Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurmak isteyenler için

I. MAHKEME HANGİ İŞLERE BAKAR ?
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvence altına alınmış olan
temel haklarının çiğnenmesinden şikayetçi olan bireylerin başvurularını belirli koşullar altında
değerlendiren bir uluslararası mahkemedir. Uluslararası bir antlaşma olan Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi ile Avrupa devletlerinden bir çoğu, bireylerin bazı temel haklarına saygı gösterme
yükümlülüğü altına girmiştir. Bu haklar, Sözleşme’de ve sadece bazı ülkelerce kabul edilmiş olan,
Sözleşme’ye Ek 1, 4, 6, 7 ve 13 numaralı Protokollerde gösterilmiştir. Mahkeme’ye başvuruda
bulunurken, ekte bulacağınız adı geçen metinleri, ve bazı devletlerin ilgili çekincelerini incelemeniz
tavsiye olunur.
2. Sözleşme’ye taraf bir devletçe, bu temel haklardan biri veya birkaçının ihlalinden ötürü kendinizi
şahsen ve doğrudan mağdur olarak değerlendiriyorsanız, Mahkeme’ye şikayette bulunabilirsiniz.
3. Mahkeme, ancak Sözleşme ve Ek Protokollerinde yer alan hakların ihlaline ilişkin şikayetleri
inceleyebilir. Mahkeme, ulusal yargı organlarına göre bir istinaf mahkemesi konumunda değildir ve
onlar tarafından verilen kararları ne ortadan kaldırabilir, ne de değiştirebilir. Mahkeme’nin şikâyet
konusu olan makam nezdinde, lehinize doğrudan bir müdahalede bulunma yetkisi de yoktur.
4. Mahkeme ancak Sözleşme’yi ve ilgili Protokolü onamış (ekteki listeye bakınız) devletlere karşı
yapılan ve belirli bir tarihten sonraki olaylara ilişkin başvuruları kabul eder. Bu tarih, şikâyet edilen
devlete, ve şikayetin hangi metin (bizzat Sözleşme ya da Ek Protokollerinden biri) ile güvence altına
alındığına göre değişir.
5. Mahkeme’ye ancak, bir kamu otoritesinin (Parlamento, idare, mahkeme vb) sorumluluk alanına
giren işlemlerinden dolayı şikâyette bulunabilirsiniz. Mahkeme özel kişi veya kuruluşlara karşı
yapılan şikâyetlere bakmaz.
6. Sözleşme’nin 35. maddesi 1. paragrafı gereğince, Mahkeme’ye ancak iç hukuk yolları
tüketildikten ve nihai karar tarihinden itibaren altı ay içinde başvurulabilir. Bu kabul edilirlik
koşullarına uymayan bir başvuru Mahkeme tarafından incelenemez.
7. Bu nedenle, Mahkeme’ye başvurmadan önce ilgili devletin hukuk sisteminin sunduğu ve
şikayetinizin konusunu oluşturan duruma çözüm getirebilecek tüm hukuk yollarını denemiş olmanız
şarttır. Aksi halde, bu yolların etkisiz kaldığını kanıtlamanız gerekecektir. Dolayısıyla önce, en yüksek
dereceli mahkemeye kadar tüm yetkili ulusal yargı organlarına başvurmanız, ve onlar önünde
Mahkeme’ye sunmayı düşündüğünüz şikayeti, en azından özü itibariyle dile getirmiş olmanız
gereklidir.
8. İç hukuk yolları tüketilirken, ulusal mevzuatın öngördüğü usule, ve özellikle de süreye ilişkin
kurallara uygun hareket edilmelidir. İç hukuk yollarını tüketmek üzere yaptığınız başvurular, size
yükletilebilecek bir kusurla, örneğin süre, görev veya usul yönünden reddedilirse, Mahkeme
başvurunuzu inceleyemeyecektir.
2/5
9. Bununla birlikte, bir mahkeme kararından, özellikle bir mahkumiyetten şikayetçi iseniz, olağan
kanun yollarını kullandıktan sonra muhakemenin iadesi yoluna başvurmanız şart değildir. Ayrıca, af
talebinde bulunmuş olmak, ya da yargı dışı çözüm yolu aramak da gerekli değildir. Bu çerçevede
parlamentoya, devlet başkanına, hükümete, bakanlıklara veya “ombudsman” lara sunulan dilekçeler,
kullanılması şart iç hukuk yolu niteliğinde sayılmaz.
10. Yetkili en yüksek ulusal yargı merciinin verdiği karardan itibaren Mahkeme’ye başvurmak için
altı aylık süreniz vardır. Bu süre, muhakemenin iadesi, af ve veya herhangi bir başka mercie
yaptığınız yargı dışı çözüm talebinin reddinden itibaren değil, ulusal yargı usulünün olağan akışında
nihai kararının size veya avukatınıza tebliğinden itibaren işlemeye başlar.
11. Altı aylık süre Mahkeme’ye sunduğunuz, ve özet olarak da olsa şikayetinizin konusunu açıklıkla
dile getirdiğiniz ilk mektupla veya doldurulmuş başvuru formunun gönderilmesiyle kesilir. Sadece
bilgi isteyen bir mektup altı aylık süreyi kesmez.
12. Bilginiz açısından, Mahkeme tarafından incelenen başvurulardan % 90'ının, yukarıda belirtilen
şartlardan biri veya birkaçına uyulmadığı için kabul edilemez bulunduğu konusuna dikkatinizi
çekerim.
II. MAHKEME’YE NASIL BAŞVURULUR ?
13. Mahkeme’nin resmi dilleri İngilizce ve Fransızca’dır, ancak size daha kolay geliyorsa, Mahkeme
Yazı İşleri Müdürlüğü’ne Sözleşme’yi imzalamış devletlerin resmi dillerinde de yazabilirsiniz. Usulün
ilk aşamasında Mahkeme’den bu dilde yazılmış mektuplar alabilirsiniz. Fakat daha sonraki
aşamalarda, özellikle de sunduğunuz şekli ile Mahkeme’nin başvurunuzu kabul edilemez bulduğunu
belirtmediği ve aksine şikayetleriniz konusunda Sözleşmeci Devlet’in yazılı görüşünü almaya karar
verdiği aşamadan itibaren, Yazı İşleri Müdürlüğü’nden gelen tüm mektup ve belgeler İngilizce veya
Fransızca olacaktır. Aynı şekilde sizden veya temsilcinizden gelecek yazışmaların da İngilizce veya
Fransızca dillerinde olması istenecektir.
14. Mahkeme’ye yapılan başvurular yalnızca posta yolu ile gönderilebilir (telefonda yapılan
başvurular kabul edilmez.) Faks veya elektronik posta ile yapılacak başvurular daha sonra posta ile
gönderilecek başvuru metniyle teyid edilmedikçe geçerli sayılmayacaktır. Şikayetinizi sözlü olarak
açıklamak için Strasbourg’a bizzat gelmenize gerek yoktur.
15. Başvurunuzla ilgili bütün yazışmalar aşağıdaki adrese gönderilmelidir :
Monsieur le Greffier de la
Cour européenne des Droits de l’Homme
Conseil de l’Europe
F–67075 STRASBOURG CEDEX.
Mahkeme’ye gönderdiğiniz yazışma ve belgeleri birbirine tutturmak için lütfen zımbalamayınız,
yapışkan bant ile veya herhangi bir başka madde ile yapıştırmayınız veya bağlamayınız. Tüm sayfaları
sırasına göre numaralandırınız.
16. İlk mektubunuz veya başvuru formunuzun alınmasından sonra, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü,
adınıza açılan dosyanın numarasını size bildirecektir. Bu numara, daha sonraki bütün
yazışmalarda yer almalıdır. Daha sonra, sizden şikayetinize ilişkin belge, bilgi veya tamamlayıcı
açıklamalar talep edilebilir. Bununla birlikte, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü şikayetçi olduğunuz
devletin yürürlükteki hukuku hakkında bilgi veremeyeceği gibi, ulusal hukukun yorumu ve
uygulanmasına ilişkin hukuki mütalaada da bulunamaz.
3/5
17. Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü ile yazışmalarınızda sizden istenenleri zamanında ve tam
olarak yerine getirmeniz yararınıza olacaktır. Yanıt vermemeniz veya her türlü gecikme dosyanızın
incelenmesinin devamı ile ilgili iradenizi sürdürmediğiniz değerlendirmesine yol açabilir.
18. Eğer şikayetlerinizin Sözleşme veya Ek Protokoller ile güvence altına alınan haklarla ilgili
olduğunu ve yukarıda sayılan koşulları yerine getirdiğinizi düşünüyorsanız, başvuru formunu özenle
ve okunaklı bir biçimde doldurarak, başvurunuzun incelenmesi için gerekli olan belgelerin bir
örneğini de ekleyerek, en kısa sürede ve en geç Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü’nün ilk mektup
tarihini izleyen altı ay içinde gönderiniz. Başvuru formu ve ilgili belgeler belirtilen süre içinde
Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü’ne geri gönderilmezse, dosyanızın incelenmesinin devamı ile ilgili
iradenizi sürdürmediğiniz değerlendirmesine yol açacak ve başvuru dosyanız yok edilecektir.
19. Mahkeme İç Tüzüğü’nün 47. maddesi gereğince başvuru formu aşağıda belirtilenleri
kapsamalıdır :
a. Şikâyetlerinizin, ve dayandıkları olayların özeti,
b. Sözleşme ile güvence altına alınan haklarınızdan hangilerinin ihlal edildiğini düşündüğünüz
konusunda açıklama,
c. İç hukuk yollarını tüketmek için hangi makamlara başvurduğunuz konusunda bilgi,
d. Şikâyet konusu olayla ilgili olarak kamusal mercilerce verilmiş kararların bir listesi. Bu listede,
ilgili kararların tarihi, kısa özeti, kararı alan makamın adı da yer almalıdır. Mektubunuza bu kararların
birer kopyası eklenmelidir. (Gönderdiğiniz belgeler size iade edilmeyeceğinden, belgelerin asıllarını
değil, yalnızca suretlerini göndermeniz rica olunur).
20. Mahkeme İç Tüzüğü’nün 45. maddesine göre, başvuru formu bizzat tarafınızdan veya temsilciniz
tarafından imzalanmış olmalıdır.
21. Kimliğinizin açıklanmasını istemiyorsanız, bunu belirtmeniz ve yargılamanın aleniyeti ilkesinin
istisnası niteliği taşıyan bu talebi gerekçelendirmeniz gereklidir. Mahkeme kimliğin saklı tutulması
taleplerini istisnai durumlarda ve ancak gerekçesini haklı bulursa kabul edebilir.
22. Başvurunuzun ilk aşamasında, bir avukat tarafından temsil edilmeniz yada sizi temsil eden kişinin
mutlaka avukat olması gerekmez. Ancak Mahkeme’nin şikayetleriniz konusunda Sözleşmeci Devlet’in
yazılı görüşünü almaya karar verdiği aşamadan itibaren, usul gereğince, bir avukat tarafından temsil
edilmeniz istenecektir. Özel muafiyet durumları hariç, bu kişi, Sözleşme’yi imzalamış devletlerde
avukatlık mesleğini icra ile yetkilendirilmiş olmalı ve Mahkeme’nin resmi dillerinden birini (İngilizce
ve Fransızca) en azından anlama düzeyinde kullanabilmelidir. Bu aşamadan itibaren, Mahkeme’den
gelecek yazışmalar iki resmi dilden biri ile yapılacaktır. Aynı şekilde, sizden yada temsilcinizden
gelecek mektupların da, resmi olmayan bir dilde yazışma yapılması konusunda özel izin alındığı
durumlar haricinde, iki resmi dilden biri ile yapılması gerekmektedir. Mahkeme’ye bir avukat veya
temsilci aracılığıyla başvurmak isterseniz, başvuru formuna ek olarak bir yetki belgesi sunmanız
gereklidir. Bir tüzel kişiyi (şirket, dernek vb.) veya bir grup bireyi temsil eden kişi, yasal temsilcilik
sıfatını kanıtlamalıdır.
23. Mahkeme başvurunuzun hazırlanması amacıyla avukat tutmanız için adli yardım sağlamaz.
Mahkeme önündeki usulün ileri aşamalarında (başvurunun davalı hükümete yazılı görüş alınması
amacıyla iletilmesi kararından sonra) avukat tutmak için maddî imkânınız yoksa ve Mahkeme
davanızın görülebilmesi için gerekli buluyorsa, adli yardımdan yararlanabilirsiniz.
24. Mahkeme’de başvurular ücretsiz incelenmekte olup, dosyanızın gidişatı ile ilgili bilgiler size Yazı
İşleri Müdürlüğü tarafından bildirilecektir. Usul, en azından başlangıçta yazılıdır ve bu nedenle
Mahkeme’ye bizzat gelmeniz gerekmemektedir.
4/5
(Tur) İMZA TARİHLERİ (23/06/2006)
Devlet Sözleşme
CETS 005
Protokol No. 1
CETS 009
Protokol No. 4
CETS 046
Protokol No. 6
CETS 114
Protokol No. 7
CETS 117
Protokol No. 12
CETS 177
Protokol No. 13
CETS 187
Almanya 03/09/53 13/02/57 01/06/68 01/08/89 01/02/05
Andorra 22/01/96 01/02/96 01/07/03
Arnavutluk 02/10/96 02/10/96 02/10/96 01/10/00 01/01/97 01/04/05
Avusturya 03/09/58 03/09/58 18/09/69 01/03/85 01/11/88 01/05/04
Azerbaycan 15/04/02 15/04/02 15/04/02 01/05/02 01/07/02
Belçika 14/06/55 14/06/55 21/09/70 01/01/99 01/10/03
Bosna Hersek
Cumhuriyeti 12/07/02 12/07/02 12/07/02 01/08/02 01/10/02 01/04/05 01/11/03
Bulgaristan 07/09/92 07/09/92 04/11/00 01/10/99 01/02/01 01/07/03
Çek Cumhuriyeti 01/01/93 01/01/93 01/01/93 01/01/93 01/01/93 01/11/04
Danimarka 03/09/53 18/05/54 02/05/68 01/03/85 01/11/88 01/07/03
Ermenistan 26/04/02 26/04/02 26/04/02 01/10/03 01/07/02 01/04/05
Estonya 16/04/96 16/04/96 16/04/96 01/05/98 01/07/96 01/06/04
Finlandiya 10/05/90 10/05/90 10/05/90 01/06/90 01/08/90 01/04/05 01/03/05
Fransa 03/05/74 03/05/74 03/05/74 01/03/86 01/11/88
Gürcistan 20/05/99 07/06/02 13/04/00 01/05/00 01/07/00 01/04/05 01/09/03
Hırvatistan 05/11/97 05/11/97 05/11/97 01/12/97 01/02/98 01/04/05 01/07/03
Hollanda 31/08/54 31/08/54 23/06/82 01/05/86 01/04/05
Birleşik Krallık 03/09/53 18/05/54 01/06/99 01/02/04
İrlanda 03/09/53 18/05/54 29/10/68 01/07/94 01/11/01 01/07/03
İspanya 04/10/79 27/11/90 01/03/85
İsveç 03/09/53 18/05/54 02/05/68 01/03/85 01/11/88 01/08/03
İsviçre 28/11/74 01/11/87 01/11/88 01/07/03
İtalya 26/10/55 26/10/55 27/05/82 01/01/89 01/02/92
5/5
Devlet Sözleşme
CETS 005
Protokol No. 1
CETS 009
Protokol No. 4
CETS 046
Protokol No. 6
CETS 114
Protokol No. 7
CETS 117
Protokol No. 12
CETS 177
Protokol No. 13
CETS 187
Türkiye
Sözleşme'nin 15 § 3. maddesine ilişkin 6 Ağustos 1990 tarihli bildirim
Sözleşme'nin 5, 6, 8, 10, 11 ve 13. maddelerine ilişkin yapılmış olan askıya alma talepleri,
5 Mayıs 1992 tarihi itibarı ile Sözleşme'nin 5. maddesi ile sınırlandırılmış ve 29 Ocak 2002 tarihinde
de tamamen geri çekilmiştir.
Sözleşme ve Ek Protokol No. 1 ile İlgili Çekinceler (Güncelleme : 14 Kasım 2003)
“Sözleşme ve Ek Protokol incelenmiş, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 10 Mart 1954
tarihinde oylanan 6366 sayılı Kanun hükümleri gereğince, Ek Protokol’ün ikinci maddesine konulan
çekince saklı kalmak üzere kabul edilmiştir.”
6366 sayılı Kanun’un 3. maddesi:
“Ek Protokol’ün 2. maddesi, 3 Mart 1924 tarihli, 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu hükümlerinemaddesi, Kanunu hükümlerine
halel getirmez.

Kaynak:http://www.inhak-bb.adalet.gov.tr/ai...ruaciklama.pdf