Boş ve imzasız kaybolan veya çalınan çek koçanı

T.C.
YARGITAY
10. Ceza Dairesi

E:2007/6016
K:2007/7436
T:18.06.2007

KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK
ÖDEME YASAĞI
ÖDEMEDEN MEN TALİMATI

"ÖZET"
ÇEKİN RIZASI DIŞINDA ELİNDEN ÇIKTIĞI BELİRTİLİP ÖDEMEDEN MEN TALİMATI VERİLMESİ, KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMEK SUÇUNDAN DOLAYI CEZA SORUMLULUĞUNU ORTADAN KALDIRMAZ. 3167 SAYILI YASA'NIN 16/B-2. MADDESİNDE BELİRTİLEN ÖDEME YASAĞI KAVRAMI, MAHKEMELERCE VERİLEN VE ÇEK BEDELİNİN BLOKE EDİLDİĞİ ÖDEME YASAĞI KARARLARINI İFADE ETMEKTE OLUP, KEŞİDECİNİN TTK'NIN 711/3. MADDESİNE DAYANARAK MAHKEMEDEN KARAR İSTEMEKSİZİN VERDİĞİ ÖDEMEDEN MEN TALİMATLARININ ŞİKAYET HAKKININ DOĞUMUNA ETKİ ETMEYECEĞİ VE TEK BAŞINA SUÇUN OLUŞUMUNU ENGELLEYEMEYECEĞİ GÖZETİLMELİDİR.

3167 s. Yasa m. 16
6762 s. Yasa m. 711

Karşılıksız çek keşide etmek suçundan şüpheli Cemile hakkında yapılan soruşturma sonucunda verilen, kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin İzmir Cumhuriyet Başsavcılığımın 12.06.2006 tarih ve 2005/98548 soruşturma, 2006/14133 karar sayılı kararına yönelik itiraz üzerine, itirazın reddine ilişkin (Karşıyaka İkinci Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığı)'nın 27.09.2006 gün ve 2006/1048 müteferrik sayılı kararı aleyhine Yüksek Adalet Bakanlıgı'nın Ceza İşleri Genel Müdürlüğü ifadeli 21.03.2007 gün ve 15258 sayılı kanun yararına bozma talebi üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının 04.04.2007 gün ve 2007/62086 sayılı tebliğnamesi ile dosya Dairemize gönderilmekle incelenip, gereği görüşülüp düşünüldü:

Kanun yararına bo°zma talebi ve tebliğnamede, "Dosya kapsamına göre, İzmir Cumhuriyet Başsavcılığınca, şikayete konu çek ile ilgili olarak hesap sahibinin Türk Ticaret Kanunu'nun 711. maddesi uyarınca ödemeden men talimatı verdiği, müştekinin çeki ibrazında, keşidecinin vermiş olduğu ödemeden men talimatı nedeniyle, karşılıksız çek işlemlerine tabi tutulmadığı ve 4814 sayılı Kanunla değişik 3167 sayılı Kanun'un 16/b-2. maddesi uyarınca şikayet hakkının ödeme yasağının kalktığı tarihte doğacağı gerekçesiyle kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildiği anlaşılmış ise de, keşideci tarafından, Türk Ticaret Kanunu'nun 711. maddesi uyarınca çek hesabının bulunduğu muhatap banka şubesine çekin rızası dışında elinden çıktığı belirtilerek, ödemeden men talimatı verilmesinin, tek başına atılı suçtan ceza sorumluluğunu ortadan kaldırır nitelikte olmadığı, zira, ödemeden men talimatının, sadece muhatap banka şubesinin, keşidecinin beyanının doğru olup olmadığını araştırmaksızın ödeme yasağına uyması sonucunu doğurmakta olup, çek hamilinin alacak hakkını ortadan kaldırmadığı, imzasını taşıyan çekin rızası dışında elinden çıktığını belirterek, ödemeden men talimatı veren keşidecinin, ancak söz konusu çekin bankaya ibrazı tarihinde çek bedelini karşılayacak meblağı hesabında bulundurduğunun ve ibraz tarihinden önce açılmış bir menfi tespit veya iptal davasının bulunduğunun ve bu davanın keşideci lehine sonuçlanmış olduğunun tespit edilmesi durumunda, 3167 sayılı Kanun'un 16/1. maddesinde öngörülen karşılıksız çek keşide etmek suçundan sorumlu tutulmayacağı, bu hususun Yargıtay Onuncu Ceza Dairesi'nin 20.04.2005 tarihli ve 2005/4306-3777 sayılı ilamı ile de kabul edilmiş bulunduğu cihetle, belirtilen hususlar araştırılmadan kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş bulunduğu gözetilmeksizin itirazın kabulü yerine reddine karar verilmesinde isabet görülmemiştir." denilerek, Karşıyaka İkinci Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığının anılan kararının bozulması istenmiştir.

08.03.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4814 sayılı Kanun ile ekli 3167 sayılı Kanun'un 16/b-2. maddesinde "Çekin karşılığı bulunmaması nedeniyle şikayet hakkı, 8. maddede belirtilen miktarın yatırılması için öngörülen sürenin dolduğu tarihte; ihtiyati tedbir kararı veya ödemeden men yasağı nedeniyle süresi içinde ibrazında çek hakkında işlem yapılmaması halinde, ihtiyati tedbir kararının veya ödeme yasağının kalktığı tarihte doğar." hükmüne yer verilmiştir.

Söz konusu hükümde belirtilen "ödeme yasağı" kavramı, mahkemelerce verilen ve çek bedelinin bloke edildiği ödeme yasağı kararlarını ifade etmekte olup, keşidecinin, TTK'nın 711/3. maddesine dayanarak, mahkemeden karar istemeksizin verdiği ödemeden men talimatlarının, şikayet hakkının doğumuna etki etmeyeceği gibi, tek başına suçun oluşumunu da engellemeyeceği gözetilmeksizin, itirazın kabulü yerine reddine karar verilmesi yasaya aykırı olduğundan,

Kanun yararına bozma talebine dayanan ihbarnamede ileri sürülen düşünce yerinde görüldüğünden; Karşıyaka İkinci Ağır Ceza Mahkemesi Başkanlığının 27.09.2006 gün ve 2006/1048 müteferrik sayılı kararının 5271 sayılı CMK'nın 309. maddesi uyarınca (BOZULMASINA); aynı Kanun'un 309/4-b maddesi uyarınca, dosyanın müteakip işlemlerin yapılması için anılan mahkemeye gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı makamına tevdiine, 18.06.2007 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
Kaynak:YKD AĞUSTOS 2007 kaynak: meşe içtihat
T.C.
YARGITAY
11. Hukuk Dairesi

E:2001/185
K:2001/955
T:08.02.2001

MUHATABIN SORUMLULUĞU
ÖDEMEKTEN MEN TALİMATI

Davalı Banka, TTK.nun 71 l/son maddesi uyarınca, aldığı ödemeden men talimatı karşısında, çeki usulüne uygun bir şekilde teyidetmiş (bloke kaydı vermiş) olsa bile, ödeme mükellefiyeti, altında olmadığından, aksine davranışı kendisini keşideciye karşı sorumlu kılacağından, hamilin, çek bedelini tahsil istemiyle muhataba karşı açtığı davanın, bu koşullarda dinlenmesi mümkün değildir.

6762 s. TTK. m. 711/3-son, 724

Mehmet ile P... TAŞ aRaşimdaki davadan dolayı (istanbul Asliye Yedinci Ticaret Mahkemesince verilen 11.6.1999 gün ve 1997/891 -1999/606 sayılı
kararı onayan Daire'nin 6.4.2000 gün ve 1999/9379-2000/2707 sayılı kararı aleyhinde davacı vekili tarafından karar düzeltilmesi isteğinde bulunulmuş ve karar düzeltme dilekçesinin süresi içinde verildiği de anlaşılmış olmakla, dosya için düzenlenen rapor dinlenildikten ve yine dosya içerisindeki dilekçe, layihalar, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup, incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
Davacı vekili, müvekkilinin hamili bulunduğu bloke çekin, süresinde bankaya ibraz edilmesine rağmen, keşidecinin ödemeden men talimatı verdiği gerekçesiyle, çek bedelinin ödenmediğini ileri sürerek, alacağın davalıdan tahsilini talep etmiştir.
Davalı vekili, ödemeden men talimatının müvekkilini bağlayacağını, bloke şerhinin düzmece olduğunu, keşidecinin imzaya itiraz ettiğini, davacının meşru hamil olmadığını savunmuştur. Mahkemece, davanın reddine dair verilen karar, tarafların temyizi üzerine Dairemizce, ödemeden men talimatının usulüne uygun yapıldığından, davalı bankanın ödeme sorumluluğunun bu dava bakımından doğmadığı blokenin gerçeğe uygun olmadığı konusundaki savunmanın ayrı bir dava konusunu oluşturacağı gerekçesiyle onanmıştır.
Davacı vekili, bu kez karar düzeltme istemiştir.
Dava konusu olan 8.7.1997 tarihli çekin keşidecisi, muhatap bankaya ABD doları hesap için hazırlanan 39669433 nolu olan çek yapraklarının, rızası hilafı ellerinden çıktığını belirterek ödemeden men talimatı vermiştir. TTK.nun 711/3. maddesine göre, keşideci, çekin kendisinin veya üçüncü bir şahsın elinden rızası hilafına elinden çıktığını bildirerek ödenmemesini isterse, muhatabın buna uyması gerekir. Çekin rıza hilafına elden çıkması, ziyaı gibi durumları da kapsar.
Esasen, keşide edilmek uzere hazırlanmış çekin, ziyamdan sonra ibrazında, muhatabın yapacağı ödeme, keşideciye karşı sorumlulugunu gerektirir bir keyfiyet olması bakımından daha da önemlidir (TTK 724).
Boyle bir çekin, teyid edilmiş olması (bloke cek) halinde dahi kesidecı tarafından TTK.nun 711. maddesine göre, muhatap ödemeden men edilmişse, muhatabın bu talimata uyması o'nu hamile karşı sorumlu kılmaz. Çekin teyidinin muhtevası, belli bazı vakıalarla ilgilidir. Teyid ile, muhatap çekin keşidesinden haberdar olduğunu, bu arada dolaylı bir şekilde de muhasebe kayıtlarından edildiği bilgiye göre, bu çekin karşılıklı bir çek
mahiyeti arzettiğini, senedin müstakbel ödeme için gerekli şartları taşıdığını açıklamaktır. Kısacası, bazı durumların (mutaların) var olup olmadığını kendi tesbitlerinden elde ettiği bilgiye göre belirtmektir. Poliçenin kabulünde, muhatap müstakil ve mücerret bir borç altına girer, karşılık olsun veya olmasın, senette yazılı meblağı ödemekle mükellef olur. Buna karşılık çekin teyidinde, muhatap ancak belli vakıaların varlığına bağlı olarak müsbet bir cevap verir ve dolaylı olarak fer'i bir borc yuklenir. Teyidde bankanın asıl borcu, mevcut olduğunu bildirdiği karsılığı hamil lehıne ödemeye hazır olarak bulundurmaktadır. İcabında doğacak odeme borcu, bu asıl borca baglıdır (Bk.' Prof, Dr. F. Öztan. Kıymetli Evrak Hukuku-Ankara-1997 sh. 1132).
Davalı bankanın, TTK.nun 711/son maddesi uyarınca aldığı ödemeden men talimatı karşısında, çeki usulüne uygun bir şekilde teyid etmiş (bloke kaydı vermiş) olsa bile, ödeme mükellefiyeti altında olmadığından, aksine davranışı kendisine keşideciye karşı sorumlu kılacağından, hamilin çek bedelini tahsil istemiyle muhataba karşı açtığı davanın, bu koşullarda dinlenmesi mümkün değildir.
Bu sebeplerle ve Yargıtay ilamında benimsenen gerektirici sebeplere göre, davacı vekilinin yerinde görülmeyen karar düzeltme istemlerinin oybirliği ile reddine karar verilmek gerekmiştir.
Sonuç: Yukarıda açıklanan nedenlerden dolayı, davacı vekilinin karar düzeltme isteğinin HUMK.nun 442. maddesi gereğince (REDDlNE), bakiye
2.370.000 lira karar düzeltme harcının ve 3506 sayılı Yasa ile değiştirilen HUMK.nun 442/3. madde hükmü uyarınca takdiren 35.591.400 lira para cezasının karar düzeltilmesini isteyenden alınarak Hazineye gelir kaydedilmesine, 8.2.2001 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

ti
Kaynak:YKD - 2002/1 - Sayfa:53 kaynak:meşe içtihat