il ve bu il'e bağlı ilçelere” atanamayacağı düzenlenmiş iken, Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Atama Ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinin 7/a.maddesinde; sadece nüfusa kayıtlı olunan yer değil, aynı zamanda “kendisinin doğduğu” yer ibaresi eklenmiştir. Ayrıca “hizmetini olumsuz yönde etkileyecek maddi ilişkisinin bulunduğu”, “nüfusa kayıtlı olmamakla birlikte en az 15 yıl müddetle devamlı olarak ikamet ettikleri il ve bu ile bağlı ilçelere” atanamaz şeklinde geniş bir düzenlemeye yer verilmiştir. Bu geniş kısıtlamalara ilaveten “Personelin teklifle alındığı il veya birime tekrar atanabilmesi için aradan en az 5 yıl geçmesi” veya “o yere dönüşüne engel bir halinin bulunmadığı hususunda atanacağı İl Valiliğinin veya Genel Müdürlüğe bağlı birimlerde birim amirlerinin uygun görüş belirtmiş olması şartı” getirilmiştir.
Bu kısıtlamaların en büyüğü ise, sadece emniyet müdürü ve emniyet amirleri ile il ve ilçe müdürleri için getirilen kısıtlamaların, tüm personeli kapsayacak şekilde genişletilmesidir.
III-SONUÇ:
Anayasamızın 128/2.maddesinde belirtilen, memurların atama ile ilgili işlemlerinin kanunla düzenlenmesine ilişkin açık emir, bu emir doğrultusunda 657 sayılı yasanın 72/son. maddesinde düzenlenen, memurların atanamayacakları yerlerin, Devlet Personel Başkanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenmesine ilişkin açık hüküm ve bu yasa doğrultusunda çıkarılan Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmeliğinin “Memurun Yer Değiştirme Suretiyle Atanamayacağı Hizmet Yerleri” başlıklı 15/1.maddesinde yer alan açık ve sade hüküm birlikte göz önüne alındığında, Emniyet Hizmetleri Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliğinin 7.maddesinde yer alan, kısıtlamayı hem konu hem de kapsadığı personel bakımından genişleten hükmün, yasal dayanaktan yoksun bir düzenleme olduğu ve hukuka aykırı nitelikte bulunduğu anlaşılmaktadır.
Bu durumda;
1- Sadece nüfusa kayıtlı olunan yer değil, aynı zamanda “kendisinin doğduğu” yer ibaresinin ilave kısıtlama olarak getirilmiş olması;
2-“Hizmetini olumsuz yönde etkileyecek maddi ilişkisinin bulunduğu”, yere atanamame gibi yeni bir koşulun getirilmesi;
3-“Nüfusa kayıtlı olmamakla birlikte en az 15 yıl müddetle devamlı olarak ikamet ettikleri il ve bu ile bağlı ilçelere, atanamaz” şeklinde geniş bir düzenlemeye yer verilmesi;
4-En önemlisi de sadece emniyet müdürü ve emniyet amirleri ile il ve ilçe Müdürlerini kapsayan yasağın, memur ve komiser sınıfını da kapsayacak şekilde kısıtlamaların genişletilmesi;
5-“Personelin teklifle alındığı il veya birime tekrar atanabilmesi için aradan en az 5 yıl geçmesi”, şartının getirilmiş olması;
6-“Personelin teklifle alındığı il veya birime tekrar dönüşüne engel bir halinin bulunmadığı hususunda atanacağı İl Valiliğinin veya Genel Müdürlüğe bağlı birimlerde birim amirlerinin uygun görüş belirtmiş olması”, şartının kurum yönetmeliği ile getirilmiş olması;
Anayasamızın 128/2.maddesi, 657 sayılı yasanın 72/son. maddesi, Devlet Personel Başkanlığınca bu yasa doğrultusunda çıkarılan Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmeliğinin 15/1.maddesine ve dolayısı ile hukuka açıkça aykırıdır.
Önder ÖZLEM
Re: Polisler, Memleketinde Çalişabilir mi?
Verdiğiniz bu bilgilerden dolayı size ve burada bizi aydınlatan tüm hukukçularımıza teşekkür ediyorum.
Ben bir polis memuru olarak doğum yerimde ve nüfusa kayıtlı olduğum şehirde görev yapamıyorum bu verilerle ben doğduğum şehirde görev yapmak için ne yapabilirim hangi hukuki yolları takip etmeliyim.
Teşekkürler.