Hukuki Net Hukuki NET | Forum | Mevzuat Anasayfa | Kaynaklar | Yazarlar | Dizin | Arama | Uyarlama | Giriş | Üye Ol
Fazla calısma Ücreti • Hesaplama Yöntemi • Takdiri İndirim
Ekleyen: Av.tayfun Eyilik | Tarih: 30-01-2011 | Kategori: İçtihat | Okunma : 3462 | Not:
Av.tayfun Eyilik

Hakkımdaki bilgilere http://www.tayfuneyilik.av.tr sitesinden ulaşabilirsiniz


Profil >
YARGITAY 9. HUKUK DAiRESi
E: 2008/32135 K: 2010/14417 T: 24.05.2010
Fazla Çalışma Ücreti • Hesaplama Yöntemi • Takdiri İndirim
(4857 SK m. 41/2, 51)
Özet: Fazla çalişma ücreti saat ücretinin
yüzde elli fazlasıyla ödenir. Hesaplamada her
dönemde işçiye ödenen ücret esas alınır; son
ücrete göre hesaplama yapılmaz. Genelde,
geçmış dönemlerin ücretlerinin tespitinde
asgari ücretle mukayese yapılması Yargıtay’ca
da kabul edilmektedir.
işçinin haftalık çalışma süresi sözleşmeyle
45 saatin altında belirlenmış ise, 45 saate
kadar olan çalişmalar fazla sürelerle çalişma
olarak adlandırılır ve ücrete yüzde yirmi beş
zam yapılarak ödenir.
Parça başı veya yüzde usulüyle çalişan
işçilerin fazla çalişma ücretleri hesaplanırken
sadece %50 zam nispeti dikkate alınır. Bir diğer
deyişle, işçiye fazla çaliştığı saat için asıl ücret
ödenmez.
Fazla çalişmalardan takdiri indirim yapılacağı
yerleşik Yargıtay uygulamasıdır. Ancak,
işyeri belgelerine veya yazılı belgelere dayanan
fazla çalişmalarda takdiri indirimden söz
edilemez.
Takdiri indirimde, reddedilen miktar üzerinden
davalı avukatına ücret verilir.
Yargıtay Kararları 3297
Gönderen: Av. Mustafa KESKiN
Davacı, fazla çalişma ve bayram, genel tatil ücreti alacaklarının
ödetilmesine karar verilmesini istemıştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla,
dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten
sonra dosya incelendi, gereği konuşulup, düşünüldü.
YARGITAY KARARI
Davacı, davalı işyerinde çalışmakta iken iş sözleşmesinin haksız ve
nedensiz olarak feshedildiğini bildirerek fazla çalişma ücreti ile bayram
genel tatil çalışma ücretlerinin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve
dava etmıştir.
Davalı, davanın reddini savunmuştur.
Yerel mahkemece davacı istekleri kısmen hüküm altına alınmıştır.
Hüküm davacı tarafından temyiz edilmiştir.
Fazla çalişma ücretinde yapılan hakkaniyet indirimi konusunda
taraflar arasında uyuşmazlık bulunmaktadır.
Fazla çalişma saat ücerti, normal çalışma saat ücretinin yüzde elli
fazlasıyla ödenir. (iş Kanunu m. 41/2). işçiye fazla çalişma yaptığı süreler
için normal çalışma ücreti ödenmişse bu halde sadece kalan yüzde elli zamlı
kısmı ödenir.
Kanunda ön görülen yüzde elli fazlasıyla ödeme kuralı, nispi emredici
bir nitelik taşır. Tarafların bunun altında bir oran belirlemeleri mümkün
değilse de, sözleşmelerle daha yüksek bir oran tespiti olanaklıdır.
Fazla çalişma ücreti ait olduğu dönem ücretiyle hesaplanır. Son ücrete
göre hesaplama yapılması doğru olmaz. Yargıtay kararları da bu yöndedir
(Yargıtay 9. HD 16.02.2006 gün 2006/20318 E, 2006/3820 K) Bu durumda fazla
çalişma ücretlerinin hesabı için işçinin son ücretinin bilinmesi yeterli
olmaz. istek konusu dönem içinde işçi ücretlerinin miktarı da belirlenmelidir.
işçinin geçmış dönemlere ait ücretinin belirlenmemesi halinde bilinen
ücretin asgari ücrete oranı yapılarak bilinmeyen ücretin buna göre tespiti
de Dairemiz tarafından kabul görmektedir. Ancak işçinin iş yerinde çalıştığı
süre içinde terfi ederek çeşitli unvanlar alması veya son dönemlerde toplu
iş sözleşmesinden yararlanması gibi durumlarda, bilinen son ücretin asgari
ücrete oranının geçmiş dönemler yönünden dikkate alınması doğru olmaz.
Bu gibi hallerde ilgili meslek kuruluşlarından bilinmeyen dönemler ücretleri
sorulmalı ve dosyadaki diğer deliller bir değerlendirmeye tabi tutularak bir
karar verilmelidir.
işçinin normal çalışma ücretinin sözleşmelerle haftalık 45 saatin
altında belirlenmesi halinde, işçinin bu süreden fazla, ancak 45 saate kadar
olan çalişmaları, fazla sürelerle çalişma olarak adlandırılır. (iş K. 41/3). Bu
3298 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010
şekilde fazla saatlerde çalişma halinde normal çalışma saat ücreti yüzde
yirmi beş yükseltilerek ödenir.
4857 sayılı iş Kanunu işçiye isterse ücreti yerine serbest zaman
kullanma hakkı tanınmıştır. Bu süre, fazla çalişma için her saat karşılığı 1
saat 30 dakika, fazla süreli çalışma ise 1 saat 15 dakika olarak
belirlenmıştir. Bu sürelerin de sözleşmelerle attırılması mümkündür.
Parça başı veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde, fazla
çalişma süresince işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesaplanmasında
zorluk çekilmeyen hallerde, her bir fazla bir saat içinde yapılan parçayı veya
iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalişma veya fazla sürelerle
çalişma ücreti hesaplanır. Bu usulün uygulanmasında zorluk çekilen
hallerde, parça başına veya yapılan iş tutarına ait ödeme döneminde
meydana getirilen parça veya iş tutarları, o dönem içinde çalışmış olan
normal ve fazla çalışma saatleri sayısına bölünerek bir saate düşen parça
veya iş tutarı bulunur. Bu şekilde bulunan bir saatlik parça veya iş tutarına
düşecek bir saatlik normal ücretin yüzde elli fazlası fazla çalışma ücreti,
yüzde yirmi beş fazlası ise fazla sürelerle çalişma ücretidir. işçinin parça
başı ücreti içinde zamsız kısmı ödenmış olmakla fazla çalişma ücreti sadece
yüzde elli zam miktarına göre belirlenmelidir.
Otel, lokanta, eğlence yerleri gibi işyerlerinde müşterilerin hesap pusulaları
nda belirli bir yüzde olarak eklenen paraların işverence toplanarak
işçilerin katkılarına göre belli bir oranda dağıtımı şeklinde uygulana ücret
sistemine “yüzde usulü ücret” denilmektedir. Yüzde usulünün uygulandığı
işyerlerinde fazla çalişma ücreti, 4857 iş Kanunu’nun 51. maddesinde ön
görülen yönetmelik hükümlerine göre ödenir. işveren, yüzde usulü
toplanan paraları işyerinde çalışan işçiler arasında, Yüzdelerden Toplanan
Paraların işçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre
eksiksiz olarak dağıtmak zorundadır. Fazla çalişma yapan işçilerin fazla
çalişma saatlerine ait puanları normal çalışma puanlarına eklenir.
(Yönetmelik m. 4/1) Yüzdelerde ödenen fazla saatlerde çalişmanın zamsız
karşılığı ile zamlı olarak ödenmesi gereken ücret arasındaki fark işverence
ödenir. Zira yüzde usulü ödenen ücret içinde fazla çalişmaların zamsız
tutarı ödenmiş olmaktadır.
Yapılan bu açıklamalar göre yüzde usulü ya da parça başı ücret ödemesinin
ön görüldüğü çalışma biçimimde fazla çalişmalar, saat ücretinin
%150 zamlı miktarına göre değil, sadece %50 zam nispetine göre hesaplanmalı
dır.
Fazla çalişmaların uzun bir süre için hesaplanması ve miktarın yüksek
çıkması halinde Yargıtay’ca son yıllarda hakkaniyet indirimi yapılması
gerektiği istikrarlı uygulama halini almıştır. (Yargıtay 9. HD 18.07.2008 gün
2007/2587 E, 2008/20636 K., Yargıtay 9. HD 28.04.2005 gün 2004/24398 E,
Yargıtay Kararları 3299
2005/14779 K. Ve Yargıtay 9. HD 09.12.2004 gün 2004/11620 E, 2004/27020 K.)
Fazla çalişma ücretinden indirimin ön gören bir yasal düzenleme olmasa
da, bir işçinin günlük normal çalışma süresinin üzerine sürekli olarak fazla
çalışma yapması hayatın olağan akişına aykırıdır. Hastalık, mazeret, izin
gibi nedenlerle belirtilen şekilde çalışılamayan günlerin olması kaçınılmazdı
r. Böyle olunca fazla çalişma ücretinden bir indirim yapılması gerçek
duruma uygun düşer. Ancak, fazla çalişmanın taktiri delil niteliğindeki
tanık anlatımları yerine, yazılı belgelerle ve iş veren kayıtlarına dayanması
durumunda böyle bir indirime gidilmemektedir.
Fazla çalişma ücretinden indirim, takdiri indirim yerine, kabul edilen
fazla çalişma süresinden indirim olmakla, davacı tarafın kendisini avukat
ile temsil ettirmesi durumunda reddedilen kısım için davalı yararına
avukatlık ücretine hükmedilmesi gerekir.
Somut olayda mahkemece gerekçesi belirtilmeden %50 oranında
indirim yapılmıştır. Söz konusu indirim gerek yasa, gerek içtihatların
gözettiği amacı aflmıştır. Fazla çalişma ücretinden daha makul oranda
indirim yapılması gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması hatalı olup
bozmayı gerekmıştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebeplerden dolayı
BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine
24.05.2010 gününde oybirliğiyle karar verildi.
3300 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

Forum